Αρνήθηκαν ιθαγένεια σε αυτιστικό αθλητή λόγω αναπηρίας-Νομοθετική τροποποίηση συστήνει η Λοττίδη

Έκθεση, που αφορά στην απόρριψη αίτησης ατόμου για απόκτηση κυπριακής ιθαγένειας λόγω αναπηρίας, έδωσε την Παρασκευή στη δημοσιότητα η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, με την οποία συστήνει την τροποποίηση του άρθρου 111 του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου.

Η Επίτροπος Διοικήσεως, υπό την ιδιότητά της ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός Προώθησης, Προστασίας και Παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων, προβαίνει σε συστάσεις, μετά από παράπονο που υπέβαλε στο γραφείο της πατέρας εκ μέρους του γιου του, του οποίου η αίτηση για απόκτηση κυπριακής ιθαγένειας, μέσω πολιτογράφησης, απορρίφθηκε.

Ο παραπονούμενος ανήκει σε οικογένεια, στην οποία έχει παραχωρηθεί προσφυγικό καθεστώς στην Κύπρο, ο ίδιος ο αιτητής βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και είναι αθλητής της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ειδικών Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ σημειώνεται πως έχει εκπροσωπήσει την Κύπρο σε διάφορους αγώνες στο εξωτερικό και έλαβε δύο χρυσά μετάλλια σε αγώνες κολύμβησης.

Εξάλλου, όπως αναφέρεται στην Έκθεση, έχει τιμηθεί από τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, για τις επιτυχίες του στους αγώνες.

Σύμφωνα με την Επίτροπο Διοικήσεως η απόρριψη της αίτησης του παραπονουμένου βασίστηκε στο άρθρο 111 του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου του 2002, ενώ η ερμηνεία του κατά πόσο επληρούτο η προϋπόθεση περί «πλήρους ικανότητας» βασίστηκε στον περί Διαχείρισης της Περιουσίας Ανίκανων Προσώπων Νόμο του 1996, ενώ τονίζει ότι και οι δύο προαναφερθέντες νόμοι συνιστούν τυπικούς νόμους, προγενέστερους του Κυρωτικού Νόμου για τη ΣΔΑΑ (Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες), ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2011.

Όπως σημειώνει πέραν του ότι ο Κυρωτικός Νόμος για τη ΣΔΑΑ συνιστά μεταγενέστερο νόμο, έχει, επίσης, αυξημένη ισχύ έναντι των προαναφερθέντων τυπικών νόμων, στη βάση του άρθρου 169 του Συντάγματος.

Επισημαίνει, ότι από τη θέσπιση των προαναφερθέντων τυπικών νόμων μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει ραγδαίες αλλαγές στο εφαρμοστέο δίκαιο αναπηρίας, ειδικά ενόψει της ΣΔΑΑ και των αλλαγών που αυτή επέφερε. Συγκεκριμένα, η κ. Λοττίδη αναφέρει πως η απόρριψη του ιατρικού μοντέλου ως αντιτιθέμενου στην προώθηση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες και η εδραίωση του δικαιωματικού μοντέλου, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αλλαγές, που έχουν σημειωθεί στην πορεία της εξέλιξης του δικαίου αναπηρίας.

Επιπρόσθετα, συμπληρώνει ότι οι αλλαγές που έχουν επέλθει με την κατοχύρωση του δικαιώματος στη δικαιοπρακτική ικανότητα σύμφωνα με το άρθρο 12 ΣΔΑΑ καταδεικνύουν ότι η ισότιμη αναγνώριση των ατόμων με αναπηρίες ενώπιον του νόμου συνιστά εκ των ων ουκ άνευ υποχρέωση ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης απόλαυση όλου του φάσματος των δικαιωμάτων τους, ενώ η άρνηση του συγκεκριμένου δικαιώματος, είτε διά νόμου, είτε εκ των πραγμάτων, καταλήγει αδιαμφισβήτητα σε δυσμενείς διακρίσεις.

Η Επίτροπος εξηγεί περαιτέρω ότι «όπως προνοείται στο άρθρο 4 ΣΔΑΑ και του Κυρωτικού της Σύμβασης Νόμου, τα συμβαλλόμενα κράτη υπέχουν γενικών υποχρεώσεων εναρμόνισης της εσωτερικής έννομης τάξης με τις πρόνοιες της ΣΔΑΑ και τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση, ενώ προσθέτει πως όλα τα κράτη μέρη οφείλουν να «λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, περιλαμβανομένης νομοθεσίας, για να τροποποιήσουν ή καταργήσουν υφιστάμενους νόμους, κανονισμούς, έθιμα και πρακτικές που συνιστούν διάκριση εναντίον ατόμων με αναπηρίες».

Επομένως, αναφέρει, πως η Κυπριακή Δημοκρατία υπέχει θετικής υποχρέωσης να τροποποιήσει όλους τους υφιστάμενους νόμους στο εθνικό δίκαιο που εισάγουν διακρίσεις στη βάση αναπηρίας.

Όπως έχει, άλλωστε, τονιστεί από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την εφαρμογή της ΣΔΑΑ στα πρώτα καταληκτικά της σχόλια για την Κύπρο, η εθνική νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν έχει εναρμονιστεί με τις επιταγές της ΣΔΑΑ, ούτε έχει γίνει κάποια προσπάθεια για ενσωμάτωση της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας, ενώ έχει επισημανθεί η ανάγκη για αναθεώρηση όλων των νόμων και των πρακτικών που ακολουθούνται, προκειμένου να διασφαλιστεί η απόλαυση όλων των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση.

«Η πρακτική εφαρμογή της προϋπόθεσης περί πλήρους ικανότητας που συμπεριλαμβάνεται στο άρθρο 111 του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου καταδεικνύει ότι η ύπαρξη αναπηρίας συνιστά άνευ ετέρου λόγο για άρνηση πολιτογράφησης, ενώ βασίζεται στο ιατρικό μοντέλο αναπηρίας. Ως εκ τούτου, τα άτομα με αναπηρία τα οποία κρίνονται ως να μην πληρούν την προϋπόθεση της πλήρους ικανότητας, παρεμποδίζονται από τη δυνατότητα να αποκτήσουν την κυπριακή ιθαγένεια. Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι η επίμαχη νομοθετική προϋπόθεση συνιστά άμεση διάκριση στη βάση της αναπηρίας, η οποία απαγορεύεται στη βάση του θεσμικού πλαισίου ως αναλύθηκε ανωτέρω», σημειώνει η Επίτροπος.

Η κ. Στυλιανού Λοττίδη, μέσω της έκθεσής της, συστήνει την τροποποίηση του άρθρου 111 του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου, ώστε να μην περιλαμβάνει την προϋπόθεση περί πλήρους ικανότητας, προκειμένου να αρθούν οι διακρίσεις που εισάγονται εναντίον των ατόμων με αναπηρία, και να εναρμονιστεί η εν λόγω διάταξη με την κυρωθείσα ΣΔΑΑ (Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες).

Επειδή, όπως αναφέρει, στην Έκθεση περιέχεται σύσταση για τροποποίηση νομοθεσίας, για λόγους διακρίσεων η οποία είναι δεσμευτική δυνάμει του άρθρου 39(1) του Νόμου 42(Ι)/2004 , αυτή διαβιβάζεται στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για τις δέουσες ενέργειες σύμφωνα με τον οικείο νόμο (42(Ι)/2004).

Εξάλλου, σημειώνει ότι η παρούσα Έκθεση υποβάλλεται, επίσης, στον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, για την σχετική συνεργασία με το Γενικό Εισαγγελέα ως προς την υλοποίηση της τροποποίησης της νομοθεσίας και άρση της διάκρισης, την ενώ αντίγραφό της αποστέλλεται και στο Κεντρικό Σημείο για την εφαρμογή της Σύμβασης, στο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και στην ΚΥΣΟΑ.

Σημειώνει δε περαιτέρω πως ενόψει του γεγονότος πως παρούσα Έκθεση υποβάλλεται και υπό την αρμοδιότητα του Φορέα Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων, πέραν της αρμοδιότητας ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός Προώθησης, Προστασίας και Παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, ενδέχεται να κληθούν για διαβουλεύσεις ως προς τον τρόπο υλοποίησης Δεσμευτικής Σύστασης με περιεχόμενο την υποχρέωση του Υπουργείου Εσωτερικών να λάβει όλα τα δέοντα μέτρα σε συνεργασία με το Γενικό Εισαγγελέα για τροποποίηση της επίμαχης διάταξης , στη βάση των προνοιών του άρθρου 22 του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων.

Σημειώνεται πως ο παραπονούμενος είναι το μόνο μέλος της οικογένειας προσφύγων που δεν του έχει δοθεί το δικαίωμα για πολιτογράφηση, καταργώντας το δικαίωμα του να «ανήκει» σε μια κοινωνία σε ένα συγκεκριμένο έδαφος στη ίδια βάση με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του, για λόγους αποκλειστικά που σχετίζονται με την αναπηρία του, τους οποίους η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες ρητά απαγορεύει και ως αυξημένης τυπικής ισχύος, υπερτερεί των προνοιών οποιουδήποτε άλλου τυπικού νόμου.

Στην έκθεσή της η κ. Λοττίδη τονίζει πως ο παραπονούμενος είναι αθλητής και έχει φέρει αρκετές διακρίσεις στην Κυπριακή Δημοκρατία, ενώ η οικογένεια του είναι πλέον Κύπριοι πολίτες -εκτός από τον ίδιο- που στερείται το δικαίωμα να αποκτήσει την κυπριακή ιθαγένεια για λόγους που εστιάζονται αποκλειστικά με την αναπηρία του, ενώ ταυτόχρονα εκπροσωπεί την Κυπριακή Δημοκρατία στο εξωτερικό, γεγονός «αντικρουόμενο και αντιφατικό», που καταπατά τις αρχές της χρήστης διοίκησης και της δικαιοσύνης.

Πηγή: ΚΥΠΕ