Η άνοδος της Ακροδεξιάς, ο άδικος κόσμος και οι Κυβερνήσεις που δεν έχουν λύσεις

Για πολλά χρόνια ο Χερτ Βίλντερς ζούσε στο περιθώριο της ολλανδικής πολιτικής. Ήταν πάντα εκεί, όμως αντιμετωπιζόταν κυρίως ως μια γραφική περίπτωση. Στις εκλογές της Τετάρτης, το ακροδεξιό, ισλαμοφοβικό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV), του οποίου ηγείται, πολλαπλασίασε τις έδρες του στο ολλανδικό Κοινοβούλιο και έκοψε πρώτο το νήμα, με τον Βίλντερς να περνά από το περιθώριο στο επίκεντρο όχι μόνο της ολλανδικής αλλά και της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Η τεράστια νίκη του PVV προστίθεται σε αυτές που κατέγραψαν άλλα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη το τελευταίο διάστημα, τα οποία είτε εισήλθαν για πρώτη φορά στα εθνικά Κοινοβούλια ή και στα κυβερνητικά σχήματα, είτε είδαν τα ποσοστά τους να αυξάνονται σε ύψη που ενδεχομένως να ξεπερνούσαν ακόμη και τις δικές τους προσδοκίες.

Το 2022 στην Ουγγαρία, η οποία θεωρείται μία από τις πιο προβληματικές περιπτώσεις εντός της ΕΕ, 142 από τις 199 έδρες στη Βουλή καταλήφθηκαν από δύο κόμματα που εμπίπτουν στο τόξο της ακροδεξιάς: Το Fidesz του Πρωθυπουργού Ορμπάν και το κίνημα «Η πατρίδα μας». Ακολούθησαν οι Βουλευτικές Εκλογές στη Σουηδία, μια χώρα του σκανδιναβικού μοντέλου δημοκρατίας, στις οποίες οι Σουηδοί Δημοκράτες αναδείχθηκαν σε δεύτερη δύναμη και εντάχθηκαν στον κυβερνητικό συνασπισμό. Λίγες ημέρες αργότερα, στις πρόωρες εκλογές της Ιταλίας, η κεντροδεξιά συμμαχία υπό το ακροδεξιό -για πολλούς νεοφασιστικό- κόμμα «Τα αδέλφια της Ιταλίας» κέρδισε την πλειοψηφία και η επικεφαλής του, Τζόρτζια Μελόνι, έγινε Πρωθυπουργός της χώρας.

Ακολούθησαν, τον Απρίλιο του 2023, οι φινλανδικές εκλογές, στις οποίες το ακροδεξιό κόμμα Finns αναδείχθηκε σε δεύτερη πολιτική δύναμη, υπό το σύνθημα «σώστε τη Φινλανδία». Στη συνέχεια, το κατώφλι της Βουλής των Ελλήνων πέρασαν τρία διαφορετικού είδους κόμματα που θεωρείται πως εμπίπτουν στο τόξο, οι Σπαρτιάτες, η Νίκη και η Ελληνική Λύση.

Παράλληλα, το γερμανικό AfD κερδίζει έδαφος με κάθε ευκαιρία. Τον Οκτώβριο ήρθε δεύτερο στην Έσση, ενώ την ίδια μέρα, στη Βαυαρία, ένα άλλο ακροδεξιό κόμμα, οι «Ελεύθεροι Ψηφοφόροι», κατέλαβε τη δεύτερη θέση. Σταθερή άνοδο καταγράφει το VOX στην Ισπανία, ενώ η «Εθνική Συσπείρωση» της Μαρίν Λεπέν αποτελεί εδώ και καιρό μία από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις στη Γαλλία. Νίκες και ανόδους σημειώνουν και άλλα κόμματα στο τόξο της Ακροδεξιάς στην ΕΕ, από την Αυστρία μέχρι την Εσθονία, ενώ εικάζεται ότι, αν οι ευρωομάδες προχωρήσουν με την υπό διαβούλευση συνένωση, είναι αρκετά πιθανόν να καταλάβουν τη δεύτερη θέση στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο.

Μπορεί το PVV να μείνει εκτός του κυβερνητικού συνασπισμού, ωστόσο είναι ξεκάθαρο πως η ατζέντα του βρίσκεται στην καρδιά της ολλανδικής πολιτικής. «Δεν μπορείτε πλέον να αγνοείτε το PVV,» τόνισε ο Βίλντερς και μάλλον έχει δίκαιο. Δεν μπορεί να αγνοείται ούτε το δικό του κόμμα, ούτε η τάση που πρεσβεύει πανευρωπαϊκά. Γιατί η άνοδος της Ακροδεξιάς -η οποία είναι εξαιρετικά ετερογενής και ενδεχομένως το τσουβάλιασμά της να αποτελεί και ένδειξη της αποτυχίας στην ανάγνωση που γίνεται από τα παραδοσιακά κόμματα- δεν έγινε στον αέρα. Πατά πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα, τα οποία αποτελούν πηγή ανησυχίας και δυσαρέσκειας για εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες, και στα οποία αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν επαρκώς οι Κυβερνήσεις της Λαϊκής Δεξιάς και της Σοσιαλδημοκρατίας που κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Μπορεί ο Βίλντερς να μιλούσε για «ισλαμική εισβολή» και «τσουνάμι ασύλου» αλλά η ατζέντα του δεν ήταν μονοδιάστατη. Και τα υπόλοιπα ζητήματα που έθετε ήταν που ενδεχομένως προσέλκυσαν την προσοχή των Ολλανδών ψηφοφόρων, οι οποίοι νοιάζονται περισσότερο για τα πορτοφόλια τους που αδειάζουν παρά για το αν στη χώρα τους υπάρχουν ή όχι αντίγραφα του Κορανιού. Η νίκη ήρθε από την επικέντρωση στις οικονομικές ανησυχίες των πολιτών, το στεγαστικό και τον πληθωρισμό.

Αυτές οι ανησυχίες δεν είναι ολλανδικές. Είναι ευρωπαϊκές. Και ενδεχομένως πολλοί ψηφοφόροι να είναι πρόθυμοι να παραβλέψουν τον ρατσισμό, τις υπερβολές ή τις ακραίες θέσεις σε κάποια ζητήματα (που και πάλι διαφέρουν από κόμμα σε κόμμα και από χώρα σε χώρα), εάν κάποιος τους πείσει ότι ενδιαφέρεται πραγματικά να βρει λύσεις στα ζητήματα που τους καίνε και που μέχρι στιγμής αποτυγχάνουν οι περισσότερες Κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν. Δεν γίνονται εκατομμύρια άνθρωποι ναζιστές από τη μία μέρα στην άλλη, όπως αναφέρουν κάποιες απλοποιημένες αναλύσεις. Αυτό που φαίνεται να συμβαίνει ρεαλιστικά είναι πως η Ακροδεξιά, από τη μία άκρη της Ευρώπης μέχρι την άλλη, καταφέρνει να πείσει τον κόσμο σε τέτοιο βαθμό που να επιλέγει να αγνοεί τα προβληματικά στοιχεία της ατζέντας της και τον συντηρητισμό που πρεσβεύει, ενώ τα κόμματα που όντως κυβερνούν αδυνατούν να βρουν τις λύσεις.

Αποχωρώντας από τον ΣΥΡΙΖΑ αυτή την εβδομάδα, η λεγόμενη «ομάδα Αχτσιόγλου» προέβη, μεταξύ άλλων, σε μια εξαιρετικά σημαντική πολιτική παραδοχή: «Ο πολιτικός άξονας έχει μετατοπιστεί προς τα Δεξιά, η άκρα Δεξιά και οι αντιδραστικές αντιλήψεις κερδίζουν έδαφος, η βαρβαρότητα της καθημερινότητας μετατρέπεται σε νέα κανονικότητα. Απέναντι σε αυτήν την εξέλιξη, οι δυνάμεις της προοδευτικής αντιπολίτευσης εμφανίζονται σε απόσταση από τις αγωνίες και τα προβλήματα των πολιτών. Το θέμα είναι βαθιά πολιτικό. Απουσιάζει ένα σύγχρονο πολιτικό και κοινωνικό σχέδιο που πείθει, όχι ρητορικά, αλλά στην πράξη, ότι μπορούμε να νικήσουμε την κυριαρχία της Δεξιάς». Και μπορεί να αναφέρονταν συγκεκριμένα στα πρόσφατα γεγονότα της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα και οι βολές να έχουν ως αποδέκτη τον Στέφανο Κασσελάκη, ωστόσο οι κατηγορίες τους όντως αποτελούν σύνοψη της αποτυχίας του υπόλοιπου συστήματος και δη της Αριστεράς, να βρεθεί κοντά στους πολίτες και να τους πείσει πως έχει τις λύσεις.

Η εμπειρία των τελευταίων χρόνων στέλνει εκκωφαντικά το μήνυμα πως η άνοδος της Ακροδεξιάς δεν θα σταματήσει ούτε με συνθήματα, ούτε με εκφράσεις αποστροφής. Θα σταματήσει όταν επιστρέψει η ασφάλεια στον μέσο πολίτη, είτε ζει στη χιονισμένη Φινλανδία είτε στην ηλιόλουστη Ισπανία. Όταν δεν θα είναι κοινό πρόβλημα να δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς και όταν δεν θα αισθάνονται ότι χάνουν κεκτημένα εξαιτίας καταστάσεων πέραν από τον έλεγχό τους. Η Δημοκρατία, άλλωστε, εδράζεται στο δίκαιο, την ισότητα και την πρόνοια και δεν μπορούν τα κράτη να την υποστηρίξουν σωστά όταν οι πολίτες αισθάνονται ότι ζουν σε ένα κόσμο όλο και πιο άδικο και όλο και πιο άνισο, στον οποίο κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά.