Η πληθώρα επιτροπών, η τακτική της Κυβέρνησης και πότε θα γίνει ο απολογισμός για την πάταξη της διαφθοράς

«Ένα βασικό ελάττωμα του συστήματος: η πληθώρα επιτροπών/οργάνων με περιορισμένες αρμοδιότητες και/ή πόρους, αλληλεπικαλυπτόμενες ευθύνες, έλλειψη ελέγχων και ισοζυγίων, εργασία χωρίς συντονισμό, και ως αποτέλεσμα, περιορισμένο αντίκτυπο και αποτελεσματικότητα».

Το πιο πάνω είναι μια αυτούσια αναφορά από την πρόσφατη έκθεση της επιτροπής GRECO για τον πέμπτο γύρο αξιολόγησης της χώρας μας για τους κινδύνους ύπαρξης διαφθοράς, στην Κεντρική Κυβέρνηση και την Αστυνομία.

Το πιο πάνω απόσπασμα αφορά την Κεντρική Κυβέρνηση και καταδεικνύει με απλά λόγια, το τι συμβαίνει στην Κύπρο. Για κάθε ζήτημα που προκύπτει, προκύπτει και μια επιτροπή που θα το μελετήσει και αφού ο χρόνος πενρά κι αφού εντοπίζεται ένα κενό ή μια παράλειψη, το θέμα στο τέλος κλείνει και δεν πετυγχένεται ο αρχικός σκοπός ή καλύτερα ο βασικός σκοπός ύπαρξης μιας επιτροπής.

Το καλύτερο παράδειγμα αποτελεί το γεγονός, ότι το Υπουργικό στη συνεδρία του μόλις την περασμένη Τετάρτη, προχώρησε στον διορισμό άλλης μιας επιτροπής, που θα μελετήσει τις συστάσεις της επιτροπής GRECO. Συγκεκριμένα το Υπουργικό ενέκρινε τη σύσταση Επιτροπής, υπό την εποπτεία της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω, για ενδελεχή μελέτη και παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των συστάσεων της Greco που αφορούν την Κυβέρνηση, δηλαδή τις ανώτατες εκτελεστικές λειτουργίες, ως αυτές προέκυψαν κατά τον πέμπτο γύρο αξιολόγησης.

Η Επιτροπή αυτή θα βρίσκεται σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς υλοποίησης, ενώ θα ενημερώνει σε τακτά χρονικά διαστήματα το Υπουργικό Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης τους. Όπου δε κρίνεται σκόπιμο θα μπορεί να εισηγείται στο Υπουργικό Συμβούλιο τυχόν αναγκαίες δράσεις για την έγκαιρη και καλύτερη δυνατή συμμόρφωση με τις συστάσεις αυτές.

Αναμφίβολα το γεγονός ότι η Κυβέρνηση παίρνει στα σοβαρά τις συστάσεις της GRECO και η σύσταση μιας τέτοιας επιτροπής, αποτελεί μια πολιτική πράξη που δείχνει προς τα που θα ήθελε να κατευθυνθεί, υιοθετώντας τις συστάσεις, αποτελεί μια θετική εξέλιξη. Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι ήδη υπάρχουν στην Κύπρο μια σειρά από Αρχές, Συμβούλια, Υπηρεσίες και Επιτροπες, που θεωρητικά έχουν στους όρους εντολής τους την πάταξη της διαφθοράς, δημιουργεί ένα πρόβλημα, που μάλλον εντοπίζει και η επιτροπή GRECO στην έκθεση της.

Άλλωστε κάτι που συχνά επαναλαμβάνουν, κυρίως οι βουλευτές, είναι πως η κυρπιακή νομολογία, βριθει από Νόμους σχετικά με τις υποθέσεις διαφθοράς. Αυτό που απουσιάζει είναι η βούληση, θεσμική και πολιτική για να παταχθεί. Αυτό είναι και το στοίχημα που καλείται να κερδίσει η παρούσα Κυβέρνηση, για να απαντήσει με πράξεις και όχι με λόγια στις όσες κατηγορίες εξαπολύονται εναντίον της.

Αν επιχειρήσει κανείς να καταγράψει πόσοι άνθρωποι θα εμπλακούν σε μια καταγγελία διαφθοράς στην Κύπρο, αναμφίβολα θα χάσει το μέτρημα. Αν για παράδειγμα πιάσουμε το νήμα από την αρχή, κι αν υποθέσουμε ότι η καταγγελία γίνεται στην Αρχή κατά της Διαφθοράς, τότε ξεκινάμε με τα μέλη της Αρχής, που αν ικανοποιηθούν ότι η καταγγελία είναι βάσιμη θα προχωρήσουν με τον διορισμό ποινικού ανακριτή. Ακολούθως αυτός αφού ολοκληρώσει την έρευνα του, θα παραδώσει ένα πόρισμα. Το πόρισμα μελετάται εκ νέου από την Αρχή κατά της Διαφθοράς και αν εντοπίζεται ενδεχόμενη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, προωθείται στη Νομική Υπηρεσία. Η Νομική Υπηρεσία τώρα, έχει μια σειρά από επιλογές. Μπορεί να εμπλέξει στην υπόθεση την Αστυνομία και να ζητήσει έρευνες σε ανακριτικό επίπεδο, μπορεί να διορίσει νέο ποινικό ερευνητή, μπορεί να την απορρίψει και να την καταχωρύσει στο αρχείο, ή μπορεί να καταχωρύσει υπόθεση ενώπιον Δικαστηρίου.

Και όλα αυτά συνεπάγονται με μήνες ερευνών, που στις πλείστες φορές, αυτός που κάνει καταγγελία στην Αρχή κατά της Διαφθοράς ή κάποιος μάρτυρας, στο τέλος εγκαταλείπουν την όλη προσπάθεια και η υπόθεση καταρρέει σαν χάρτινος πύργος. Γίνεται αντιληπτό, δηλαδή, ότι για μια υπόθεση διαφθοράς στην Κύπρο, εμπλέκονται τουλάχιστον δέκα άτομα, τουλάχιστον δύο αρχές και επιπλέον πρόσωπα, που δημιουργούν θόρυβο και φθορά στην προσπάθεια για να τιμωρηθεί κάποιος που διέπραξε κάποιο αδίκημα και που ενδεχομένως να κατέχει και σημαντική θέση με εξουσίες.

Το πιο πάνω υποθετικό σενάριο, αποτελεί μόνο μια πτυχή του ζητήματος των πολλών επιτροπών στην Κύπρο. Σχεδόν για όλα τα θέματα, προκύπτουν μια την άλλη ζητήματα σύγκρουσης συμφέροντος, παραβίαση διαδικασιών από επιτροπές που αποφασίζουν για διορισμούς ή προαγωγές, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι προαγωγές στην Αστυνομία, όπου εδώ και χρόνια το Διοικητικό Δικαστήριο τις ακυρώνει τη μια μετά την άλλη, ωστόσο παρά τις σχετικές αποφάσεις, στις πλείστες των περιπτώσεων, οι χαμένοι της υπόθεσης, επαναπροάγονται με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνεται συνεχώς το ίδιο σκηνικό, από το Δικαστήριο στην επιτροπή προαγωγών κι από εκεί πίσω στο Δικαστήριο, με το θέμα πλέον να αποτελεί ανέκδοτο ανάμεσα στους αστυνομικούς.

Και τα παραδείγματα δεν έχουν τέλος και με την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας και την Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας κ.ο.κ. Μια άλλη πτυχή είναι οι διορισμοί στους Ημικρατικούς, με τον Νίκο Χριστοδουλίδη να κάνει πράξει την προεκλογική του δέσμευση και να διορίζει το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, το οποίο ουσιαστικά θα προτείνει μέσα από τη δεξαμενή των ενδιαφερομένων, ονόματα για τις θέσεις στους ημικρατικούς. Αναμφίβολα, η εν λόγω απόφαση αποτελεί ένα βήμα προς τα εμπρός, ωστόσο μένει να αποδειχθεί στην πράξη, πως οι όροι λειτουργίας του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου, είναι επαρκείς και το σύστημα δουλεύει στην πράξη, όπως φαίνεται πως γίνεται στη θεωρία.

Αρκετή κριτική στον Νίκο Χριστοδουλίδη, έγινε και για τη λειτουργία της Γραμματείας Παρακολούθησης του Κυβερνητικού Έργου, όπου ουσιαστικά, πρόσωπα που επιλέχθηκαν μέσα από τη δημόσια υπηρεσία, έχουν επιφορτιστεί με την παρακολούθηση της εφαρμογής των όσων αποφασίζονται από την Κυβέρνηση.

Και πάλι, η σκέψη σε αδρές γραμμές φαίνεται να είναι προς την ορθή κατεύθυνση, όμως και πάλι μόνο στην πράξη θα διαφανεί εάν θα εκπληρώσει τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Τα παραδείγματα και ο προβληματικός τρόπος λειτουργίας με αλληλοκάλυψη ευθυνών και εξουσιών είναι πάρα πολλά στην κυπριακή δημόσια ζωή. Πρώτη στη σχετική λίστα, άλλωστε, είναι η μάχη των δύο κορυφαίων θεσμών του κράτους, της Νομικής Υπηρεσίας και της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, με τις κεφαλές, να βρίσκονται σε έναν διαρκή πόλεμο, για το πού σταματούν οι εξουσίες του ενός και που αρχίζουν οι εξουσίες του άλλου. Αν και το θέμα έφτασε σε αρκετές περιπτώσεις, μέχρι το κατώφλι του Ανωτάτου, κανείς δεν έκανε το πρώτο βήμα για να επιλυθεί.

Και η συγκεκριμένη διαμάχη μας διδάσκει κάτι πολύ βασικό και εξόχως σημαντικό για να αντιληφθούμε το τι σημαίνει αλληλοκάλυψη εξουσιών, σύγκρουση εξουσιών κτλ. Όλοι συμφωνούν πως η ύπαρξη της Νομικής Υπηρεσίας και της Ελεγκτικής, είναι αδήριτη ανάγκη για ένα κράτος. Τα προηγούμενα χρόνια, όταν στο τιμόνι της Νομικής Υπηρεσίας, ήταν ο Κώστας Κληρίδης, η συνεργασία με την Ελεγκτική Υπηρεσία, ήταν υποδειγματική και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πως κάποια μέρα θα προκύψουν ζητήματα εξουσιών μεταξύ των δύο. Με την ανάληψη της ηγεσίας από τον Γιώργο Σαββίδη, αυτά τα θέματα όχι μόνο προέκυψαν αλλά αποτελούν μια από τις κορυφαίες θεσμικές διαμάχες από την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συνεπώς, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως η ορθή λειτουργία του κράτους και πιο ειδικά των επιτροπών, εναπόκειται όχι μόνο στους Νόμους και τη θεωρία, αλλά στην πράξη, από τα πρόσωπα που κλήθηκαν να τα υπηρετούν. Αυτός είναι και ο λόγος που έχει σημασία αυτοί που διορίζονται, να έχουν καθαρά κίνητρα και όραμα για να βελτιώσουν τα κακώς έχοντα αυτής της χώρας.