Όταν οι τούφες μαλλιών θεωρούνται σατανικές, οι γυναίκες καίνε τις μαντήλες

«Κάθε φορά που μια γυναίκα υπερασπίζεται τον εαυτό της, χωρίς να το ξέρει, χωρίς να το διεκδικεί, υπερασπίζεται όλες τις γυναίκες». Μάγια Αγγέλου

8 Μαρτίου 1979: Λίγο μετά που ανήλθε στην εξουσία, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατόλαχ Ρουχολάχ Χομεϊνί διέταξε όπως όλες οι γυναίκες στη χώρα πρέπει να φορούν μαντήλα, ανεξαρτήτως της θρησκείας τους ή της καταγωγής τους. Η φωτογραφία τις δείχνει να ξεχύνονται στους δρόμους ανά χιλιάδες για να διαμαρτυρηθούν γι’ αυτόν τον νόμο. Τα μαλλιά τους ανεμίζουν ελεύθερα στον άνεμο αλλά το καθεστώς δεν ενδιαφέρεται για τις δικές τους ανάγκες και ατομικά δικαιώματα.  

16 Σεπτεμβρίου 2022: Μια 22χρονη γυναίκα κουρδικής καταγωγής, η Μαχσά Αμινί, πεθαίνει στο νοσοκομείο, τρεις μέρες μετά που έπεσε σε κώμα. Είχε συλληφθεί από την «αστυνομία ηθών» της χώρας, επειδή πετάγονταν λίγα μαλλιά από την μαντίλα της. Ενόσω βρισκόταν υπό κράτηση κατέρρευσε. Είχε δεχθεί χτυπήματα στο κεφάλι κατά τη σύλληψή της. Η Αστυνομία αρνείται ότι τη χτύπησε και τη βασάνισε και υποστηρίζει ότι πέθανε από καρδιακό επεισόδιο. Σχεδόν κανείς δεν την πιστεύει. Το κύμα της οργής άρχισε να μεγαλώνει.  

22 Σεπτεμβρίου 2022: Μια ηλικιωμένη Ιρανή, που θυμάται πώς ήταν η ζωή πριν από το 1979, βγάζει την μαντίλα της και μπαίνει στη διαδήλωση φωνάζοντας «θάνατος στον Χομεϊνί». Γυναίκες που θα μπορούσαν να είναι εγγονές της πετάνε τις μαντήλες τους στη φωτιά. Άλλες κρατάνε ψαλίδια και κόβουν τα μαλλιά τους δημοσίως. Γυναίκες και άντρες μαζί φωνάζουν «θάνατος στον δικτάτορα». Ίσως αυτή τη φορά να είναι διαφορετικά. Η καταστολή συνεχίζεται και ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται. Η φλόγα, όμως, άναψε.

Θάνατος παντού

Οι γυναίκες στο Ιράν είναι υποχρεωμένες να καλύπτουν τα μαλλιά τους όταν βρίσκονται εκτός σπιτιού. Απαγορεύεται επίσης να φοράνε παλτά πάνω από το γόνατο, στενά παντελόνια, σκισμένα τζιν και ρούχα με έντονα χρώματα. Οποιαδήποτε παραβίαση των κανόνων αυτών θεωρείται «ανάρμοστη ενδυμασία» και αδίκημα. Έτσι αποφάσισαν οι άντρες με τα μαύρα και τις μακριές γενειάδες πως λέει η θρησκεία. Έτσι καθόρισαν τον καθωσπρεπισμό. Έτσι αποφάσισαν γι’ αυτές χωρίς αυτές.

Η σταγόνα, όμως, έχει ξεχειλίσει. Μετά τον θάνατο της Μασχά Αμινί, η νεολαία του Ιράν ξεχύνεται στους δρόμους. Αλλά την ακολουθεί ο στρατός. Προειδοποιεί ότι «θα αντιμετωπίσει τους εχθρούς». «Αυτές οι απέλπιδες ενέργειες εντάσσονται στη σατανική στρατηγική του εχθρού για την αποδυνάμωση του ισλαμικού καθεστώτος», λέει. Όπως τις σατανικές τούφες μαλλιών… Οι αριθμοί των νεκρών είναι διαφορετικοί, αναλόγως με την πηγή της πληροφόρησης. Ο πιο μικρός είναι 17. Αλλά αυξάνονται.

Τις διαδηλώσεις ακολουθούν αντιδιαδηλώσεις μετά τις προσευχές της Παρασκευής. Οι Αρχές καλούν τον κόσμο να «υπερασπιστεί τη μαντήλα έναντι στους μισθοφόρους», μία εβδομάδα μετά την έναρξη των διαμαρτυριών και περιορίζουν την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κρατούν πανό που γράφουν «θάνατος στους συνωμότες». Θάνατος παντού…

Μα οι γυναίκες στο Ιράν αντιστέκονται. Τα βράδια βγαίνουν στις φωτιές και βγάζουν τη φωτιά που κρύβουν μέσα τους. Καίνε τις τούφες, καίνε τις μαντίλες, καίνε την καταπίεση. Πλάι στους νέους άντρες, υψώνουν ανάστημα μπροστά στις σφαίρες και τα δακρυγόνα. 

Με μακροχρόνιο στόχο

Οι διαδηλώσεις δεν γίνονται για τις μαντήλες. Ή τουλάχιστον δεν γίνονται μόνο για την ενδυμασία και την «αστυνομία ηθών». Γίνονται για τις ατομικές ελευθερίες. Γι’ αυτό που θα μπορούσε να ήταν η χώρα. Γίνονται γιατί η νεολαία αντιδρά στην καταπίεση.

Οι διεθνείς αναλυτές δεν εκτιμούν ότι αυτές οι διαδηλώσεις μπορεί να επιφέρουν αλλαγή καθεστώτος. Θεωρούν, όμως, ότι μπορεί να του προκαλέσουν ζημιά. «Αυτές οι διαδηλώσεις ενέχουν μικρότερο κίνδυνο για την άμεση κυβερνητική σταθερότητα, από ότι για τη νομιμοποίηση και τη βιωσιμότητά της μακροπρόθεσμα», δήλωσε στο Reuters ο Henry Rome, αναλυτής του Eurasia Group. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν αντιδράσεις το 2017 και το 2018, με το 2019 να καταγράφεται η μεγαλύτερη αντικυβερνητική διαδήλωση από την ισλαμική επανάσταση, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 200,000 άνθρωποι.

Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες αποτελούν ορόσημο για τους Ιρανούς που είναι θυμωμένοι με τη διεφθαρμένη και ανίκανη κυβέρνησή τους, σύμφωνα με τον Meir Javedanfar, καθηγητή Ιρανικής Πολιτικής, στο Πανεπιστήμιο Reichman του Ισραήλ. «Αυτές δεν θα είναι οι τελευταίες διαδηλώσεις. Θα υπάρξουν κι άλλες. Αλλά είναι δύσκολο να υπάρξει επανάσταση, αν δεν υπάρχει ένας ηγέτης και υποστήριξη από μέρος των ενόπλων δυνάμεων. Και αυτά δεν συνέβησαν ακόμη», πρόσθεσε.

Οι διαδηλωτές στους δρόμους δεν θα σταματήσουν να ελπίζουν, ακόμη κι αν δεν τα καταφέρουν ούτε αυτή τη φορά. Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως ίσως κερδίσουν χαλαρώσεις στους νόμους που αφορούν την «αστυνομία ηθών», σε μία προσπάθεια των Αρχών να αποκλιμακώσουν την κατάσταση. Θα συνεχίσουν, όμως, ονειρεύονται ένα κόσμο διαφορετικό. Και να υπερασπίζονται τη γυναίκα, την ελευθερία, την ειρήνη κι όποια άλλη θηλυκή λέξη προσπαθούν οι ηγέτες τους να κρατήσουν μακριά από τη χώρα.