Ο ιός του φονταμενταλισμού

Του Μatthew Syed*

Προς το τέλος του δελτίου του BBC την Παρασκευή το βράδυ, και αφού είχε τελειώσει η κάλυψη του πολέμου, ο παρουσιαστής αναφέρθηκε στον Μοχάμεντ Μογκούτσκοφ, έναν μετανάστη στη Γαλλία που σκότωσε έναν δάσκαλο και τραυμάτισε σοβαρά άλλα δύο μέλη του προσωπικού σε ένα σχολείο στη Βόρεια Γαλλία. Ο δράστης φώναζε «Allahu Akbar», την ίδια κραυγή που συνόδευε πριν από τρία χρόνια τη δολοφονία ενός άλλου δασκάλου, του Σαμουέλ Πατί, από έναν 18χρονο μουσουλμάνο πρόσφυγα.

Τα ίδια λόγια χρησιμοποίησαν και οι δολοφόνοι του Λι Ρίγκμπι, ενός φαντάρου με δύο παιδιά, στους δρόμους του Γούλγουιτς. Το ίδιο φώναζαν και οι τρομοκράτες του ISIS ενώ ακρωτηρίαζαν, βίαζαν και σκότωναν τα θύματά τους, βιντεοσκοπώντας συχνά τις πράξεις τους για προπαγανδιστικούς σκοπούς.

Κι αυτά τα ίδια λόγια υποθέτω ότι έλεγαν οι τρομοκράτες της Χαμάς όταν βίαζαν γυναίκες, ακρωτηρίαζαν παιδιά και συλλάμβαναν ομήρους στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ.

Αν κάτι λείπει από την ανάλυση των γεγονότων είναι αυτό που ο Κρίστοφερ Χίτσενς είχε αποκαλέσει «ιό» του φονταμενταλισμού, το πώς δηλαδή οι θρησκευτικές πεποιθήσεις μετατρέπονται στο ισχυρότερο όπλο της βαρβαρότητας. Πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι της Χαμάς να συμπεριφέρθηκαν με αυτόν τον τρόπο; Γιατί προκάλεσαν τόσο μεγάλο πόνο;

Ο Ουμπέρτο Έκο το θέτει με ακρίβεια στο βιβλίο του «Το Νεκροταφείο της Πράγας»: «Οι άνθρωποι είναι απολύτως και ενθουσιωδώς κακοί μόνο όταν δρουν με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις».

Οι φονταμενταλιστές στερούνται μιας βασικής ανθρώπινης αρετής: της αμφιβολίας. Πιστεύουν στην απόλυτη αλήθεια, σε βαθμό που δεν δικαιολογούν μόνο τον εαυτό τους όταν σφάζουν απίστους, αλλά θεωρούν και ότι δεν εκπληρώνουν το καθήκον τους όταν δεν το κάνουν. Αν η Χαμάς είχε την ευκαιρία να σκοτώσει περισσότερους Εβραίους, όλους τους Εβραίους, θα το έκανε. Αυτή δεν είναι η ιστορία του θρησκευτικού φανατισμού -και όχι μόνο του ισλαμικού- ανά τους αιώνες; Οι Καθολικοί έκαιγαν Προτεστάντες στην Αγγλία του 16ου αιώνα φωνάζοντας ότι δόξαζαν με τον τρόπο αυτό τον Θεό!

Για κάποιο λόγο οι Δυτικοί δυσκολεύονται να καταλάβουν αυτές τις αλήθειες. Όταν η αλ-Κάιντα προκάλεσε μακελειό στους Δίδυμους Πύργους, διάφοροι κοινωνιολόγοι αρνιόντουσαν ότι το κίνητρο των τρομοκρατών ήταν η θρησκεία. Ελεγαν ότι οι δράστες ήταν χαμηλού μορφωτικού επιπέδου ή ήταν σεξουαλικά στερημένοι ή ήταν καταπιεσμένοι. Όταν αποδείχθηκε ότι πολλοί από τους τρομοκράτες είχαν πανεπιστημιακά πτυχία, είχαν κάνει πολύ σεξ και είχαν επωφεληθεί από τις δυτικές κοινωνίες, βρέθηκαν νέα επιχειρήματα. Μα οι ίδιοι είχαν γυρίσει βίντεο όπου έλεγαν ότι δρούσαν στο όνομα του Αλλάχ! 

Η ίδια σύγχυση επικράτησε τις τελευταίες ημέρες, όταν έγιναν διαδηλώσεις υπέρ της παλαιστινιακής υπόθεσης λίγες ώρες μετά τα εγκλήματα στη Γάζα. Το πρόβλημα ήταν τώρα ότι οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν αρκετή γη. Μα πιστεύουμε σοβαρά ότι ο Isis θα δρούσε πολιτισμένα αν του είχε δοθεί περισσότερη γη στον Λεβάντε;

Εχω ασφαλώς πολλές επιφυλάξεις για την ισραηλινή απάντηση και ανησυχώ ότι θα χάσουν τη ζωή τους αθώοι άνθρωποι, ιδιαίτερα παιδιά. Όπως επισήμανε όμως η Τζένιφερ Τζεφέρις, μια ειδικός για τη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο του Τζόρτζταουν, η δημοτικότητα της Χαμάς είναι υψηλότερη από 50% στη Γάζα και τη Δυτική Οχθη. Πολλοί λένε βέβαια ότι γι'αυτό φταίει το Ισραήλ, που σπρώχνει τους Παλαιστίνιους στην αγκαλιά της Χαμάς. Αν όμως κοιτάξουμε τη Χαμάς, τι κάνει με την εξουσία που έχει; Αντί να δώσει έμφαση στην ανάπτυξη, επικεντρώνεται στη θρησκευτική προπαγάνδα.

Γι'αυτό κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν ότι η πρόοδος σημειώνεται μέσω της διπλωματίας ή της επαναχάραξης συνόρων. Αν δεν θεραπευτεί ο ιός του φονταμενταλισμού, αν δεν κοπούν οι μηχανισμοί μετάδοσής του, όλα είναι μάταια.

(*) O Μatthew Syed είναι αρθρογράφος των Times