H ανηφοριά... για το πάνθεον της ιστορίας-Η ημέρα που ο Βαγορής μπήκε στην αιωνιότητα

Ήταν μόλις 18 χρόνων, μα δίνοντας τη ζωή του, έμελλε να γίνει σύμβολο ενός ολόκληρου λαού και μιας μεγάλης ιδέας που επικρατούσε τότε στα μυαλά των Ελλήνων της Κύπρου. Της ιδέας για ένωση με την Ελλάδα. Η θυσία του έγινε φάρος για χιλιάδες νέους και με το αίμα που έχυσε στην αγχόνη, ποτίστηκαν οι ψυχές χιλιάδων άλλων συμπατριωτών μας, που πάλευαν με τους Άγγλους για να απελευθερώσουν την Κύπρο από τους αποικιοκράτες.

Η θυσία του 18χρονου Ευαγόρα Παλληκαρίδη από την Τσάδα της Πάφου, στην αγχόνη των Βρετανών, δεκαπέντε λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 14ης Μαρτίου 1957, δεν σκότωσε μια ζωή, αλλά την έστειλε στο πάνθεον της ιστορίας και της αιωνιότητας.

Το όνομά του, μνημονεύεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίσει να μνημονεύεται για πάντα, αφού στη θέση του πολλοί θα λύγιζαν, αλλά αυτός μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο της ζωής του στάθηκε αγέρωχος απέναντι στον κατακτητή και τελικά «πήρε μια ανηφοριά που πήγαν στην λευτεριά».

Τα παιδικά του χρόνια

Ο Παλληκαρίδης ήταν το τέταρτο από τα πέντε παιδιά της οικογένειάς του Μιλτιάδη Θεοδώρου Παλλήκαρου και της Αφροδίτης Χατζιαντώνη. Από μικρό παιδί αγαπούσε πολύ το διάβασμα και μελετούσε συνεχώς, ενώ στα έντεκά του χρόνια όντας στην πέμπτη τάξη του δημοτικού, έγραψε δική του εφημερίδα για το σχολείο.

Στο Γυμνάσιο ωστόσο, ο Ευαγόρας δεν ήταν το ίδιο καλός μαθητής, όπως ήταν στο δημοτικό. Αφιέρωσε μεγάλο χρόνο στην προπόνησή του ως αθλητής, αφήνοντας στο περιθώριο τα μαθήματά του. Συμμαθητής του, που μίλησε σε αφιέρωμα του ΡΙΚ που δημοσιοποιήθηκε το 1995, μίλησε για τις εξαιρετικές επιδόσεις του Παλληκαρίδη σε όλα ανεξαιρέτως τα αθλήματα. Παράλληλα με τον αθλητισμό, άρχισε να γράφει ποιήματα που τόσο πολύ αγαπούσε.

Το 1953, θα γινόταν η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ Β' στην Βρετανία και στην Πάφο δόθηκε εντολή να στολιστεί η πόλη και να γίνουν εκδηλώσεις προς τιμήν της. Ύψωσαν μάλιστα σημαία της Αγγλίας στο Ιακώβειο Γυμναστήριο, όμως ο Ευαγόρας μη αντέχοντας να βλέπει τη σημαία στον ιστό, ανέβηκε και την κατέβασε. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε την πρώτη του επαναστατική πράξη.

Η συμμαθήτριά του, Αγγελική Σμυρλή, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι μετά από εκείνο το περιστατικό ότι υπήρξαν εκτεταμένα επεισόδια με πετροβολισμούς, ενώ οι Άγγλοι έθεσαν υπό τον έλεγχό τους στο σχολείο για τρία χρόνια, με τον Παλληκαρίδη να πρωτοστατεί στους αγώνες που έδιναν τότε οι μαθητές της Πάφου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Οι τελευταίες ώρες του Βαγορή... «Είχε ζητήσει από τη μάνα μας το σταυρό του»

Η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα και η δράση του Βαγορή

Η ανάμιξη του Ευαγόρα Παλληκαρίδη στον αγώνα της ΕΟΚΑ άρχισε λίγες μέρες μετά την 25η Ιανουαρίου 1955 και αφότου κάποιοι κατέδωσαν ότι ένα πλοίο που είχε φθάσει στην Πάφο, είχε φορτίο με όπλα και πυρομαχικά, με αποτέλεσμα να το εντοπίσουν οι Βρετανοί.

Αφού έγιναν συλλήψεις, ο Ευαγόρας με συμμαθητές του πήγε κα απήγαγε κάποιους από τους κρατούμενους, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και του επιβλήθηκε πρόστιμο δέκα λιρών.

Ακολούθως, μετά την έναρξη του αγώνα, τομεάρχης Πάφου χρίστηκε ο Κύπρος Παπαδόπουλος, ο οποίος έδωσε εντολή όπως τη 19η Ιουνίου να χτυπηθούν το Δικαστήριο, το ταχυδρομείο και το γραφείο Επαρχιακής Διοίκησης των Άγγλων. Ο Παλληκαρίδης με τον συμμαθητή του Νίκο Μαυρονικόλα είχαν εκείνη τη μέρα την αποστολή να εξουδετερώσουν τον Τούρκο φρουρό που βρισκόταν στο σημείο. Όπως περιέγραψε χρόνια αργότερα ο Μαυρονικόλας, «του προτάξαμε το πιστόλι και όρμηξε ο Παλληκαρίδης κρατώντας ένα σχοινί, δένοντάς του τα χέρια». Τότε του είπε ο Παλληκαρίδης να μην φοβάται και πως δεν θα του κάνουν κακ».

Αφού άρχισαν να ανατινάζονται διαδοχικά τα τρία κτίρια, οι περισσότεροι έτρεξαν σε φυγή, όχι όμως και ο Ευαγόρας, ο οποίος ανατίναξε κάποια σημεία, πριν αναχωρήσει.

Η άφιξη Χάρτινγκ και οι υποσχέσεις για καταστροφή της ΕΟΚΑ

Στις 3 Οκτωβρίου έφθασε στην Κύπρο ο Τζον Χάρτινγκ, για να αναλάβει κυβερνήτης, με την υπόσχεση να καταστρέψει την ΕΟΚΑ. Μια από τις πρώτες του αποφάσεις ήταν η θανατική ποινή στον αγωνιστή της ΕΟΚΑ Μιχαλάκη Καραολή. Η είδηση διαδόθηκε τάχιστα σε όλο το νησί και οι μαθητές ξεχύθηκαν στους δρόμους. Μεταξύ τους και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Κατά τις διαδηλώσεις οι Άγγλοι κτυπούσαν ένα μαθητή και τότε ο Παλληκαρίδης μπήκε μπροστά και τον γλύτωσε, με αποτέλεσμα να συλληφθεί. Οδηγήθηκε στο Δικαστήριο και αφού παραπέμφθηκε σε δίκη αφέθηκε ελεύθερος υπό όρους.

Τελικά, αποφάσισε να ανέβει στα βουνά ως αντάρτης, όμως ο τομεάρχης Πάφου Γιαννάκης Δρουσιώτης δεν ήθελε να τον αφήσει να πάει, γιατί τα αδικήματα που αντιμετώπιζε, δεν ήταν σοβαρά. Ήταν τότε που έγραψε ο Παλληκαρίδης το αλησμόνητο ποίημα, «θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια που παν στην λευτερια. Θα αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα μες τα λαγκάδια πέρα και τις βουνοπλαγιές. Τα σκαλοπάτια θ' ανεβώ θα μπω σε ένα παλάτι, το ξέρω θα 'ναι απάτη, δεν θα 'ναι αληθινό. Μες το παλάτι θα γυρνώ, ώσπου να βρω το θρόνο, βασίλισσα μια μόνο θα κάθεται σ' αυτόν. Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ».

Στις 16 Δεκεμβρίου 1955, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, αφού είχε ήδη πάει αντάρτης στα βουνά, επικηρύχθηκε από τους Άγγλους. Σε κάποια στιγμή και αφού κατέρρευσαν οι συνομιλίες του Μακαρίου με τον Χάρτινγκ για επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλές αντιδράσεις και οι πλείστοι κοινοτάρχες να παραιτηθούν. Κάποιοι αρνήθηκαν να το πράξουν, όπως ο κοινοτάρχης Κοίλης, ο οποίος μάλιστα φωτογραφήθηκε με τον Χάρτινγκ. Τότε, δόθηκε εντολή για να εκτελεστεί. Στην εκτέλεσή του συμμετείχε και ο Παλληκαρίδης.

Σύμφωνα με τον αντάρτη Χρυσόστομο Αχιλλέως, τους έδειξαν το σπίτι του κοινοτάρχη και οι αντάρτες πήγαν να εκτελέσουν την εντολή που τους ανατέθηκε. Εκεί η γυναίκα του κοινοτάρχη προσπαθούσε να τους δωροδοκήσει, όμως ο Παλληκαρίδης της είπε ότι δεν θέλουν χρήματα, ούτε χρυσάφια, κάνουν το καθήκον τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Εκεί που συρρικνώνεται ο χρόνος… Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης μέσα από τα γραπτά του

Η διαταγή για να σκοτώσουν τους προδότες και η σύλληψή του

Το 1956, δόθηκε εντολή από το Διγενή να δολοφονηθούν οι προδότες που κατέδιδαν αγωνιστές και επιχειρήσεις. Μια τέτοια εκτέλεση κλήθηκε να επιτελέσει ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Το θύμα παραδέχθηκε στον Παλληκαρίδη ότι έπαιρνε χρήματα, αφού δεν γνώριζε ότι ήταν της ΕΟΚΑ και τότε είπε στον προδότη «είμαι της οργάνωσης με έστειλαν να σε εκτελέσω και σε παρακαλώ κάνε την προσευχή σου και προσευχήσου και για μένα να συγχωρηθώ».

Τότε εκείνος του επιτέθηκε, με τον Ευαγόρα να τον πυροβολεί, σκοτώνοντάς τον. Εκείνο το περιστατικό τον στιγμάτισε. Μετά από εκείνη την εκτέλεση, όπως περιέγραψαν αργότερα συναγωνιστές του, ήταν σκυθρωπός και προβληματισμένος.

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με βρετανική περίπολο. Οι δύο συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο που δεν ήταν σε χρησιμοποιήσιμη κατάσταση, ως επίσης και τρείς γεμάτες γεμιστήρες.

Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία. Η δίκη του ορίστηκε για τις 25 Φεβρουαρίου, κατά την οποία ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

«Γνωρίζω ότι το Δικαστήριο θα μου επιβάλλει την θανατική καταδίκη. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο..", είπε τότε ενώπιον του Δικαστηρίου.

Ο Ευαγόρας καταδικάστηκε σε θάνατο, απόφαση η οποία προκάλεσε οργίλη αντίδραση σε πολλές χώρες ανά το παγκόσμιο. Οι δικηγόροι του Φοίβος Κληρίδης και Λέλος Δημητριάδης ζήτησαν χάρη για τον Παλληκαρίδη.

Το ίδιο βράδυ ο βοηθός διευθυντής των Φυλακών πήγε στο κελί του και του είπε ότι θα του δοθεί χάρη, τελικά όμως, όταν τον μετέφεραν, του ανακοίνωσαν ότι θα τον εκτελούσαν στις 14 Μαρτίου.

Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του έγραψε «θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».

Ευχήθηκε μάλιστα να είναι ο τελευταίος που εκτελείται...