Χαμένη στον κυπριακό λαβύρινθο η Βουλή-Γροθιά στη διαφθορά με γάντια Βρυξελλών

Τον περασμένο Δεκέμβριο, στο πλαίσιο της προεκλογικής που διεξαγόταν για τις Προεδρικές του Μαρτίου, πραγματοποιήθηκε ένα από τα πολλά debate με τη συμμετοχή των βασικών υποψηφίων. Στο debate, o Nίκος Χριστοδουλίδης κλήθηκε να δώσει ορισμό για τη διαφθορά και έφερε ένα παράδειγμα, που προκάλεσε αντιδράσεις, ως ένα βαθμό ειρωνικές.

Συγκεκριμένα ο Νίκος Χριστοδουλίδης είπε πως ένα παράδειγμα διαφθοράς είναι και η προσπάθεια των γονέων να εγγράψουν το παιδί τους σε άλλο σχολείο από αυτό που προβλέπεται βάσει της μόνιμης τους κατοικίας. Θα πει κάποιος πως σε ένα ευνομούμενο κράτος, όπου όλα λειτουργούν σαν ελβετικό ρολόι, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε απόλυτο δίκαιο. Στην Κύπρο βέβαια και οι δείκτες, αλλά και η σκληρή πραγματικότητα, μας επιβεβαιώνουν μέρα παρά μέρα ότι χρειάζονται να γίνουν πολλά ακόμα ώστε να φτάσουμε στο επίπεδο να θεωρούμε διαφθορά το να γράφουμε τα παιδιά σε άλλο σχολείο από αυτό της γειτονιάς μας.

Κι αυτό επιβεβαιώνεται όχι από το γεγονός ότι κάθε εβδομάδα η Βουλή ασχολείται και με μια πτυχή της διαφθοράς, αλλά κυρίως από την ανάγκη που ένιωσαν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, να σηκώσουν μανίκια και να αναλάβουν δράση, ώστε πλέον να καταπολεμηθεί η διαφθορά, σε κεντρικό επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά που διαπίστωσαν, πως τα κράτη από μόνα τους αδυνατούν να αυτορυθμιστούν.

Χθες στη Βουλή, ενώπιον της επιτροπής Νομικών τέθηκε προς συζήτηση η ευρωπαϊκή οδηγία που φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα ισχυρό πλέγμα στα κράτη μέλη της Ένωσης, όπου η διαφθορά θα ορίζεται από έναν κοινό ορισμό και το πιο σημαντικό θα δικάζεται με μια και μόνο νομική πράξη, αλλά και θα τιμωρείται με τον ίδιο τρόπο. Η συγκεκριμένη οδηγία δεν έχει ακόμα υιοθετηθεί, αφού η ΕΕ ζήτησε από τα κράτη μέλη να καταθέσουν τις θέσεις και τις απόψεις τους. Σε αυτό το πλαίσιο το θέμα συζητήθηκε στην επιτροπή Νομικών.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ακούστηκαν οι απόψεις όλων των εμπλεκομένων υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων η Ελεγκτική Υπηρεσία, η Νομική Υπηρεσία, η Αρχή κατά της Διαφθοράς, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος και τα γραφεία των επιτρόπων Προσωπικών Δεδομένων και Διοικήσεως.

Αναμφίβολα η συζήτηση δεν κατέληξε σε κάποιο συγκεκριμένο συμπέρασμα, ωστόσο ένα από τα βασικότερα ερωτήματα που ναι μεν άγγιξαν οι βουλευτές και οι προσκεκλημένοι, αλλά δεν απαντήθηκε, είναι το τι συνιστά διαφθορά. Και το συγκεκριμένο ερώτημα δεν είναι απλά θεωρητικό, σε μια προσπάθεια να δοθεί ένας ορισμός στο τι είναι διαφθορά, αλλά ενδεχομένως, ειρήσθω εν παρόδω να αποτελέσει μείζον θέμα. Κι αυτό διότι, από τη στιγμή που άρχισε να λειτουργεί η Αρχή κατά της Διαφθοράς, θα πρέπει να ξεκαθαρίσει, ποιες περιπτώσεις έχει την αρμοδιότητα να ερευνά και ποιες θα απορρίπτει, ως μη αρμόδια Αρχή.

Ένας από τους κεντρικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της οδηγίας που βρίσκεται στο στάδιο της διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, είναι να εισάγει μια και μόνο νομική πράξη για όλα τα αδικήματα της διαφθοράς αλλά και για τις κυρώσεις σε όσους την διαπράττουν. Όπως εξήγησε ο εκπρόσωπος της Αρχής κατά της Διαφθοράς στη Βουλή, η οδηγία με την εισαγωγή μιας νομικής πράξης για όλα τα αδικήματα, δεν καλύπτει μόνο τη δωροδοκία, αλλά και την υπεξαίρεση, την αθέμιτη χρήση επιρροής, την κατάχρηση εξουσίας, την παρεμπόδιση της δικαιοσύνης και τον παράνομο πλουτισμό, που σχετίζεται με διαφθορά.

Μάλιστα υπέδειξε πως η οδηγία της ΕΕ, εντάσσει όλα τα αδικήματα, που καλύπτονται στο δίκαιο της ΕΕ, τόσο όσον αφορά τη διαφθορά στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα και παράλληλα, αυξάνει το επίπεδο των ποινικών διώξεων για φυσικά και νομικά πρόσωπα.

Επίσης, επιδιώκει την αποτελεσματικότητα των ερευνών και δίωξη της διαφθοράς και αναφέρεται στα ερευνητικά εργαλεία που θα πρέπει να έχει στη διάθεση του η Αρχή που ερευνά καταγγελίες διαφθοράς.

Σε ένα άλλο επίπεδο, η οδηγία, ως ένα βαθμό επιλύει και αδυναμίες που ήδη έχουν καταγραφεί στο κυπριακό σύστημα, όταν αυτό καλείται να διερευνήσει υποθέσεις διαφθοράς αλλά και θέματα που τους προηγούμενους μήνες, έθιξε ο επίτροπος Διαφάνειας, ως ζητήματα που χρήζουν επίλυσης για την ορθότερη λειτουργία της Αρχής. Οι Βρυξέλλες, ζητούν από τα κράτη να επιβεβαιώσουν ότι οι Αρχές επιβολής του Νόμου και οι Εισαγγελικές αρχές διαθέτουν κατάλληλα ερευνητικά εργαλεία για συλλογή αποδεικτικών στοιχείων για αδικήματα διαφθοράς.

Παράλληλα θίγεται και το θέμα της ασυλίας και άλλα προνόμια που ενδεχομένως να έχουν διάφοροι αξιωματούχοι, καλώντας της χώρες της ΕΕ να διασφαλίζουν ότι η ασυλία και τα προνόμια μπορούν να αρθούν κατά τις έρευνες για τη διαφθορά, μέσω μίας διαφανούς διαδικασία, που θα καθορίζονται από το Νόμο.

Η θέση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, όπως παρουσιάστηκε στη χθεσινή συνεδρία της επιτροπής Νομικών, είναι πως υιοθετεί την πρόταση και στηρίζει αυτή την «αποφασιστική μεν, αργοπορημένη δε», δράση στο σύνολό της.

Την ίδια ώρα υποδείχθηκε στους βουλευτές, πως το πιο σημαντικό στοιχείο είναι να υπάρχει βούληση για ουσιαστική μεταφορά της οδηγίας μέσα από την ενίσχυση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου για καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά βάση της ορθής εφαρμογής και ερμηνείας των αρχών της επικουρικότητας και αναλογικότητας.

Ο κυπριακός λαβύρινθος

Πάντως μια από τις πιο επαναλαμβανόμενες απόψεις που κατά καιρούς ακούγονται όταν συζητείται το θέμα της διαφθοράς στην Κύπρο, είναι πως το νομικό πλαίσιο είναι ισχυρότατο, ωστόσο εκεί που υπολειπόμαστε δουλειάς, είναι στο κομμάτι της εφαρμογής. Η οδηγία της ΕΕ, ξεκάθαρα επιχειρεί να βάλει τάξη σε μια Νομοθεσία, που ήδη υφίσταται και να καθορίσει τα στάδια, ή καλύτερα τη διαδρομή, από την καταγγελία, μέχρι την καταδίκη, χωρίς να υπάρχουν γκρίζα σημεία, χωρίς να αλληλοκαλύπτονται οι εξουσίες διαφορετικών υπηρεσιών και το πιο σημαντικό καθοδηγώντας μέσω πρωτοκόλλου, το τι συμβαίνει στην κάθε περίπτωση. Τι θα συμβεί δηλαδή αν κάποιος έχει ασυλία ή αν στην υπόθεση διαφθοράς εμπλέκεται και πρόσωπο από τον ιδιωτικό τομέα.

Πρόκειται για ζητήματα που έχουν εφαρμογή στην Κύπρο και στο παρελθόν βιώσαμε περιπτώσεις που μέσα από τα παραθυράκια που αφήνουν οι πολλοί Νόμοι, υπήρξαν περιπτώσεις μη καταδίκης ή ακόμα και μη δίωξης προσώπων που ενεπλάκησαν σε υποθέσεις διαφθοράς.

Αυτό υποδείχθηκε ως ένα βαθμό κι από τους βουλευτές της επιτροπής Νομικών, οι οποίοι εστίασαν σε ζητήματα που προκύπτουν κατά καιρούς στην Κύπρο, όταν συζητούνται τα θέματα διαφθοράς, ή όταν προκύπτουν καταγγελίες που χρήζουν μελέτης. Οι βουλευτές έθεσαν τα ζητήματα της προστασίας των μαρτύρων, που ενώ υπάρχει και ο Νόμος για την προστασία των πληροφοριοδοτών, οι πολίτες δεν έχουν εμπιστοσύνη να προβούν σε καταγγελίες στην Αστυνομία, το ζήτημα της αλληλοκάλυψης των εξουσιών, με πιο σοβαρή του μορφή, την συνεχιζόμενη κόντρα μεταξύ Γενικού Ελεγκτή και Γενικού Εισαγγελέα, αλλά και το ζήτημα των εξουσιών της Αρχής κατά της Διαφθοράς, που ξεδοντιάστηκε κατά την ψήφιση του Νόμου λειτουργίας της και πλέον έχει πολύ πιο περιορισμένο πεδίο δράσης.

Αναμφίβολα η συζήτηση έθεσε το όλο θέμα στην ορθή του βάση, ωστόσο πλέον είναι ξεκάθαρο, πως ακόμα και με την εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας, θα γίνει ένα ακόμα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση, αλλά το πρώτο και μέγιστο, είναι οι άνθρωποι που καλούνται, σε όλο το στάδια, από την καταγγελία μέχρι την καταδίκη μιας υπόθεσης διαφθοράς, να έχουν κοινό στόχο και να διαπνέονται από τις Αρχές, της αξιοκρατίας, της ισονομίας και της δικαιοσύνης.