Μεγάλες καθυστερήσεις στην υλοποίηση δημόσιων συμβάσεων-Επικαλούνται υποστελέχωση οι υπηρεσίες

Εξαιρετικά μεγάλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των δημόσιων συμβάσεων μεγάλων έργων, εντόπισε η Ελεγκτική Υπηρεσία, η οποία θεωρεί ότι πρέπει να γίνεται καλύτερος έλεγχος των διαδικασιών, ενώ την ίδια ώρα τα ποσά υλοποίησης των συμβάσεων είναι υπερβολικά, καθώς είναι αποτέλεσμα των καθυστερήσεων. Πάντως, οι δημόσιες υπηρεσίες αποδέχονται τα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και αποδίδουν την καθυστέρηση στην υποστελέχωση που αντιμετωπίζουν.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία παρουσίασε την έκθεσή της, όσον αφορά στις δημόσιες συμβάσεις, ενώπιον της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής και ανέλυσε τα δεδομένα που εντόπισε. Όπως ανέφερε αρχικά ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, από τον έλεγχο που έκανε η Διεύθυνση Τεχνικού Ελέγχου της Υπηρεσίας, διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις, που παρατηρούνται στην προκήρυξη μέχρι κατακύρωση. «Δεν μπορεί να φορτώνονται στην αναθεωρητική αρχή προσφορών. Ήταν εξαιρετικά μεγάλες καθυστερήσεις, υπήρχαν περιπτώσεις που έκαναν μήνες να συνεδριάσουν οι επιτροπές».

Παίρνοντας στη συνέχεια το λόγο η Στάλω Ταντά Αριστείδου, η οποία πραγματοποίησε τον έλεγχο, ανέφερε πως το θέμα για τις δημόσιες συμβάσεις ήταν σημαντικό και υπήρχαν πολλά προβλήματα. Εξήγησε πως αποφασίστηκε να γίνει ένας οριζόντιος έλεγχος και κατέληξαν να έχουν ενώπιον τους ένα μεγάλο αριθμό συμβάσεων. «Ήταν πιο σωστό να βγει πιο επιστημονικά με απαντήσεις από επιστημονικά έργα. Καταλήξαμε ότι ήταν τεράστιο το δείγμα και πήραμε από 2-6 εκατομμύρια για τα τελευταία 10 χρόνια. Όσα έργα τέλειωσαν μετά το 2014, επειδή πριν δεν θα βρίσκαμε στοιχεία. Έγιναν συναντήσεις με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, για να βρούμε τα στοιχεία που θέλαμε και πόσο θα ταλαιπωρούσαμε τον κόσμο».

Η κα. Αριστείδου σημείωσε πως το αντικείμενο ήταν η διαδικασία που ακολουθείται στο δημόσιο τομέα για τους διαγωνισμούς και διαχείριση των συμβάσεων. «Το δείγμα ήταν διαφορετικό κάθε φορά, ανάλογα με τα στοιχεία που υπήρχαν. Αν δεν υπήρχαν στοιχεία δεν μπορούσαμε να κάνουμε έλεγχο. Είχαμε δείγμα 181 συμβάσεων και από αυτές, για τις 145 είχαμε στοιχεία για το στάδιο προκήρυξης και ανάθεσης και για την διεκπεραίωση, για τις υπόλοιπες μόνο για το στάδιο προκήρυξης και ανάθεσης. Έχουμε 650 αναθέτουσες αρχές, 6,000 διαγωνισμούς τον χρόνο και περίπου 3,500 αναθέσεις. Η συνολική αξία είναι 700 εκ. ευρώ κατά μέσο όρο, ανά έτος. Οι δημόσιες συμβάσεις είναι σημαντικό στοιχείο στην οικονομία, είναι περίπου 16% του ΑΕΠ».

Η λειτουργός της Ελεγκτικής Υπηρεσίας επεσήμανε πως δίνεται πολλή σημασία στον έλεγχο και γι’ αυτό το λόγο τονίζεται πως πρέπει να γίνεται και εσωτερικά ο έλεγχος. «Θα πρέπει να γίνει βελτίωση και εκεί, επειδή ως Ελεγκτική Υπηρεσία είναι αδύνατο να ελέγχουμε 6,000 διαγωνισμούς τον χρόνο».

Όσον αφορά στα ευρήματα του ελέγχου, η κα. Αριστείδου σημείωσε πως το πρώτο θέμα που εντοπίστηκε είναι ότι υπάρχει αρκετή πληροφόρηση και θα πρέπει σε κάθε αναθέτουσα αρχή, κάποια άτομα να γίνουν εμπειρογνώμονες. «Πρέπει να υπάρχει επαγγελματίας που χειρίζεται τις δημόσιες συμβάσεις. Πρέπει να γνωρίζει τη νομοθεσία. Είναι το πρώτο σημείο που πρέπει να κοιτάξουν οι αναθέτουσες αρχές».

Στη συνέχεια, επεσήμανε πως υπάρχει σοβαρή καθυστέρηση από την υποβολή προσφορών, μέχρι την υπογραφή των συμβάσεων και υπέδειξε πως η μέση πραγματική χρονική περίοδος υπερβαίνει κατά 200% του κριτηρίου. Είμαστε αρκετά ευέλικτοι στο κριτήριο. «Δύο παραδείγματα όσοι πάνε στην αναθεωρητική, το 74% υπερβαίνει το κριτήριο έλεγχο. Εκεί που δεν υπάρχει αναθεωρητική, το 63% το υπερβαίνει. Το κριτήριο ελέγχου είναι 75 ημέρες από την προκήρυξη μέχρι την υπογραφή».

Πρόσθεσε πως το ποσό ανάθεσης των συμβάσεων υπερβαίνει το λογικό ποσό και σημείωσε πως υπάρχει καθυστέρηση στην υλοποίηση των συμβάσεων. «Όλες οι συμβάσεις καθυστερούν να γίνουν. Όταν είναι δικαιολογημένη, πέραν του καιρού και ότι είναι από τρίτους παράγοντες, οι αναθέτουσες αρχές κάνουν αλλαγές για να δικαιολογείται. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις καθυστερεί ο εργολάβος. Πέραν από την τεράστια παράταση που δίνεται υπάρχει τεράστια καθυστέρηση και θεωρούμε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Είτε δεν υπολογίζεται σωστά ο χρόνος, είτε υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες, είτε δεν γίνεται έλεγχος».

Η κα. Αριστείδου ξεκαθάρισε το τελικό κόστος ξεπερνά την αρχική αξία, λόγω αλλαγών ή παρατάσεων. Υπάρχει και σε αυτόν τον τομέα πρόβλημα. Στο τέλος καταλήγουμε σε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και με αρκετά μεγαλύτερο κόστος. Γίνονται μεγάλες αλλαγές».

Επεσήμανε, δε, ότι το 30% του δείγματος καταλήγουν σε διαφορά μεταξύ του αναδόχου και της αναθέτουσας αρχής και καταλήγουν στη δικαιοσύνη. «Αυτό σημαίνει ότι είτε είναι παράλογη η αναδοχή, είτε δεν στηρίζουμε σωστά μία απαίτηση. Είναι σημαντικό να αξιολογείται σωστά η απαίτηση που θα έρθει. Είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι πολύ σημαντικό το έγγραφο που ετοιμάζεται, επειδή μπορεί να υπάρχουν κενά. Πρέπει να γίνεται ουσιαστικός έλεγχος. Επίσης, φαίνεται ότι συντονιστές που διαχειρίζονται συμβάσεις δεν έχουν την εμπειρία και κάποιοι που έχουν την εμπειρία, διαχειρίζονται μόνο μία σύμβαση. Πρέπει να γίνει εκπαίδευση ή να υπάρχουν ομάδες. Πρέπει να βρεθεί λύση. Πρέπει να αξιολογούν τον κάθε συντονιστή».

Στο μεταξύ, όπως σημείωσε η λειτουργός της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, «μεγάλο εύρημα της υπηρεσίας μας είναι ότι δεν είναι εύκολα διαθέσιμα τα βασικά στοιχεία των συμβάσεων. Για να πάρουμε απαντήσεις, χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Πρέπει κάθε υπηρεσία να έχει τα βασικά στοιχεία των συμβάσεων. Δεν πρέπει να τα ψάχνουμε».

Η απάντηση του Γενικού Λογιστή

Στην τοποθέτησή του, ο Γενικός Λογιστής της Δημοκρατίας, Ανδρέας Αντωνιάδης, επεσήμανε πως το Γενικό Λογιστήριο, ως αρμόδια αρχή, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις δημόσιες συμβάσεις και θέλει να σταθεί αρωγός στις συστάσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Σημείωσε πως την Τετάρτη είχαν συνάντηση με τον Γενικό Ελεγκτή και συμφώνησαν σε πέντε μεγάλες ενότητες, που θα είναι και η βάση για το στρατηγικό σχέδιο για τις δημόσιες συμβάσεις.

Η πρώτη ενότητα είναι η συμμόρφωση των δημόσιων αρχών με το ρυθμιστικό πλαίσιο, που νοείται ότι επιδέχεται εισηγήσεων και όπως εξήγησε θεωρείται απαραίτητο ότι πρέπει να απλοποιηθεί και σημείωσε πως είναι εκ των ων ουκ άνευ να γίνει αυτό. Η δεύτερη ενότητα είναι η ετοιμασία πιο έξυπνων εργαλείων για την ετοιμασία των διαδικασιών των διαγωνισμών. Η τρίτη ενότητα, σημείωσε ο Γενικός Λογιστής είναι η αναβάθμιση του συστήματος και βρίσκονται στη διαδικασία αξιολόγησης της βάσης και κάποια κενά που εντοπίστηκαν, όπως ότι κάποιοι συντονιστές δεν τροφοδοτούν το σύστημα με κάποια στοιχεία για την πορεία των έργων. «Θέλουμε να αυτοματοποιήσουμε το σύστημα, ώστε ένας συντονιστής να μην μπορεί να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο, αν δεν συμπληρώσει τα κενά». Η τελευταία ενότητα, όπως εξήγησε ο κ. Αντωνιάδης είναι ότι υπάρχει έργο για επαγγελματική ανάπτυξη του προσωπικού, με συγκεκριμένο έργο, που περιλαμβάνει κεντρική αρχή, για να δημιουργηθούν επαγγελματίες λειτουργοί αγοράς.

Στην δική του τοποθέτηση, ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δημοσίων Συμβάσεων του Γενικού Λογιστηρίου της Δημοκρατίας, Φίλιππος Κατράνης, σημείωσε πως έχει σκιαγραφηθεί το πρόβλημα που υπάρχει στις δημόσιες συμβάσεις. «Διαπιστώσαμε ότι σήμερα το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι από τις 6,000 αναθέτουσες αρχές ελάχιστες κάνουν προσφορές. Με τις μικρές αναθέτουσες αρχές, δεν επαρκεί η ανάγκη τους για να μάθουν. Έχουμε κάνει ένα σχεδιασμό, που βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες».

Ο κ. Κατράνης τόνισε πως πρέπει να γίνουν επαγγελματίες λειτουργοί αγοράς, που θα έχουν γνώσεις και θα μπορούν να βοηθούν τις μεγάλες αναθέτουσες αρχές, για να αξιοποιούν τα εργαλεία τους. «Επίσης, οι επαγγελματίες θα είναι στα μεγάλα έργα, για να γίνεται σωστός προγραμματισμός. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν γίνεται σωστός προγραμματισμός και θέλουμε να το προλάβουμε αυτό. Το νέο εργαλείο θα μας βοηθήσει να αυτοματοποιήσουμε δράσεις».

Οι τοποθετήσεις των υπηρεσιών

Από πλευράς του, ο αναπληρωτής Διευθυντής Δημοσίων Έργων, Λευτέρης Ελευθερίου, τόνισε πως όσον αφορά στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, δέχονται πολλή πίεση για το θέμα της προκήρυξης των προσφορών, της κατακύρωσης και της υλοποίησης. «Τον τελευταίο χρόνο είχαμε σοβαρή έλλειψη προσωπικού και έπρεπε να διαχειριστούμε συμβάσεις με ελάχιστο προσωπικό. Από όλα αυτά, λέμε ότι εκεί που χρειάζονται μέτρα θα τα λάβουμε. Καταγράφουμε ότι έχουμε σημαντικά προβλήματα στην υλοποίηση των συμβάσεων, επειδή είναι πολλά τα έργα. Υπάρχουν πολλές απαιτήσεις, που πρέπει να εξετάσουμε. Έχουμε έργα 1 και πλέον δις για τα επόμενα τρία χρόνια».

Η εκπρόσωπος της Δημοτικής Μηχανικού του Δήμου Λευκωσίας, Αθηνά Παπαδοπούλου, επεσήμανε πως βρίσκουν εξαιρετικά χρήσιμη την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ενώ σημείωσε πως δεν είναι κάτι καινούργιο τα συγκεκριμένα ευρήματα. «Με την συστηματοποίηση και την αριθμητική παράδοση και τις εισηγήσεις θα βοηθηθούμε ως αναθέτουσα αρχή, όπως τον έλεγχο ανά στάδιο, από την προκήρυξη μέχρι την υπογραφή συμβολαίων και την υλοποίηση».

Τόνισε, παράλληλα, πως παρατηρούνται τα φαινόμενα που περιγράφονται στις συστάσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, επειδή πολύ συχνά οι συντονιστές, λόγω φόρτου εργασίας και όχι αρκετής εμπειρίας στη διαχείριση. «Χρειάζεται πιο στενή και μεθοδική παρακολούθηση. Η αναφορά σε σχέση με τις αλλαγές και τις εγκρίσεις χρόνου, είναι μία πραγματικότητα τα χρονικά όρια που έρχονται επιπρόσθετα στη συντήρηση των διαδικασιών και πρέπει να το επανεξετάσουμε».

Ο Διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας, Ανδρέας Μαραγκός, στη δική του τοποθέτηση επεσήμανε πως «διαβάσαμε προσεκτικά την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Θεωρώ ότι είναι πολύ καλό εργαλείο, όμως αν γίνει ένα έγγραφο που θα μπορούν να έχουν όλες οι υπηρεσίες να βλέπουν τα βήματα για τις διαδικασίες, θα είναι πολύ χρήσιμο. Υλοποιούμε έργα 142 εκ. ευρώ και έχουμε πρόβλημα με την στελέχωση».

Ο γενικός διευθυντής του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού-Αμαθούντας , Γιάννης Τσουλόφτας, παίρνοντας το λόγο, σημείωσε πως «είναι πολύτιμο εργαλείο οι εκθέσεις της ΕΥ, τις μελετούμε και επιδιώκουμε τις συστάσεις, για τη συνεχή βελτίωσή μας. Έχουμε εξαιρετική συνεργασία με το Γενικό Λογιστήριο. Μόλις ανέλαβα το ΣΑΛΑ κάναμε συγκεκριμένες ενέργειες για βελτίωση των δημόσιων συμβάσεων. Δημιουργήσαμε κλάδο συμβάσεων, από το 2021, για το στάδιο πριν τις συμβάσεις. Ενισχύσαμε τον εσωτερικό έλεγχο, για να γίνεται έλεγχος των συμβάσεων και επίσης, ενισχύσαμε τις τεχνικές υπηρεσίες, για να μπορέσουμε να υλοποιήσουμε έργα εκατομμυρίων ευρώ».

Στην τοποθέτησή της η Διευθύντρια Αναπτύξεων Υδάτων, Ηλιάνα Τόκκα, ξεκαθάρισε πως «είμαστε ευχαριστημένοι με την έκθεση της ΕΥ που είναι εργαλείο στοχοπροσήλωσης. Γνωρίζαμε τα θέματα. Μελετήσαμε με προσοχή τα ευρήματα, τα οποία θα δούμε που εστιάζονται οι αδυναμίες μας και θα σταθούμε υπεύθυνα σε αυτά. Σήμερα έχουμε υπό εξέλιξη έργα 130 εκ. ευρώ, με πολλαπλές συμβάσεις. Είμαστε στον ίδιο παρονομαστή, όσον αφορά στο εργατικό δυναμικό με τους υπόλοιπους».