Η χορεύτρια που είναι καθηλωμένη σε αναπηρικό αμαξίδιο και όμως ακόμη χορεύει

Αγαπούσε πάντα το χορό. Από τότε που θυμάται τον εαυτό της πάντα χόρευε. Αποφάσισε αυτό να το κάνει επάγγελμα. Μία στιγμή, μία λάθος κίνηση, ένας λάθος χειρισμός, όμως, της άλλαξε τη ζωή για πάντα. Στα 25 της καθηλώθηκε στο αναπηρικό αμαξίδιο, μετά από ένα τροχαίο ατύχημα. Όμως, αυτό δεν τη σταμάτησε από το να κάνει αυτό που αγαπά. Αντίθετα, της έδωσε μία ώθηση να εξερευνήσει το σώμα της καλύτερα και να καταφέρει να γίνει σύμβολο για όλους ότι δεν πρέπει να αφήνεις τίποτα να σε σταματά από το να ζεις το όνειρό σου.

Ο λόγος για την Ισραηλινή χορεύτρια, Tamar Borer, η οποία εδώ και πάνω από 30 χρόνια ενώ είναι καθηλωμένη σε αναπηρικό αμαξίδιο, συνεχίζει να πραγματοποιεί το όνειρο ζωής της, που είναι ο χορός. Μετά το τροχαίο ατύχημα που είχε το 1990, βρήκε εναλλακτικούς τρόπους για να συνεχίσει το πάθος της και να στείλει το μήνυμα σε όλο τον κόσμο ότι όλα είναι εφικτά, αρκεί να βρει κάποιος τη δύναμη μέσα του.

Την ίδια ώρα, το τροχαίο ατύχημα και η αναπηρία της, στάθηκαν οι λόγοι να ανακαλύψει ένα ακόμη πάθος για την ίδια. Να δουλεύει με άτομα που βιώνουν ψυχοσωματικούς και σωματικούς πόνους και να τους καθοδηγεί ώστε να ξεπεράσουν τον πόνο και να φτάσουν στην ανάρρωση.

Η Tamar Borer βρέθηκε στην Κύπρο για μία παράστασή της και μίλησε στον REPORTER για την αγάπη και το πάθος της για το χορό, για το ατύχημα που τις άλλαξε τη ζωή, για τα μηνύματα που στέλνει μέσα από τις παραστάσεις της, αλλά και για τη βοήθεια που προσφέρει σε εκείνους που το έχουν ανάγκη.

Πάντα αγαπούσε το χορό

«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου χορεύω και δημιουργώ ταυτόχρονα. Νομίζω ήταν στην ηλικία των τεσσάρων όταν ξεκίνησα. Τότε δημιούργησα το πρώτη μου παράσταση που ήταν ένα solo κομμάτι και ονομαζόταν «Νερό». Χόρευα με τη δασκάλα μου, που μου έδωσε αρκετό χώρο για να εκφραστώ καλλιτεχνικά και εκτιμούσε όσα είχα να προσφέρω. Οπότε πιστεύω είχα μία καλή αρχή στον καλλιτεχνικό χώρο. Από τότε χορεύω, όλα αυτά τα χρόνια, μέσα από τις αλλαγές μου, στο σώμα, στο χώρο που ζω. Είμαι 58 τώρα και πάντα νιώθω ότι κάθε καινούργιο κομμάτι, είναι σαν το πρώτο κομμάτι. Ήταν ένα φυσική πορεία για μένα, δεν σκέφτηκα ποτέ να το αλλάξω, πάντα αγαπούσα να είμαι σε αυτή τη ζώνη να δουλεύω με το σώμα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήταν αυτό. Η οικογένειά μου το είχε αποδεχτεί και με στήριζε, αλλά το πιο σημαντικό δεν με ενοχλούσε. Μου επέτρεπαν να ακολουθήσω το δρόμο που είχα επιλέξει. Ο χορός είναι μία ευρεία προσέγγιση της ζωής.

Ήμουν ένα περιπλανώμενο παιδί. Γεννήθηκα στη Νέα Υόρκη, όταν ήμουν έξι μηνών ήρθαμε στο Ισραήλ και χόρευα εκεί και όταν έγινα δώδεκα επιστρέψαμε στη Νέα Υόρκη και είχα την ευκαιρία να μάθω κλασσικό μπαλέτο και είχα μία πειθαρχία, που επέβαλα εγώ στον εαυτό μου. Όταν επέστρεψα στο Ισραήλ ασχολήθηκα με τον σύγχρονο και μοντέρνο χορό, με τον οποίο ασχολήθηκα μέχρι που ήμουν 21 ετών.

Τότε αποφάσισα να ξεκινήσω το δικό μου ταξίδι, μόνη μου. Ταξίδευα σε όλο τον κόσμο, έζησα στο Μεξικό, στο Μπαλί στην Ινδία. Όλα αυτά στο πλαίσιο να μάθω νέους χορούς. Στη συνέχεια έζησα στο Σαν Φρανσίσκο, που είναι το διεθνές κέντρο για όλες τις τέχνες του κόσμου. Μάθαινα κάτι καινούργιο συνέχεια, yoga, Thai chi, αυτοσχεδιασμό. Ήμουν ένα ανεξάρτητο, ελεύθερο πνεύμα και ο στόχος μου ήταν πάντα να επεκτείνω τις γνώσεις μου, μέσα από τις εμπειρίες στο κόσμο της κίνησης».

Το ατύχημα που της άλλαξε τη ζωή

Σε ηλικία 25 ετών όλα άλλαξαν για την Tamar. Το 1990 είχε εμπλακεί σε ένα τροχαίο ατύχημα, που είχε ως αποτέλεσμα να καθηλωθεί στο αναπηρικό αμαξίδιο. Όμως, αυτό δεν στάθηκε η αφορμή να σταματήσει να κάνει αυτό που αγαπά.

«Δεν το σκέφτηκα ποτέ. Το πρώτο που μου ήρθε στο μυαλό ήταν ότι θα είναι ένα ενδιαφέρον ταξίδι, να δω πώς θα είναι ο καινούργιος χορός που θα βγαίνει από αυτό το καινούργιο σώμα. Ο τραυματισμός μου ήταν αρκετά σοβαρός και για τρεις εβδομάδες δεν μπορούσα να σηκώσω το κεφάλι μου. Έπρεπε να είμαι ξαπλωμένη τρεις ώρες γυρισμένη στη μία πλευρά, τρεις ώρες στην άλλη, τρεις ώρες στην πλάτη, επειδή έκανα εγχείρηση στο σπόνδυλο.

Πίσω από το κρεβάτι μου, υπήρχε ένα παράθυρο και έξω υπήρχε ένα κυπαρίσσι. Ήταν χειμώνας και ένας φίλος μου με ρώτησε τι θα ήθελα να μου φέρει και του είπα ότι χρειάζομαι ένα καθρεφτάκι και ένα φτερό παγωνιού. Δεν μπορούσα να σηκώσω τον εαυτό μου. Έβλεπα το παράθυρο πίσω, για να δω την κίνηση του δέντρου με τον αέρα, ώστε να χορέψω με το φτερό. Ο φίλος μου έπαιζε κρουστά και φτιάξαμε ένα στούντιο στο νοσοκομείο.

Μέσα σε μία στιγμή έχασα την κίνηση στα πόδια μου. Ο Kozu Ono, ο δάσκαλός μου, το είπε σε μία όμορφη πρόταση. “Αν αφήσεις το πνεύμα σου να σε οδηγήσει, το σώμα σου μπορεί να χωρέσει τις προσωπικότητές σου με διαφορές μέσα σου και ο κόσμος από έξω”. Αυτό είναι κάτι που μου ταίριαζε και έτσι, μέσα σε ένα χρόνο από την ημέρα που έγινε το ατύχημα, ταξίδεψα στην Ιαπωνία, όπου έμεινα για λίγους μήνες μαζί του και έγινα μέλος της οικογένειάς του, που με αγκάλιασε.

Ο Kozu Ono γεννήθηκε μία μέρα μετά από μένα και εξήντα χρόνια πριν. Είχαμε μία απίστευτη σύνδεση, χωρίς να χρειάζεται να μιλήσουμε. Μου έδωσε πολλή διαμόρφωση και κατάλαβα τι σημαίνει ότι το μικρό περιέχει τα πολλά και δεν χρειάζεται να σπρώχνεις τον αέρα, για να δημιουργήσεις πολύ άνεμο.

ο Kozu Ono είναι ένας μουσικός από την Ιαπωνία, είναι ο ιδρυτής του butoh dance. Τον γνώρισα όταν ήμουν 16 και ήρθε στο Ισραήλ. Το butoh dance είναι ο χορός της ψυχής. Ξεκίνησε από την Ιαπωνία, ως μία αντίδραση του κόσμου μετά τις ατομικές βόμβες το Β’ ΠΠ. Μετά από δέκα χρόνια, τα παιδιά γεννιούνταν με παραμορφώσεις και οι Ιάπωνες τα έκρυβαν, επειδή δεν μπορούν να βλέπουν το διαφορετικό και το άσχημο. Πρέπει να είναι τέλειοι. Το butoh dance ήταν ένα πολιτικό κίνημα χορού, που καλούσε τους Ιάπωνες να αποδεχτούν την διαφορετικότητα και να δουν την ομορφιά στην ασχήμια».

Ο πρώτος χορός μετά το ατύχημα

«Ο πρώτος χορός ήταν εννιά μήνες μετά το ατύχημα και ήξερα ότι ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος χορός που θα ασχολείται με το να δημιουργήσει μία γέφυρα μεταξύ αυτού που αποκαλείται κανονικό σώμα και παράλυτο σώμα. Ήταν μία πρόκληση, βασικά έβγαζα τα ρούχα μου. Βγήκα στη σκηνή με βοηθήματα για να κρατούν τα πόδια μου ίσια και κρατούσα ένα βοήθημα για να περπατώ και ήταν όλο καλυμμένο με ένα λεπτό ρούχο. Ήμουν ντυμένη ως νύφη και σιγά-σιγά έβγαζα το ένα κομμάτι μετά το άλλο, μέχρι που έμεινα με ένα μπικίνι και άρχισα να περπατώ, που ήταν ένα παράξενο περπάτημα. Έκανα ένα κύκλο και όταν έφτασα σε ένα συγκεκριμένο σημείο του σκηνικού, έγειρα πίσω και σήκωσα τα χέρια μου από το βοήθημα.

Αυτό ήταν ένα μεγάλο ζήτημα στο Ισραήλ και ο Jean-Paul Montanerie, ο επικεφαλής του διεθνούς διαγωνσιμού χορού Montpellier, ήταν εκεί, με είδε και πήρε εκεί. Έκανα μία περιοδεία και επέστρεψα στο Ισραήλ, για να βγάλω το σίδερο από την πλάτη μου. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Από τότε, δεν ένιωσα ότι έπρεπε να αναφερθώ στα προσωπικά μου προβλήματα με τόσο ευθύ τρόπο ή την διαφορετικότητά μου ή αυτό που έχει να προσφέρει αυτό το σώμα».

Η φυσική κατάσταση της Tamar δεν στάθηκε ποτέ παράγοντας να βρει κλειστές πόρτες. Αντίθετα, η πολιτικές της ιδεολογίες ίσως να ήταν οι λόγοι που ενδεχομένως να έβρισκε κλειστές πόρτες.

«Είναι δύσκολο να πω ότι ήταν λόγω της φυσικής μου κατάστασης. Η νοοτροπία μου είναι αρκετά διαφορετική από τη συνηθισμένη στο Ισραήλ, όσον αφορά στο χορό. Νιώθω περισσότερη σύνδεση με το butoh, παρά με τον σύγχρονο μοντέρνο χορό. Είμαι ένα περίεργο πνεύμα στο χορό και αυτός ίσως είναι ο λόγος που δεν νιώθω απόρριψη αλλά καταλαβαίνω ότι είναι αρκετά διαφορετικό. Έχω, όμως, τη δική μου «αυτοκρατορία». Έχω το δικό μου χώρο, όπου κάνω τα μαθήματά μου, τις πρόβες και τις παραστάσεις μου. Υπάρχουν στιγμές που ταξιδεύω, όμως δεν απασχολώ τον εαυτό μου με εξωτερικές αντιδράσεις. Είμαι εντελώς μόνη μου. Δεν χρειάζεται να υπάρχει ένας ορισμός για να με περιγράψει. Ξέρω στην καρδιά μου ότι είμαι πολύ κοντά στο butoh, επειδή είμαι κοντά στον ιδρυτή του.

Νιώθω ότι είναι υποχρέωσή μου, στο επάγγελμα και στο πνεύμα του χορού, να είμαι συνέχεια ανοιχτή για να μεταμορφωθώ και να επιτρέψω στον εαυτό μου να εκπλήσσομαι. Είναι ένας δρόμος αγάπης, πάθους και δημιουργικότητας. Κάποιοι από τους μαθητές του ή κάποιοι δημοσιογράφοι που εργάζονται στα project μου είναι δημιουργικοί άνθρωποι και γίνονται σπουδαίοι καλλιτέχνες. Επειδή είμαι αρκετά ενεργή, πολλοί άνθρωποι με ξέρουν στο Ισραήλ σήμερα, σε άτομα που ενδιαφέρονται να δουλέψουν μέσα τους, για να καταλάβουν τον εαυτό τους, τους αρέσει η δουλειά μου. Δημιούργησα χώρο για δουλειά στο μέσα τους. Αυτή είναι η αλήθεια μου και με αυτό τον τρόπο παίρνω δύναμη για να συνεχίσω.

Σπάνια βλέπω κόσμο να φεύγει στις παραστάσεις μου στα πέντε λεπτά. Ένας καλός μου φίλος μου είπε ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο για ένα καλλιτέχνη και προσπαθώ να το θυμάμαι. Δεν ταιριάζει σε όλους ο τρόπος που εκφράζομαι και αυτό είναι αποδεχτό. Είναι σημαντική η αισθητική για μένα και βάζω αρκετή ενέργεια και σκέψη πώς ο κόσμος θα νιώθει ευπρόσδεκτος σε αυτή την αισθητική. Για μένα, κάθε δουλειά είναι ένα μέρος για φως. Πρέπει να περάσεις μέσα από κάποιες φάσεις, όμως το τέλος μπορεί να είναι μία νέα αρχή, ή μία αντίληψη ότι υπάρχει αρκετό φως εδώ. Έρχεται με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά».

Τα μηνύματα που στέλνει μέσα από τις παραστάσεις

«Μέσα από τις παραστάσεις μου στέλνω ένα κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα. Εγώ από μόνη μου είμαι ένα τέτοιο μήνυμα. Μία παράλυτη χορεύτρια να μην χρησιμοποιεί αναπηρικά αμαξίδιο είναι μία δήλωση ότι δεν είμαι τέλεια, ότι τίποτα δεν είναι τέλειο, ότι ο άνθρωπος μπορεί να νιώθει ολοκληρωμένος χωρίς να είναι τέλειος. Αυτό θέτει σε αμφισβήτηση τι είναι ομορφιά, τι είναι μία γυναίκα, τι είναι πάθος, τι είναι σεξουαλικότητα.

Πέρα από αυτό, υπάρχει και πολιτικό μήνυμα. Να είμαι Ισραηλινή, για μένα είναι μία επιλογή. Δεν είναι ποτέ άνετο, είναι πάντα σκληρό και είναι μία επιλογή. Είμαι Αμερικανή, θα μπορούσα άνετα να φύγω. Αλλά επέλεξα να είμαι Ισραηλινή, επειδή είναι ένας τρόπος να είσαι σε εγρήγορση. Διαφορετικά γίνεσαι θύμα. Αυτός είναι ο τρόπος που το βλέπω. Το στούντιο μου είναι στη μέση του Τελ α Βιβ που είναι ένα από τα πιο δύσκολα μέρη, υπάρχουν αρκετοί πρόσφυγες, πολλοί φτωχοί. Έχω μία ιδιαίτερη ευαισθησία για τις γυναίκες που είναι θύματα βίας, σε όλο τον κόσμο, αλλά ιδιαίτερα στην πατρίδα μου. Για μένα, η 7η Οκτωβρίου είναι μία τρομακτική κατάσταση που επηρέασε όλη τη Μέση Ανατολή, αλλά περισσότερο το Ισραήλ. Κάθε πρωί που ξυπνώ σκέφτομαι τι συμβαίνει με τις γυναίκες που έχουν πιαστεί όμηροι. Είναι ακόμη ζωντανές; Αν συνεχίσουν να είναι ζωντανές, πώς θα συνεχίσουν τη ζωή τους; Σκέφτομαι τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους στρατιώτες, τις γυναίκες και τα παιδιά της Γάζας. Βιώνουν ένα πόλεμο. Επίσης, είμαστε ενάντια στην Κυβέρνηση και διαδηλώναμε τον τελευταίο χρόνο εναντίον της».

Οι guided imagination θεραπείες για τους ασθενείς που το έχουν ανάγκη

«Μετά το ατύχημα που είχα, σε ηλικία 25 ετών, μέσα από τη νέα πραγματικότητα που μου ήρθε για μένα, ένιωσα ότι έπρεπε να εργαστώ με άτομα με αναπηρία. Είπα στον εαυτό μου ότι υπάρχει λόγος και σκοπός που κάθομαι στο αμαξίδιο. Στην αρχή αποφάσισα να ασχοληθώ εθελοντικά και εργαζόμουν σε νοσοκομεία και τα τελευταία 16 χρόνια εργάζομαι σε νοσοκομείο αποκατάστασης. Διδάσκω καθοδηγούμενη φαντασία (guided imagination), για άτομα που πάσχουν από ψυχοσωματικά σύνδρομα και πόνους.

Εργάζομαι με ασθενείς που έχουν ψυχοσωματικούς και πολύ σοβαρούς σωματικούς πόνους. Αυτοί οι άνθρωποι, σε όλη τους τη ζωή, προσπαθούν να αντέξουν τον πόνο που είναι συνεχιζόμενος. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να ακολουθήσω εκείνα που κάνω για τον εαυτό μου, επειδή η πλάτη μου είχε σπάσει και ο νωτιαίος μυελός μου έχει σκιστεί.

Τους λέω μία ιστορία, βασισμένη στα αρχέτυπα του υποσυνείδητου, όπως το έκανα με την δική μου δασκάλα, έμαθα για όλα τα κέντρα ενέργειας και κάθε κέντρο έχει τη δική του δύναμη. Μία θεραπεία είναι πολύ ανατομική και ενεργητική και σωματική. Ο κόσμος έρχεται μέσα, έχουμε μία ώρα για κάθε γκρουπ, έρχονται με ένα απίστευτο πόνο στο πόδι για παράδειγμα και μόλις βάλω τη μουσική, ξαφνικά ο πόνος φεύγει. Αυτό είναι επειδή δίνουν προσοχή στην ουσία της ζωής και όχι στον πόνο, την ντροπή, την μιζέρια, που παραμένουν εκεί, αλλά δίνουν προσοχή αλλού.

Σε μία συνεδρία, έρχεται το γκρουπ και κάθονται αναπαυτικά, όσο μπορούν μέσα σε ένα νοσοκομείο, επιλέγω μία μουσική και τους λέω μία ιστορία. Μόλις ξεκινήσουμε, κλείνουν τα μάτια και αφήνονται και εγώ τους καθοδηγώ με τις αναπνοές, που να εστιάσουν την προσοχή τους και εγώ μπορώ να καταλάβω που πρέπει να δώσουμε σημασία. Είναι στην καρδιά, στα πόδια, στον θώρακα, στο λαιμό. Έχουμε κέντρα στο σώμα μας.

Τους λέω μία παιδική ιστορία, ότι πηγαίνουν σε ένα κήπο, που έχει γρασίδι, πεταλούδες κλπ. Η κάθε συνεδρία είναι βασισμένη σε σύμβολα, που χρησιμοποιώ σε κάθε ιστορία, για να μπορούν να πιαστούν από αυτά και μετά προσπαθούμε να βρούμε το φως μέσα στο σώμα. Τους καλώ να επιλέξουν ένα μέρος του σώματος που χρειάζεται αγάπη, στήριξη και βοήθεια και τους λέω να μεταφέρουν το φως σε εκείνο το σημείο. Πολλές φορές επιλέγουν το σημείο που είναι ο πόνος. Είναι πάντα το ίδιο και πάντα διαφορετική ιστορία. Με ηχογραφούν και με ακούνε στο σπίτι για να δουλέψουν μόνοι τους.

Έχω ένα παράδειγμα μίας κοπέλας, που είχε ένα ατύχημα και το σώμα της χρειαζόταν ξεκούραση, με αποτέλεσμα να την βάλουν σε κώμα, για 1,5 μήνα. Είχε τέσσερα παιδιά και το σύζυγό της, όταν το έπαθε. Όταν ξύπνησε, θυμόταν την άλλη πραγματικότητα που ζούσε ενώ ήταν σε κώμα. Ρώτησε τη μητέρα της πόσα παιδιά είχε και εκείνη της είπε τέσσερα και της απάντησε ότι είχε πέντε, επειδή όταν κοιμόταν είχε κάνει ακόμη ένα. Η οικογένειά της πίστευε ότι τρελάθηκε και ήθελε να την βάλει σε ψυχιατρείο. Όταν ήρθε σε μένα μου είπε την ιστορία της και κατάλαβα τι έγινε. Εργαστήκαμε μαζί για να βρούμε ένα τρόπο να ενώσουμε αυτές τις δύο πραγματικότητες, επειδή μου είπε ότι κάθε φορά που πήγαινε για ύπνο, της έλειπε το πέμπτο της παιδί. Με τις συνεδρίες, προσπαθήσαμε να βρούμε ένα τρόπο να βλέπει το πέμπτο παιδί της και μου είπε ότι το έβλεπε στα σύννεφα».

Το μήνυμα προς όλους

«Μέσα στο σκοτάδι υπάρχει φως και είναι η δουλειά μας να το βρούμε. Στην αρχή είναι το σκοτάδι και μέσα στο σκοτάδι, το φως βγήκε έξω. Εμείς πρέπει να το αποκαλύψουμε».