Στα πρόθυρα ενεργειακής κρίσης-Τα δεδομένα της Κύπρου και η επιφυλακή της Ε.Ε.

Κατά τη διάρκεια της έξαρσης της πανδημίας του κορωνοϊού μια από τις φράσεις κλισέ που καθημερινά επαναλάμβαναν οι ειδικοί που καλούνταν να ενημερώσουν τους πολίτες, ήταν πως, «η επόμενη εβδομάδα είναι κρίσιμη». Οι «κρίσιμες εβδομάδες», διαδέχονταν η μια την άλλη, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα από ένα σημείο και μετά οι πολίτες να εισπράττουν τις σχετικές δηλώσεις, πολύ πιο υποψιασμένα και πολλές φορές με ειρωνικό χαμόγελο για τους ειδικούς και τους κρατικούς υπαλλήλους.

Ανάλογη είναι σήμερα η εικόνα σε σχέση με τα ενεργειακά. Δεν θα περιείχε καμία δόση υπερβολής να ειπωθεί πως η τρέχουσα εβδομάδα είναι η πιο κρίσιμη για την οικονομική συνοχή και την ενεργειακή αυτάρκεια των ευρωπαϊκών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ενδεικτικό της κρισιμότητας των στιγμών, είναι το γεγονός ότι πλέον δεν κρύβεται και η δυσαρέσκεια που επικρατεί ανάμεσα στην ηγεσία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Μια πρώτη εικόνα για το τι προτίθενται να πράξουν οι Βρυξέλλες, έτσι ώστε να διασφαλίσουν πως ο Χειμώνας δεν θα είναι καταστροφικός για τους πολίτες των κρατών μελών, θα υπάρχει την Παρασκευή όταν θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι οι υπουργοί Ενέργειας, για να εξετάσουν πιθανά μέτρα. Υπενθυμίζεται πως πρόκειται για ένα θέμα που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη διαβουλεύσεις, οι οποίες όμως προσκρούουν στα διαφορετικά συμφέροντα που σχετίζονται με το ενεργειακό μείγμα που η κάθε χώρα χρησιμοποιεί για ηλεκτρισμό και θέρμανση. Σημειώνεται πως σε επίπεδο ηγετών το όλο θέμα θα συζητηθεί σε ακριβώς ένα μήνα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ήδη η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έσπασε ένα ταμπού ανακοινώνοντας μια «επείγουσα παρέμβαση» και μια διαρθρωτική μεταρρύθμιση της αγοράς ενέργειας. Την ίδια ώρα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη συζητήσει κάποιες ιδέες, όπως φόρους στα έκτακτα κέρδη ή ένα ανώτατο όριο τιμών ως βραχυπρόθεσμα μέτρα.

Σύμφωνα με το Reuters, οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ  που θα συναντηθούν την ερχόμενη Παρασκευή θα έχουν στην κορυφή της ατζέντας τους τα επείγοντα μέτρα προς αντιμετώπιση της εκτίναξης των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, που πλήττει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και αυξάνει τους λογαριασμούς των νοικοκυριών, την ώρα που η Ρωσία περιόρισε τις παραδόσεις φυσικού αερίου στο μπλοκ.

Ένα σχέδιο εγγράφου, το οποίο είδε το Reuters, αναφέρει ότι οι υπουργοί θα εξετάσουν επιλογές όπως το πλαφόν στο εισαγόμενο φυσικό αέριο, το πλαφόν στο φυσικό αέριο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή την προσωρινή αφαίρεση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο από το ισχύον σύστημα της ΕΕ, για τον καθορισμό των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι υπουργοί θα εξετάσουν επίσης το ενδεχόμενο να προσφέρουν επείγουσα πανευρωπαϊκή πιστωτική γραμμή στήριξης για τους συμμετέχοντες στην ενεργειακή αγορά. Επιπλέον στο προσχέδιο εξετάζονται και τα διάφορα μοντέλα που λειτούργησαν μεμονωμένα κάποια κράτη μέλη. Σύμφωνα με ευρωπαϊκά μέσα, ένα από τα μέτρα που εξετάζεται είναι η παραλλαγή του ελληνικού μοντέλου για φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών ενέργειας. Κάτι που υπενθυμίζεται ότι στην Κύπρο, πέρασε από τη Βουλή, αλλά δεν έγινε αποδεκτό από την Κυβέρνηση.

Οι Βρυξέλλες προσανατολίζονται σε λήψη μέτρων για μείωση της ζήτησης στο ρεύμα, μαζί με πλαφόν για τεχνολογίες παραγωγής ρεύματος, φθηνότερες από εκείνες του φυσικού αερίου, υπό έναν όρο: Οι χώρες θα χρησιμοποιούν τα έσοδα που θα προκύπτουν για να παράσχουν κίνητρα περιορισμού της κατανάλωσης, και επιδοτήσεις στους πιο ευάλωτους και όχι οριζόντια, όπως γίνεται στην Ελλάδα.

Σε σχέση με το πιθανό μέτρο της επιβολής πλαφόν στο φυσικό αέριο που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή, κάτι βέβαια που δεν ισχύει για την Κύπρο, αν και εξετάζεται θεωρείται απομακρυσμένο να υιοθετηθεί διότι αναμένεται ότι θα αυξήσει αντί να μειώσει τη ζήτηση και την ίδια ώρα τις τιμές.

Σε ότι αφορά τα υπερκέρδη των παραγωγών ενέργειας, αξίζει να σημειωθεί πως μόλις χθες ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σόλτος, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση του θα επιβάλει πλαφόν στα κέρδη των παραγωγών ενέργειας που παράγουν ηλεκτρισμό από αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά, άνθρακα και πυρηνική ενέργεια και όχι από φυσικό αέριο. 

Αυτές οι εταιρείες εμφανίζουν "υπερβολικά” κέρδη καθώς η τιμή της αγοράς ηλεκτρισμού καθορίζεται από την τιμή του φυσικού αερίου. Τα έσοδα από τη φορολόγηση θα κατευθυνθούν για τη δημιουργία ενός "φρένου” στην τιμή του ηλεκτρισμού, που θα επιτρέψει στα νοικοκυριά να απολαμβάνουν συγκεκριμένη ποσότητα ηλεκτρισμού σε μειωμένες τιμές προσέθεσε ο κ. Σόλτς. 

Σημειώνεται ότι τα μέτρα που ανακοίνωσε ο κ. Σόλτς ευθυγραμμίζονται με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έχει προτείνει στα κράτη μέλη τη φορολόγηση των φουσκωμένων κερδών που έχουν επιτύχει συγκεκριμένες κατηγορίες ηλεκτροπαραγωγών, προκειμένου να υποστηριχθούν μέτρα ενίσχυσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. 

Χθες η η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσολα φον ντερ Λάιεν επιτέθηκε στον Ρώσο Πρόεδρο λέγοντας πως ο Πούτινν χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο μειώνοντας την προμήθεια και χειραγωγώντας τις ενεργειακές αγορές.

Αναφορικά με την κυοφορούμενη πρόταση της Κομισιόν για την αγορά ενέργειας, η Λάιεν είπε ότι θα έχει στόχο να περιορίσει τη ζήτηση για ηλεκτρισμό, κυρίως τις αιχμές. Επίσης, θα θέτει πλαφόν στις εισαγωγές ρωσικού αερίου και θα βοηθήσει τους ευάλωτες καταναλωτές και επιχειρήσεις με έσοδα που θα προκύψουν από τον ενεργειακό τομέα.

Τέταρτον, θα επιτρέψει τη στήριξη των ηλεκτροπαραγωγών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας λόγω της έντονης μεταβλητότητας των τιμών.

Εντωμεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν δήλωσε ότι η αγορα ηλεκτρισμού της Ε.Ε. πρέπει να μεταρρυθμιστεί μεσοπρόθεσμα ώστε οι τιμές να συμβαδίζουν με το πραγματικό κόστος παραγωγής, αντί για το οριακό κόστος, όπως συμβαίνει σήμερα.Ο ίδιος πρόσθεσε ότι σε περίπτωση ενεργειακών ελλείψεων το φετινό χειμώνα, η Γερμανία και η Γαλλία θα στηρίξουν η μια την άλλη. Από την πλευρά του, ο Μάνλιο Ντι Στέφανο, υφυπουργός εξωτερικών της Ιταλίας, δήλωσε ότι χρειάζεται επειγόντως ένα πλαφόν στην τιμή του αερίου ώστε να στηριχθούν οι καταναλωτές.

Πάντως ο επικεφαλής εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε χθες πως οι προτάσεις για την ενέργεια θα πρέπει να γίνουν σε στάδια. «Τώρα οριστικοποιούμε ένα έγγραφο εργασίας (non paper), το οποίο θα πάει στο Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας την Παρασκευή. Ενεργούμε στην εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είμαστε ιδιαίτερα ενεργοί και το Συμβούλιο πράγματι ήταν εξαιρετικά γρήγορο απαντώντας στις προτάσεις μας», εξήγησε, απαντώντας εμμέσως στην κριτική του Σαρλ Μισέλ.

Εξάλλου σε ότι αφορά την Κύπρο, παρά το γεγονός ότι ολοκληρώνεται η περίοδος του μειωμένου ΦΠΑ, το Υπουργικό Συμβούλιο θα παραχωρεί επιδότηση στο κόστος ενέργειας, η οποία σύμφωνα με τους υπολογισμούς θα υπερκαλύπτει το όφελος για τους καταναλωτές από το μειωμένο ΦΠΑ.  

Το ΑΚΕΛ πάντως επανήλθε χθες καλώντας τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να αποσύρει τις αναφορές από το Ανώτατο Δικαστήριο για μείωση του ΦΠΑ στο ηλεκτρικό ρεύμα και την κατάργηση της διπλής φορολογίας στα καύσιμα που πέρασε από τη Βουλή. Ο επικεφαλής του Τομέα Οικονομίας του ΑΚΕΛ, κάλεσε την Κυβέρνηση σημειώνει μεταξύ άλλων πως  στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «συζητούν μέτρα επιβολής πλαφόν, μείωσης ΦΠΑ και φορολόγησης των υπερκερδών των εταιρειών στον τομέα της ενέργειας, αλλά στην Κύπρο η κυβέρνηση πρώτη αποδομεί και απαξιώνει τέτοια μέτρα και στέκεται απέναντι στην κοινωνία».