Το Παλαιχώρι, ο αγώνας της ΕΟΚΑ και η πηγή της μακροχρόνιας αγάπης για την Ανόρθωση

Στο καφενείο του χωριού έπιναν τον καφέ τους και ξεφύλλιζαν τις αθλητικές σελίδες των εφημερίδων. Ήθελαν να ενημερωθούν για τα νέα της ομάδας τους. «Είμαστε με την καλύτερη», μας είπαν, εννοώντας την Ανόρθωση. Άλλωστε, η αγάπη των κατοίκων για την ομάδα της Αμμοχώστου δεν κρύβεται. Έξω από το Παλαιχώρι υπάρχει μια μεγάλη ταμπέλα με το σήμα της Ανόρθωσης, με την αναγραφή «αενάως αναγεννάται», ενώ συχνά στο «Αντώνης Παπαδόπουλος» κάνει την εμφάνισή του το πανό «Παλαιχώρι μια ζωή ΑΝΟ». Στο καφενείο τουλάχιστον οι μισοί θαμώνες δήλωναν υποστηρικτές της.

Μόνο που το Παλαιχώρι είναι κοινότητα της Πιτσιλιάς, στην επαρχία Λευκωσίας και βρίσκεται πολύ μακριά από τις αμμουδιές της Αμμοχώστου. Γιατί ένα μεγάλο μέρος των οικογενειών που κατάγονται από το χωριό αγαπούν τόσο πολύ μία ομάδα που εδρεύει γεωγραφικά σε μια άλλη γωνιά του νησιού; Κάποιοι ανορθωσιάτες που ζουν στο Παλαιχώρι είναι, προφανώς, πρόσφυγες. Για αυτούς που είναι γέννημα-θρέμμα του χωριού, όμως, η αγάπη για την Ανόρθωση έχει τις ρίζες της στον ένδοξο Αγώνα της ΕΟΚΑ.

Το Παλαιχώρι είναι μία από τις κοινότητες που πρωταγωνίστησαν στον Αγώνα και πολλές επιφανείς μορφές του έχουν καταγωγή από το χωριό. Εκεί υπήρχε, όμως, και το κρησφύγετο του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή, οι οποίοι φυγάδευσαν και έκρυψαν περισσότερους από 20 αγωνιστές. Μεταξύ αυτών ήταν οι Παλαιχωρίτες ήρωες Κυριάκος Μάτσης και Νίκος Γεωργίου και τρεις ακόμη γνωστοί αγωνιστές με καταγωγή από το χωρίο, ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, ο Γεώργιος Μάτσης και ο Κυριάκος Κόκκινος. Προσέφεραν, όμως, ασφαλές καταφύγιο και σε πολλές άλλες μορφές της ΕΟΚΑ, μεταξύ των οποίων ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Μιχαήλ Γεωργάλλας, ο Χρίστος Τσιάρτας, ο Δημητράκης Χριστοδούλου και ο Σάββας Ροτσίδης. Ανάμεσα στους αγωνιστές που βρέθηκαν στο κρησφύγετο από μακρινές περιοχές ήταν και ο Αντώνης Παπαδόπουλος, ο άνθρωπος που έδωσε το όνομά του στο γήπεδο της Ανόρθωσης και αδελφικός φίλος του Γρηγόρη Αυξεντίου.

Ο Αντώνης Παπαδόπουλος, ο αγωνιστής, ο αθλητής, ο εκπαιδευτικός δεν ξέχασε ποτέ το Παλαιχώρι, τους φίλους και τους συναγωνιστές του και το επισκεπτόταν πάρα πολύ συχνά. «Δεν δίνεις τυχαία το όνομά σου σε ένα γήπεδο. Ο Αντώνης Παπαδόπουλος ήταν ένας άνθρωπος όχι με άλφα κεφαλαίο, αλλά με όλα τα γράμματα κεφαλαία», μας εξηγούν. Τον περιγράφουν ως ένα πολύ μορφωμένο άνθρωπο, που κράτησε και ανέπτυξε τους δεσμούς που δημιούργησε κατά τη διάρκεια του Αγώνα με τον χωριό.

Οι τότε έφηβοι του χωριού και σημερινοί συνταξιούχοι θυμούνται τον «Άγρα» της ΕΟΚΑ να πηγαίνει συχνά στο Παλαιχώρι και να μιλά μαζί τους. Να τους καλλιεργεί τη δική του αγάπη για την Ανόρθωση και ας μην την είδαν από κοντά, παρά μόνο όταν πέρασαν χρόνια. «Αυτό κράτησε μέσα στον χρόνο. Τότε δεν υπήρχαν μέσα ενημέρωσης, δεν υπήρχαν τηλεοράσεις. Ούτε ραδιόφωνο δεν είχαμε να ακούσουμε. Την πρώτη μάππα που είδαμε στη ζωή μας, έφερε μας την δώρο ο Αντώνης Παπαδόπουλος», σημειώνει ένας θαμώνας του καφενείου. «Ακούαμε για την Ανόρθωση από μακριά».

Και για πολλά χρόνια, η Ανόρθωση υπήρχε στο μυαλό τους ως ιδέα. Χωρίς να την βλέπουν, χωρίς να γνωρίζουν πολλά για αυτή. Πέρασε πολύς καιρός ώστε να μάθουν την ιστορία της, να ακούσουν για την ανατίναξη το καλοκαίρι του 1958, να γίνουν ανορθωσιάτες και για όλα τα υπόλοιπα, όπως λένε. Η δική τους η κλωστή με την ομάδα ήταν αυτή που έδεσε στα νεαρά τους χέρια ο Αντώνης Παπαδόπουλος.

Ο δεύτερος λόγος που πολλοί κάτοικοι του χωριού αγαπούσαν την Ανόρθωση ήταν, βεβαίως, ο μεγάλος ήρωας της κοινότητάς τους, Κυριάκος Μάτσης, ο οποίος συνδεόταν με την ομάδα. «Στο γήπεδο της Ανόρθωσης υπάρχουν τρεις προτομές. Του Αντώνη Παπαδόπουλου, του Γρηγόρη Αυξεντίου και του Κυριάκου Μάτση. Όποτε είναι το μνημόσυνό του εδώ, το λάβαρο της Ανόρθωσης είναι το μοναδικό. Παράλληλα με την ιστορία του Αντώνη Παπαδόπουλου, που δεν ήταν χωρκανός, έγινε ο κόσμος με την Ανόρθωση λόγω του Μάτση», εξήγησαν.

Για την ιστορία, την ταμπέλα στην είσοδο του χωριού τοποθέτησε ο Μιχαλάκης Στεργίδης. «Τιμής ένεκεν», όπως λένε οι κάτοικοι. Η ιστορία, όμως, του Παλαιχωρίου θα είναι για πάντα άρρηκτα συνδεδεμένη με τον μεγάλο μας Αγώνα. Ο Κυριάκος Μάτσης, ο Γρηγόρης Αυξεντίου και ο Αντώνης Παπαδόπουλος δεν κρύφτηκαν απλώς στον «φούρνο». Κρύφτηκαν, μαζί με τόσους άλλους αγωνιστές, και στις καρδιές των κατοίκων του χωριού και αποτέλεσαν καθοδηγητές τους ακόμη και για πράγματα που κανείς δεν περίμενε. Και κάπως έτσι, η ηρωική γη του Παλαιχωριού, νοσταλγεί ένα άλλο χώμα…