Τα πορίσματα των συρταριών, ο νόμος της σιωπής και η Δικαιοσύνη σε δεύτερη μοίρα

«Η σκόπιμη απομάκρυνση του κ. Μάτσα από την υποτιθέμενη και αχρείαστη, κατά την γνώμη μου, ‘νέα έρευνα’ από την Αστυνομία που διέταξε ο κ. Σαββίδης, εκ των αποτελεσμάτων φαίνεται ότι είχε σκοπό την συσκότιση της τραγικής υπόθεσης και όχι την διαλεύκανση και αποκάλυψη των δολοφόνων». Την καταγγελία αυτή έκανε τη δεύτερη ημέρα του νέου την χρόνου η Ανδριάνα Νικολάου.

Για τη μητέρα του Θανάση, ο χρόνος μετράει αλλιώς. Δεκαεπτά χρόνια φώναζε για το δολοφονημένο παιδί της, δεκαεπτά χρόνια έκλειναν τ’ αυτιά, την αγνοούσαν και ενίοτε την ειρωνεύονταν. Στο πένθος της οικογένειας Νικολάου το κράτος προσέθετε επί δύο δεκαετίες σχεδόν νέες πληγές, καθώς έρευνες επί ερευνών στάθηκαν ανίκανες ή «ανίκανες», να αποδείξουν την αλήθεια που από την πρώτη στιγμή γνώριζαν και επεσήμαιναν οι ίδιοι. Χρειάστηκε να πάρουν την απόφαση να ξεθάψουν το παιδί τους, για να διαφανεί πως η τροπή των πραγμάτων θα ήταν πολύ διαφορετική, αν ήθελε κάποιος από αυτό το αδιάφορο κράτος να τους ακούσει, εκτός και αν δεν ήθελαν να τους ακούσουν... Αν αξιοποιούσαν τον χρόνο τους για τον εντοπισμό και την καταδίκη των δολοφόνων - αν αυτό ήθελαν - αντί για να υπερασπίζονται τους ελλιπείς χειρισμούς των οργάνων της πολιτείας.

Ακόμη, όμως, κι όταν έλαμψε επιτέλους η αλήθεια, δεν έγινε καμία ουσιαστική κίνηση για δικαίωση του Θανάση Νικολάου. Η Νομική Υπηρεσία διέταξε απλώς άλλη μια έρευνα, από την οποία απέκλεισαν τον ποινικό ανακριτή Σάββα Μάτσα, που είχε τολμήσει να βγάλει στην φόρα την ανεπάρκεια και την επιπολαιότητα των χειρισμών, τις οποίες διαπίστωσε κατά τη διάρκεια των ανακρίσεών του. Με λίγα λόγια, ο χρόνος περνά για να προστεθεί άλλη μία έρευνα στο συρτάρι με τις έρευνες που απέτυχαν να οδηγήσουν σε σύλληψη των ενόχων, σε επιπτώσεις για όσους δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους και σε δικαίωση του Θανάση Νικολάου. Σημειώνεται πως το πόρισμα καταγράφει ποινικές ευθύνες ατόμων που αφυπηρέτησαν από ηχηρές θέσεις στην Αστυνομία και σε ιδιώτη ιατροδικαστή. 

Η περίπτωση αυτή είναι χαρακτηριστική ενός ευρύτερου μοτίβου, βάσει του οποίου έρευνες και πορίσματα στην Κύπρο παραμένουν ανεκμετάλλευτα, δίνοντας την εντύπωση πως γίνονται απλώς για να γίνουν. Διατάζονται για να κατασταλάξει ο κουρνιαχτός που προκαλεί το σκάνδαλο και οι φωνές διαμαρτυρίας, χωρίς απαραιτήτως να υπάρχει η βούληση να γίνουν ενέργειες και τομές προς την κατεύθυνση της αποκατάστασης της δικαιοσύνης, της εξυπηρέτησης της διαφάνειας και της ικανοποίησης του περί δικαίου αισθήματος. Ακόμη και η μυστικοπάθεια που χαρακτηρίζει τα αποτελέσματα μπορεί να ερμηνευθεί υπό αυτό το πρίσμα, καθώς ευκολότερα μπορούν να τύχουν χειρισμού υποθέσεις για τις οποίες δεν έχει συνολική εικόνα η Βουλή, η κοινή γνώμη αλλά και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι σε ορισμένες περιπτώσεις (όπως αυτή του Αίαντα, που ξεκίνησε η δίκη και το πόρισμα δεν είχε δοθεί στην υπεράσπιση), από ό,τι αν διαμορφώνουν όλοι άποψη και προβάλλονται συγκεκριμένες απαιτήσεις και ασκούνται πιέσεις από τον κόσμο.

Το προηγούμενο διάστημα υπήρξαν πολλά πορίσματα, λίγες ευθύνες και καταδίκες κι ακόμη λιγότερες απαντήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως το πόρισμα Ηλία Στεφάνου για το κατασκοπευτικό βαν συνεχίζει να θεωρείται επτασφράγιστο μυστικό, παρόλο που το ζήτησε τόσο η Βουλή όσο και η Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου PEGA, που διερευνά το ζήτημα των κατασκοπευτικών λογισμικών και υπήρχαν επαναλαμβανόμενες πολιτικές φωνές καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε. Ο Γιώργος Σαββίδης είχε δικαιολογήσει την άρνηση της Νομικής Υπηρεσίας λέγοντας πως «είναι ένα μέρος της ποινικής διερεύνησης μιας υπόθεσης», ωστόσο η υπόθεση έχει ολοκληρωθεί από τις αρχές του 2022, υπήρξε απόφαση σε επίπεδο νομικών προσώπων, αλλά τα ερωτήματα συνέχιζαν να αιωρούνται και οι ευθύνες να μην έχουν πρόσωπο. Και για χάρη της ιστορίας θα πρέπει να σημειωθεί πως το πόρισμα έδειχνε ποινικές ευθύνες, ενώ η υπόθεση ενώπιον Δικαστηρίου, σε βάρος των κατηγορούμενων, αναστάλθηκε. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πίεσαν Εισαγγελία για το... άβατο των πορισμάτων-Δεν δίνει την υπόθεση του βαν

Την ίδια στιγμή, το πόρισμα Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, που διερεύνησε την καταγγελία της Διεύθυνσης των Κεντρικών Φυλακών κατά αξιωματικού της Αστυνομίας για διαφθορά, εντοπίζει ποινικά αδικήματα που άπτονται της κατάχρησης εξουσίας και της συνωμοσίας, για τα οποία αποφασίστηκε να μην υπάρξουν διώξεις για «λόγους δημοσίου συμφέροντος». Δεν κατέστη, ωστόσο, ξεκάθαρο πώς εξυπηρετείται το δημόσιο συμφέρον από την απόφαση και ποιο δημόσιο συμφέρον είναι πάνω από την απονομή της Δικαιοσύνης. 

Και την ώρα που τα ερωτήματα είναι πολλά και αναπάντητα, σε αυτά ήρθαν να προστεθούν και οι αποκαλύψεις σε σχέση με τα συμπεράσματα του κ. Αιμιλιανίδη, τα οποία είναι εκ διαμέτρου αντίθετα από αυτά της Νομικής Υπηρεσίας, η οποία ωστόσο έγραψε με ιδιαίτερα τεχνικό τρόπο την ανακοίνωση της, που έστελνε το μήνυμα πως επρόκειτο για συμπεράσματα του ανακριτή. Ωστόσο, όταν αυτά είδαν το φως της δημοσιότητας, ο Γενικός Εισαγγελέας κλήθηκε να ξεκαθαρίσει, λέγοντας τελικά πως δεν επρόκειτο για συμπεράσματα του κ. Αιμιλιανίδη, πέραν των δύο σημείων, το ένα για τα αδικήματα και το άλλο ότι δεν υπήρχε χρηματικό όφελος, τα οποία στη συνέχεια επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο ανεξάρτητος ανακριτής. 

Μάλιστα, ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε πως η Νομική Υπηρεσία έδειξε επαγγελματικό κίνητρο, ενώ ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης προσωπικό, λέγοντας χαρακτηριστικά που υπήρχε προσωπικό μένος και οι ενέργειες του θα έφεραν προσωπική ανέλιξη και δόξα, ενώ χαρακτήρισε τις ενέργειες του κ. Κατσουνωτού, ως αυτές του ράμπο. 

Επίσης, για χάρη της ιστορίας, θα πρέπει να σημειωθεί πως ο Γενικός και Βοηθός Εισαγγελέας εξήγαγαν το συμπέρασμα πως, από τη στιγμή που ο κ. Κατσουνωτός δεν θα είχε κέρδος από την επικοινωνία με τον βαρυποινίτη και όσα ακολούθησαν, δεν διέπραξε διαφθορά. Ωστόσο, θα πρέπει να διευκρινιστεί πως στο νόμο για τη σύσταση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, που ψηφίστηκε μόλις πρόσφατα, στην ερμηνεία των πράξεων διαφθοράς περιλαμβάνει την κατάχρηση εξουσίας, συμπεριλαμβανομένου και του προσωπικού οφέλους. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως: «Πράξεις διαφθοράς» σημαίνει τα αδικήματα που προβλέπονται στον περί της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Ποινικοποίηση της Διαφθοράς (Κυρωτικό) Νόμο, στον περί του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Ποινικοποίηση της Διαφθοράς (Κυρωτικό) Νόμο, στον περί Πρόληψης Διαφθοράς Νόμο, στον περί Αθέμιτης Κτήσης Περιουσιακού Οφέλους από Αξιωματούχους και Λειτουργούς του Δημοσίου Νόμο, τα αδικήματα που περιλαμβάνονται στον Ποινικό Κώδικα τα οποία εμπεριέχουν το στοιχείο του δεκασμού ή της κατάχρησης εξουσίας ή εμπιστοσύνης ή στρέφονται εναντίον της άσκησης νόμιμης εξουσίας, καθώς και οποιαδήποτε άλλα αδικήματα τα οποία εκ φύσεως συνιστούν πράξη διαφθοράς».

Ωστόσο, και για αυτό το πόρισμα, η Νομική Υπηρεσία έδειξε ξεκάθαρα πως η συσκότιση θα συνεχίσει να υπάρχει, αφού ενδεχομένως να παρέμβει και στην ιδιωτική ποινική που αναμένεται να καταχωρηθεί, γεγονός που εντείνει την παραφιλολογία γύρω από τους χειρισμούς της, με την κοινή γνώμη να βλέπει συγκάλυψη εξαιτίας άλλων παραγόντων.      

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Διαχώρισε τη θέση του από Εισαγγελία ο Αιμιλιανίδης-Αυτές είναι οι διαφορές στα συμπεράσματα τους

Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια που προξενούν σοβαρά ερωτήματα ως προς την χρησιμότητα των πορισμάτων, δεδομένου ότι δημιουργήθηκε η εντύπωση πως δεν αξιοποιούνται στον μέγιστο δυνατό βαθμό προς εξυπηρέτηση της Δικαιοσύνης και ικανοποίησης του περί δικαίου αισθήματος, αλλά περισσότερο ως μέσο για να σταματήσουν οι ενοχλητικές δημόσιες συζητήσεις, που αγγίζουν κακούς κρατικούς χειρισμούς σε θεσμικό ή προσωπικό επίπεδο.

Το αποτέλεσμα, ωστόσο, είναι να τροφοδοτείται ακόμη περισσότερο ο μύλος της αμφισβήτησης των Θεσμών. Με αποφάσεις που παραπέμπουν σε δύο μέτρα και δύο σταθμά, έρευνες επί ερευνών χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα και μια γενική μυστικοπάθεια, αντί μέσα από τις έρευνες να εξανεμίζονται οι σκιές, σε αρκετές περιπτώσεις πληθαίνουν στο στάδιο της διαχείρισης του περιεχομένου τους. Το κράτος στέλνει στους πολίτες το μήνυμα πως είτε δεν μπορεί, είτε δεν θέλει να αγγίξει πρόσωπα και καταστάσεις. Πως δεν είναι πρόθυμο να παραδεχθεί τα λάθη του και πως ενδιαφέρεται περισσότερο για την επικοινωνιακή διαχείριση παρά για την πραγματική διόρθωση προβληματικών καταστάσεων. Με αυτόν τον τρόπο η δυσπιστία αυξάνεται και η αμφισβήτηση μεγαλώνει.

Το κοινό, όμως, βγάζει τα δικά του συμπεράσματα. Μπορεί ο απλός κόσμος να μην είναι ούτε ποινικός ούτε αστυνομικός ανακριτής, είναι όμως κριτής. Πολιτικός και κοινωνικός κριτής. Και κρίνει μέσα από τον δικό του φακό χειρισμούς και αποφάσεις. Κρίνει μέσα από την στοιχειώδη ανάγκη για δικαιοσύνη και διαφάνεια. Μέσα από την απλή απαίτηση για ένα πιο εύρυθμο και πιο λειτουργικό κράτος. Μέσα από το περί δικαίου αίσθημα. Κι έμαθε από την Ανδριάνα Νικολάου, την Άννα Αριστοτέλους και τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα πως, όταν κάποιος φωνάζει στην Κύπρο, συνήθως έχει δίκαιο αλλά οι Θεσμοί συχνά δεν βοηθούν να το βρει…  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αν θες συγκάλυψη σκανδάλου διέταξε έρευνα... Πορίσματα που χάθηκαν στην σκόνη