Η σύγκρουση συμφερόντων, η απουσία διαδικασίας και η ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης

Στην ανακοίνωση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, μεταξύ άλλων, αναφέρεται η καταγραφή της ανησυχίας των Λειτουργών Επιθεώρησης για τη «μη ύπαρξη θεσμοθετημένης διαδικασίας για διαπίστωση περιπτώσεων σύγκρουσης συμφέροντος». Επισημαίνεται, δε, πως, με το υπάρχον σύστημα, τέτοια θέματα επαφίενται αποκλειστικά στην ικανότητα μνήμης των αξιωματούχων, κάτι το οποίο δεν είναι ικανοποιητικό.

Η συγκεκριμένη καταγγελία που τέθηκε κάτω από το μικροσκόπιο αφορούσε απόφαση του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα για αναστολή ποινικής δίωξης κατηγορούμενου, που υπήρξε πελάτης του στο παρελθόν, με τον Σάββα Αγγελίδη να δηλώνει ότι η εισήγηση ήταν της Αστυνομίας και δεν συνέδεσε το όνομα με τον πρώην πελάτη του. Γίνεται, όμως, κατανοητό ότι πιθανότητα σύγκρουσης συμφέροντος δεν υπάρχει μόνο στο πλαίσιο αποφάσεων της Νομικής Υπηρεσίας αλλά οπουδήποτε ασκείται εξουσία στο φάσμα των κρατικών εξουσιών. Συνεπώς, οι ερευνητές της Αρχής εντόπισαν μία τρύπα, την οποία πρέπει κάποιος να κλείσει.

Το επόμενο, λογικό βήμα, αφού καταγράφηκε μια τέτοια ανησυχία από ανεξάρτητους ειδικούς, είναι προφανώς να γίνουν οι ρυθμίσεις εκείνες, που να θεσμοθετήσουν συγκεκριμένη διαδικασία. Υπενθυμίζεται ότι κάτι αντίστοιχο είχε υποδειχθεί ξανά στην Κύπρο, σε άλλο πλαίσιο, από το ΕΔΔΑ, σε ό,τι αφορά τα Δικαστήρια, μετά από γνωστή υπόθεση στην οποία ο γιος του προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου εργαζόταν στο δικηγορικό γραφείο του δικηγόρου ενός εκ των αντιδίκων, κάτι που έγινε γνωστό μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, με αποτέλεσμα να κριθεί ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα του προσφεύγοντος σε δίκαιη δίκη. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να δηλώνονται δεσμοί που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφέροντος ή έλλειψη αμεροληψίας και να υπάρχουν διαδικασίες εξαίρεσης που να διασφαλίζουν την ορθή έκβαση της οποιασδήποτε απόφασης.

Επειδή, ωστόσο, η σύγκρουση συμφέροντος δεν περιορίζεται ούτε στο Δικαστήριο, ούτε στη Νομική Υπηρεσία, ούτε στον νομικό κλάδο ευρύτερα, η λύση είναι η σωστή νομοθετική ρύθμιση, ώστε να υπάρχει μια θεσμοθετημένη διαδικασία. Προφανώς, για να παρατηρούν το συγκεκριμένο κενό οι ειδικοί, οι υφιστάμενοι κανονισμοί δεν προσφέρουν επαρκείς νομοθετικές δικλείδες, άρα θα πρέπει να υπάρξει η κατάλληλη νομοθετική παρέμβαση.

Ένα ερώτημα είναι κατά πόσον η Κυβέρνηση θα μελετήσει το εύρημα και θα αναλάβει η ίδια πρωτοβουλία για ρύθμιση μέσω νομοσχεδίου ή αν θα ανοίξει τη συζήτηση από πλευράς της Βουλής και θα επιδιώξει να επέμβει με πρόταση νόμου. Και στις δύο περιπτώσεις το ζήτημα, πέρα από νομικό, είναι και πολιτικό, καθώς είναι ενδεικτικό της πολιτικής βούλησης για διασφάλιση της διαφάνειας και αποφυγή δημιουργίας σκιών. Σε μια εποχή που όλοι ευαγγελίζονται αυτές τις αρχές και που προσπαθούμε, υποτίθεται, συλλογικά να καθαρίσουμε τάτσες, είναι απαραίτητο να μην υπάρχουν κενά στους νόμους και στις διαδικασίες που να δημιουργούν γκρίζες ζώνες, αλλά και το πολιτικό προσωπικό του τόπου να στέλνει τα σωστά μηνύματα.

Αν και δεν γνωστοποιήθηκε πρόθεση, μέχρι στιγμής, από καμία πλευρά, θεωρείται αναπόφευκτο ότι τουλάχιστον στο επίπεδο της Νομικής Υπηρεσίας, το ζήτημα σίγουρα θα συζητηθεί στη Βουλή, στο πλαίσιο της ευρύτερης πρωτοβουλίας που υπάρχει για αλλαγές. Σε αυτές εμπίπτει και ο διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων του δημόσιου κατήγορου από τον νομικό σύμβουλο του κράτους, η οποία αποτελεί και προεκλογική θέση του Νίκου Χριστοδουλίδη, πέραν από ερμηνεία της σύστασης της GRECΟ, καθώς και η εισαγωγή μηχανισμών που να περιορίζουν το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα. Αν και οι Λειτουργοί Επιθεώρησης δεν κατέληξαν στην ύπαρξη αδικημάτων διαφθοράς από μέρους του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, η απουσία θεσμοθετημένης διαδικασίας για διαπίστωση περιπτώσεων σύγκρουσης συμφέροντος σαφώς και δεν βοηθά στην απόσειση της εντύπωσης που έχει δημιουργηθεί ότι οι επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας συγκεντρώνουν πάρα πολλές εξουσίες, χωρίς μηχανισμούς και διαδικασίες ελέγχου.

Ενδεικτική της διασύνδεσης που αναμένεται να γίνει σε κοινοβουλευτικό επίπεδο ήταν η δήλωση της βουλεύτριας του ΑΚΕΛ, Ειρήνης Χαραλαμπίδου ότι «οι ανέλεγκτες αποφάσεις μπαίνουν στο τραπέζι οριστικά. Αυτό να το λάβουν υπόψιν και όσοι στο Κοινοβούλιο κάνουν πλάτες για να διατηρήσουν κατεστημένα». Από πλευράς του, το Κίνημα Οικολόγων διερωτήθηκε «ποιος θα αναλάβει επιτέλους να νομοθετήσει επί του θέματος της σύγκρουσης συμφέροντος;», θέτοντας ευθέως ζήτημα νομοθετικής ρύθμισης.

Προφανώς, ενόσω η Βουλή είναι κλειστή, ούτε νέα θέματα θα εγγραφούν, ούτε νομοσχέδια θα κατατεθούν. Τις επόμενες εβδομάδες, ωστόσο, θα φανεί ποιος θα αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων.