Η μικρή Κύπρος, ο μεγάλος περιφερειακός ρόλος και το αποτύπωμα στην κρίση

Όταν μια περιοχή φλέγεται, εκ των πραγμάτων η διεθνής κοινότητα αναζητά συνδρομή για διαχείριση της κατάστασης από τις γειτονικές χώρες, οι οποίες μπορούν να προσφέρουν κάποια σταθερότητα, εν μέσω της ταραχώδους περιόδου. Η κλιμάκωση που παρατηρείται στη γειτονιά μας, μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα της Χαμάς και την επίθεση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, σε μία προσπάθεια να την εξουδετερώσει, έχουν δημιουργήσει κρίση σε όλα τα επίπεδα: Είναι σε εξέλιξη πόλεμος, υπάρχει σοβαρό ανθρωπιστικό ζήτημα, η πολιτική λύση έχει απομακρυνθεί ακόμη περισσότερο και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ακόμη κάποια ορατή διέξοδος. Και η ημικατεχόμενη Κύπρος -ειρωνικά ίσως, δεδομένης της κατάστασής της- είναι ό,τι πιο σταθερό υπάρχει στην περιοχή αυτή τη στιγμή.

Η Κύπρος δεν είναι απλώς μια γειτονική χώρα. Έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που την καθιστούν ιδιαίτερα πολύτιμη σε αυτή τη διαδικασία, παρά το μικρό της μέγεθος και το συνεπαγόμενο μικρό της διπλωματικό αποτύπωμα. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ. Και μπορεί το μπλοκ να εμφανίστηκε συγχυσμένο, με Επιτρόπους που διέψευδαν ο ένας τον άλλο, να εξέφραζε θέσεις που δεν απηχούσαν απαραίτητα την προσέγγιση όλων, προκαλώντας δυσαρέσκεια, και να καθυστέρησε γενικά να αντιδράσει σε επίπεδο Συμβουλίου, ωστόσο δεν παύει να είναι ένας σημαντικός παίχτης στην περιοχή, όσο μουδιασμένος κι αν εμφανίζεται. Όχι τόσο σε επίπεδο στρατιωτικής δύναμης -εκεί κάνουν παιγνίδι οι ΗΠΑ από την άλλη πλευρά της Γης- μιας και δεν διαθέτει τέτοιου είδους θεσμούς και υποδομές, αλλά σε επίπεδο διπλωματικής δραστηριότητας. Είναι άμεσα ενδιαφερόμενη, επειδή βρίσκεται αρκετά κοντά στο σημείο της κρίσης και επειδή θα κληθεί να απορροφήσει τις μεταναστευτικές ροές που ενδεχομένως να δημιουργηθούν, ιδιαίτερα στο ενδεχόμενο να αποκτήσει γενικευμένο χαρακτήρα ο πόλεμος.

Το γεγονός πως η Κύπρος έχει εξαιρετικές σχέσεις τόσο με το Ισραήλ όσο και με τα αραβικά κράτη της περιοχής, της επέτρεψε να λειτουργεί ως αγγελιοφόρος εντός της ΕΕ. Να μεταφέρει, δηλαδή, προς τους εταίρους μηνύματα, τόσο από το Ισραήλ, όσο και από την Αίγυπτο και την Ιορδανία, τους δύο βασικότερους ίσως παίχτες από τον αραβικό κόσμο, διατηρώντας μια «χριστιανική ουδετερότητα» σε μια κατάσταση που έχει και θρησκευτικό υπόβαθρο ανάμεσα σε εβραίους και μουσουλμάνους. Αυτοί είναι οι γείτονές μας, με τους οποίους χτίζαμε τα τελευταία χρόνια σχέσεις, όχι απλώς σε ρητορικό επίπεδο, αλλά σε ουσιαστικό, με περιφερειακά σχήματα συνεργασίας αλλά και διμερείς συμφωνίες, που συνδέουν τις χώρες με πολύ περισσότερους τρόπους από την απλή γεωγραφική εγγύτητα. Κι αυτού του είδους οι σχέσεις είναι που δημιουργούν και την απαραίτητη άνεση και εμπιστοσύνη, ώστε η Λευκωσία να αποτελεί έναν από τους βασικούς διαύλους επικοινωνίας.

Ο πλέον σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει, ωστόσο, η Κύπρος είναι στο ανθρωπιστικό κομμάτι. Η ενεργοποίηση του σχεδίου «Εστία» επέτρεψε σε εκατοντάδες ξένους υπηκόους ή πολίτες με διπλή υπηκοότητα, που ήθελαν να εγκαταλείψουν το Ισραήλ, να το κάνουν με ασφάλεια, χρησιμοποιώντας τα κυπριακά αεροδρόμια και λιμάνια. Αν και, όπως διαφάνηκε, η έξοδος από τη γειτονική χώρα δεν ήταν εκτεταμένη, αφού δυνητικά θα μπορούσαν να ήταν πολύ περισσότεροι, γίνονται προετοιμασίες για διαχείριση πολλαπλάσιων αριθμών, οι οποίοι αναμένεται να προκύψουν σε περίπτωση μιας πιο γενικευμένης κρίσης. Τα ξένα κράτη ενημέρωσαν τις Αρχές ότι, με βάση τους υπολογισμούς τους, μπορεί να χρειαστεί να απομακρυνθούν μέσω Κύπρου περισσότεροι από 100,000 υπήκοοι τους, εάν το απαιτήσουν οι συνθήκες. Ο σχεδιασμός είναι τόσο μεγάλης κλίμακας, που διψήφιος αριθμός στρατιωτικών ακολούθων ευρωπαϊκών και τρίτων χωρών εμπλέκονται ενεργά σε αυτόν.

Πέραν του «Εστία» όμως, υπό επεξεργασία είναι και το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός θαλάσσιου ανθρωπιστικού διαδρόμου, για μεταφορά ειδών πρώτης ανάγκης στη Λωρίδα της Γάζας. Παρόλο που η ιδέα αντικρίζεται θετικά, είναι προς το παρόν αβέβαιο κατά πόσον θα υλοποιηθεί, δεδομένου ότι θα πρέπει να δώσει τη σύμφωνο γνώμη του το Ισραήλ για κάτι τέτοιο, το οποίο έκανε την στρατηγική επιλογή του πλήρους αποκλεισμού της Γάζας, για να ασκείται πίεση για την απελευθέρωση των ομήρων αλλά και για να μην ανανεώνονται πόροι που μπορεί να τύχουν εκμετάλλευσης από τη Χαμάς. Η Λευκωσία, ωστόσο, επιθυμεί να προσφέρει μία εναλλακτική δίοδο για διέλευση ανθρωπιστικής βοήθειας, θέση η οποία αντικρίζεται θετικά από ευρωπαϊκά και περιφερειακά κράτη. Σε περίπτωση που αρθούν τα εμπόδια και δημιουργηθεί ο ανθρωπιστικός διάδρομος, γίνεται κατανοητό πως δεν θα αναλάβει η Κύπρος την υλοποίηση του πρότζεκτ. Ωστόσο, πέραν της προσφοράς των λιμανιών της, θα διαδραματίσει κομβικό ρόλο σε θέματα οργάνωσης, ασφάλειας και συντονισμού.

Είναι ξεκάθαρο πως η Κυπριακή Δημοκρατία διεκδίκησε ρόλο σε αυτή την κρίση, ο οποίος της αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που κλήθηκε να συμμετάσχει στη Σύνοδο στο Κάιρο. Μπορεί το μέγεθος και οι δυνατότητες της Κύπρου να μην της επιτρέπουν να πρωταγωνιστεί σε άλλα επίπεδα πέραν του ανθρωπιστικού, είναι όμως ξεκάθαρο ότι, με σωστή διαχείριση, μπορεί να θεωρείται σημαντικός εταίρος. Και η κλιμάκωση στη γειτονιά μας αποτελεί απόδειξη ότι η θέση της Λευκωσίας μπορεί να ενισχύεται μέσα από περιφερειακές δράσεις και αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων και των πλεονεκτημάτων μας. Η επένδυση των προηγούμενων χρόνων στην εξωτερική πολιτική φαίνεται σήμερα να αποδίδει. Και θα πρέπει να συνεχιστεί με προσεκτικές και καλά μελετημένες κινήσεις, που λαμβάνουν υπόψιν τους όλες τις παραμέτρους.