Έγιναν βήματα, χρειάζονται όμως πολύ περισσότερα-Η οδηγία της ΕΕ για την εμπορία προσώπων

Σειρά μέτρων για την καλύτερη πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων και για την προστασία των θυμάτων, καθορίζει η οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιου και του Συμβουλίου, η οποία κατατέθηκε στη Βουλή και συζητείται στην επιτροπή Νομικών της Βουλής, ώστε να αλλάξει το Νομοθετικό πλαίσιο και στην Κύπρο, προς όφελος των θυμάτων αλλά και σε μια προσπάθεια πάταξης, ενός φαινομένου που λαμβάνει ανησυχητικές καταστάσεις, ειδικά με τη διαδεδομένη χρήση του ίντερνετ και των παγίδων που αυτή κρύβει.

Η συγκεκριμένη οδηγία προτάθηκε από τον Δεκέμβριο του 2022, από την Ευρωπαική Επιτροπή, με στόχο την ενίσχυση των κανόνων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, κάθε χρόνο περισσότερα από επτά χιλιάδες άνθρωποι πέφτουν θύματα εμπορίας ανθρώπων στην ΕΕ. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να είναι πολύ υψηλότερος, καθώς πολλά θύματα δεν εντοπίζονται.

Με βαση τους υπολογισμούς που έγιναν από τις υπηρεσίες των Βρυξελλών, το ετήσιο κόστος της εμπορίας ανθρώπων στην ΕΕ ανέρχεται σε 2,7 δισ. ευρώ. Η πλειονότητα των θυμάτων είναι γυναίκες και κορίτσια, αλλά το ποσοστό των ανδρών θυμάτων αυξάνεται επίσης, ιδίως όσον αφορά την εργασιακή εκμετάλλευση. Εξάλλου, οι μορφές εκμετάλλευσης έχουν εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια, με το έγκλημα να αποκτά όλο και περισσότερο διαδικτυακή διάσταση. Αυτό, σύμφωνα με το σημείωμα της Ευρωπαϊκής επιτροπής, απαιτεί νέα δράση σε επίπεδο ΕΕ, καθώς οι διακινητές επωφελούνται από ευκαιρίες στρατολόγησης, ελέγχου, μεταφοράς και εκμετάλλευσης θυμάτων, ενώ παράλληλα μεταφέρουν κέρδη και προσεγγίζουν χρήστες εντός και εκτός της ΕΕ.

Η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει ισχυρότερα εργαλεία στις αρχές επιβολής του νόμου και τις δικαστικές αρχές για τη διερεύνηση και τη δίωξη νέων μορφών εκμετάλλευσης, για παράδειγμα, διασφαλίζοντας ότι η εν γνώσει χρήση υπηρεσιών που παρέχονται από θύματα εμπορίας ανθρώπων συνιστά ποινικό αδίκημα, προβλέπει υποχρεωτικές κυρώσεις κατά εταιρειών για αδικήματα εμπορίας ανθρώπων, πέραν από κυρώσεις κατά φυσικών προσώπων, ενώ αποσκοπεί επίσης στη βελτίωση των διαδικασιών για τον έγκαιρο εντοπισμό και τη στήριξη των θυμάτων στα κράτη μέλη, ιδίως μέσω της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού παραπομπής.

Σημειώνεται ότι με βάση τη σχετική Αιτιολογική Έκθεση, η Επιτροπή διενήργησε αξιολόγηση της οδηγίας του 2011 για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, η οποία αποτελεί βασική δράση στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων για τα έτη 2021-2025. Η αξιολόγηση, όπως αναφέρεται, βασίστηκε στη συλλογή στοιχείων που διενήργησε η Eurostat για την περίοδο 2013-2020, σε έκθεση σχετικά με τη μεταφορά της οδηγίας για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων σε εθνικό επίπεδο και την εφαρμογή της στα κράτη μέλη, στην ανοικτή δημόσια διαβούλευση, στις ανταλλαγές με τους οργανισμούς της ΕΕ, τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, σε εκθέσεις και έγγραφα που δημοσιεύτηκαν ή υποβλήθηκαν από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς.

Από την προαναφερθείσα αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι η οδηγία για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων υπήρξε αποτελεσματική για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και για την ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων αυτού του εγκλήματος. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι η οδηγία είναι αποτελεσματική όσον αφορά τα οφέλη που αποφέρει σε σύγκριση με το κόστος που συνεπάγεται η έκδοση, η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και η εφαρμογή της. Θεωρήθηκε ότι συνάδει με όλες τις σχετικές ενωσιακές και διεθνείς δραστηριότητες. Η αξιολόγηση ανέδειξε την προστιθέμενη αξία για την ΕΕ σε σχέση με τη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας, μεταξύ άλλων, με τους οργανισμούς της ΕΕ.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα ζητήματα, όπως:

-Η εμπορία ανθρώπων εξακολουθεί να αναπτύσσεται εντός της ΕΕ παρά τις προσπάθειες για την πρόληψη και την ανίχνευση του εγκλήματος, καθώς και για τον εντοπισμό των θυμάτων του σε πρώιμο στάδιο.

-Ο αριθμός των ερευνών, των διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων είναι χαμηλός, με αποτέλεσμα την ατιμωρησία των διακινητών.

-Τα θύματα δεν λαμβάνουν πάντοτε επαρκές επίπεδο συνδρομής, στήριξης και προστασίας, προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

-Η ζήτηση που ευνοεί την εμπορία ανθρώπων παραμένει υψηλή στην ΕΕ, στοιχείο που ενδεχομένως οφείλεται στο γεγονός ότι η ποινικοποίηση της χρήσης των υπηρεσιών που παρέχονται από τα θύματα δεν είναι συνεπής σε όλα τα κράτη μέλη και ότι δεν εφαρμόζονται ευρέως προσεγγίσεις μείωσης της ζήτησης.

Τι συμβαίνει στην Κύπρο

Σημειώνεται ότι η πιο πάνω ευρωπαϊκή οδηγία ενσωματώθηκε στην κυπριακή έννομη τάξη με τη ψήφιση νόμου από τη Βουλή των Αντιπρόσωπων το 2014 στο πλαίσιο της εναρμόνισης της κυπριακής νομοθεσίας με το κοινοτικό κεκτημένο στον τομέα αυτό, με τίτλο «Ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Εμπορίας και Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμο του 2014.

Η υπό αναφορά πρόταση τροποποιεί την προαναφερθείσα οδηγία για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Η πρόταση καθορίζει σειρά μέτρων για την καλύτερη πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων. Ειδικότερα, η πρόταση αφορά:

• Τη συμπερίληψη του καταναγκαστικού γάμου και της παράνομης υιοθεσίας μεταξύ των ειδών εκμετάλλευσης που καλύπτει ο ορισμός της οδηγίας. Αυτό αναμένεται να απαιτήσει από τα κράτη μέλη να ποινικοποιήσουν συμπεριφορές όπως η εμπορία ανθρώπων στο εθνικό ποινικό τους δίκαιο
• Ρητή αναφορά σε αδικήματα εμπορίας ανθρώπων που διαπράττονται ή διευκολύνονται μέσω τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
• Υποχρεωτικές κυρώσεις για νομικά πρόσωπα που θεωρούνται υπεύθυνα για αδικήματα εμπορίας. Αυτό καλύπτει τον αποκλεισμό τους από δημόσια οφέλη ή το προσωρινό ή μόνιμο κλείσιμο των εγκαταστάσεων όπου διαπράχθηκε το αδίκημα της εμπορίας
• Επίσημους εθνικούς μηχανισμούς παραπομπής για τη βελτίωση του έγκαιρου εντοπισμού και της παραπομπής για παροχή βοήθειας και στήριξης στα θύματα, οι οποίοι θα δημιουργήσουν τη βάση για έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό παραπομπής με τον ορισμό εθνικών σημείων επαφής
• Ενίσχυση της μείωσης της ζήτησης, καθιστώντας την ποινικό αδίκημα για τα άτομα που εν γνώσει τους χρησιμοποιούν υπηρεσίες που παρέχονται από θύματα εμπορίας
• Η ετήσια συλλογή δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με την εμπορία ανθρώπων θα δημοσιεύεται από την Eurostat

Επόμενα βήματα

Η πρόταση έχει προωθηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο για εξέταση. Όταν η πρόταση εγκριθεί, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεταφέρουν τους νέους κανόνες στο εθνικό τους δίκαιο.

Τα κοινοβούλια των κρατών μελών (εθνικά κοινοβούλια) διατηρούν το δικαίωμα να απευθύνονται κατευθείαν στα θεσμικά όργανα της ΕΕ σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη Συνθήκη της Λισαβόνας για τον αναβαθμισμένο ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως , αφού εξετάσει την πρόταση Οδηγίας και ενημερωθεί από την εκτελεστική εξουσία για το περιεχόμενο και τις επιπτώσεις της πρότασης στην παρούσα φάση, δύναται, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, να αποστείλει Γνώμη στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Υπό το φως των πιο πάνω, υποβλήθηκε η εισήγηση όπως η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ενημερωθεί από την εκτελεστική εξουσία αναφορικά με τις θέσεις της κυπριακής κυβέρνησης σε επίπεδο Συμβουλίου ΕΕ σε σχέση με την εν λόγω πρόταση, καθώς επίσης και για τις επιπτώσεις ή τη σημασία της για την Κυπριακή Δημοκρατία ως κράτος μέλος.