Καταγραφή δεδομένων οι οδηγίες Δράκου-Όσα εξηγεί ειδικός για το ΙΜΕΙ και ΙΜSΙ

Την ώρα που η Κύπρος βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης στο Ευρωκοινοβούλιο, αναφορικά με το φλέγον κεφάλαιο των παρακολουθήσεων που άνοιξε για τα καλά, με αφορμή τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, η υπουργός Δικαιοσύνης επαναλαμβάνει πως το σύστημα των Φυλακών δεν θα κατέγραφε τηλεπικοινωνιακά δεδομένα, παρά τα όσα ζητούσε με επιστολή της από την Διεύθυνση του Σωφρονιστικού Ιδρύματος, που είδε το φως της δημοσιότητας, και από σπόντα υπήρξε παραδοχή για κατοχή συστημάτων, με τέτοιου είδους δυνατότητες, οι οποίες μάλιστα ζητείτο να «αξιοποιηθούν», χωρίς δικαστικό διάταγμα, όπως προβλέπει η σχετική νομοθεσία. 

Η επιστολή της Στέφης Δράκου, η διαρροή της οποίας προκάλεσε δυσφορία στην Κυβέρνηση, έβαλε σε μπελάδες την Κύπρο, αφού αναμένεται να τεθεί στο μικροσκόπιο την Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου που άρχισε τη συζήτηση, κλιμάκιο του οποίου ενδεχομένως να έρθει στην Κύπρο τον Νοέμβριο, ώστε να διερευνήσει το θέμα των παρακολουθήσεων και των συστημάτων. 

Μετά από έντονες επικρίσεις και τις αντιδράσεις νομικών που έδειξαν ξεκάθαρη παραβίαση της σχετικής νομοθεσίας, αφού για κάτι τέτοιο χρειάζεται δικαστικό διάταγμα ενώ παρέπεμψαν στην απόφαση του Ανωτάτου, η Στέφη Δράκου αναδιπλώθηκε, λέγοντας πως ζητούσε εντοπισμό και όχι καταγραφή τηλεπικοινωνιακών δεδομένων, κάτι το οποίο ωστόσο αντικρούεται από ειδικούς που τονίζουν πως ο εντοπισμός σημαίνει καταγραφή. Ωστόσο, η κ. Δράκου μέχρι σήμερα δεν προέβη σε οποιοδήποτε σχολιασμό ως προς τις δυνατότητες του συστήματος, τις οποίες όμως επιβεβαίωσε ο αναπληρωτής Διευθυντής της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας, που ερωτηθείς εάν με την αναβάθμιση θα γίνονται και παρακολουθήσεις, απάντησε, «όχι», παραδεχόμενος όμως πως  «το σύστημα δύναται να αναβαθμιστεί περαιτέρω για να καταγράφει και αυτά τα οποία έχετε πει, αλλά δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή οποιαδήποτε αναβάθμιση, σχεδιασμός, ούτε έχει ζητηθεί από το Τμήμα να γίνει αναβάθμιση για να γίνεται καταγραφεί αυτών».

Ο αναπληρωτής Διευθυντής της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας, αναφερόταν στις οδηγίες της υπουργού Δικαιοσύνης προς τη Διεύθυνση των Φυλακών, που με βάση την επιστολή που είδε το φως της δημοσιότητας, το σύστημα θα:  

α) Για κάθε προσπάθεια κλήσης μέσω κινητής τηλεφωνίας ή προσπάθειας αποστολής γραπτού μηνύματος, το σύστημα, αφού ενεργοποιηθεί αυτόματα θα καταγράφει:

• Το ΙΜΕΙ του κινητού από το οποίο γίνεται η κλήση.
• ΤΟ ΙΜSΙ της κάρτας κινητής τηλεφωνίας από το οποίο γίνεται η κλήση
• Τον αριθμό τηλεφώνου προς το οποίο γίνεται η κλήση
• Τον τύπο/μοντέλο της συσκευής που χρησιμοποιείται
• Την ημερομηνία και ώρα της κλήσης.
• Τις συντεταγμένες του τηλεφώνου από το οποίο γίνεται η προσπάθεια για κλήση

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πυρ ομαδόν κατά Δράκου για χρήση μέσων παρακολούθησης-Νομικοί δείχνουν παρανομία

Καταγραφή δεδομένων δείχνει ειδικός

Η υπουργός Δικαιοσύνης υποστηρίζει πως πρόκειται για εντοπισμό και όχι καταγραφή τηλεπικοινωνιακών δεδομένων, ωστόσο ειδικοί τονίζουν πως αυτά που θα κατέγραφε το σύστημα με τον εντοπισμό, εμπίπτουν στην καταγραφή δεδομένων.

Ένας από τους ειδικούς και ο οποίος εγκατέστησε παρόμοιο σύστημα σε άλλη χώρα, ανέφερε πως «το συγκεκριμένο σύστημα, αποτελεί μια μικρογραφία του κυψελωτού δικτύου κάλυψης των συνόλου της επικράτειας, με ειδοποιό διαφορά την δυνατότητα γεωγραφικού εντοπισμού της συσκευής που εκπέμπει, με μεγάλη ακρίβεια», προσθέτοντας πως «τυχόν συστήματα επί σωφρονιστικών ιδρυμάτων θα έπρεπε να παρεμβαίνουν και να αποκόπτουν τη λειτουργία του κυψελωτού δικτύου εντός αυτών, ώστε να λειτουργούν ως εργαλεία σωφρονισμού, απομακρύνοντας τους εγκλείστους από τυχόν εγκληματικές επιρροές. Αυτό θα είχε ως συνέπεια να τεθούν οι βάσεις και το υγειές πλαίσιο λειτουργίας των ειδικών σωφρονιστικών Υπαλλήλων, προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός ύπαρξης των στερητικών της ελευθερίας ποινών, που δεν είναι άλλος από τον σωφρονισμό των εγκλείστων και την ομαλή επανένταξή τους στον κοινωνικό ιστό».

Παράλληλα προσθέτει πως συστήματα που λειτουργούν ως «δόλωμα» εντός σωφρονιστικών ιδρυμάτων, «υπονομεύουν το θεσμό», ενώ τονίζει πως τέτοιου είδους πρακτικές «μετατρέπουν τους επιρρεπείς στο έγκλημα ανθρώπους σε μαριονέτες, πολλές φορές με αδιαφανείς όρους, υπονομεύοντας έτσι τον θεσμό της Δικαιοσύνης, του κράτους δικαίου και του δημοκρατικού πολιτεύματος».

Κίνδυνοι και δυνατότητα για παρακολουθήσεις μέσω λογισμικών

Σε ότι αφορά την καταγραφή του αριθμού ΙΜΕΙ του κινητού από το οποίο γίνεται η κλήση, το ΙΜSΙ της κάρτας, τα χαρακτηριστικά λήψης σήματος του τηλεφώνου, καθώς και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της συσκευής και τον αριθμό συνδρομητή κλήσης, (μάρκα, μοντέλο, κτλ), σύμφωνα με την επιστολή της υπουργού, ο ειδικός εξηγεί πως οι συγκεκριμένες δυνατότητες έχουν «δύο ενδιαφέρουσες και αξιοσημείωτες προεκτάσεις, οι οποίες αναλύονται ως εξής:

• Παρέχουν, μέσω συνδυαστικής μελέτης, τη δυνατότητα διενέργειας συσχετισμών αναφορικά με το ποιες κάρτες sim έχουν χρησιμοποιηθεί με αυτή τη συσκευή στο παρελθόν, αποκαλύπτοντας τα στοιχεία των κατόχων, καθώς και την τηλεφωνική δραστηριότητα αυτών».

Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό, ειδικότερα σε περιπτώσεις μεταχειρισμένων/ παλαιών συσκευών, όπου οι προηγούμενοι κάτοχοι μπορεί να καταστούν ύποπτοι ή ακόμα και να ξεκινήσουν διαδικασίες εις βάρος τους με την δικαιολογία της ‘’εύλογης υποψίας’’.

• Παρέχουν τα απαραίτητα και απαιτούμενα στοιχεία για στόχευση και αποτελεσματική μόλυνση από κακόβουλα κατασκοπευτικά υπερόπλα, όπως αυτά που έχουν κατά καιρούς δει το φως της δημοσιότητας. Αυτά δηλαδή που μετατρέπουν την συσκευή του χρήστη σε απόλυτο κατασκοπευτικό εργαλείο, με δυνατότητες απόλυτου ελέγχου της συσκευής και όλων των περιφερειακών στοιχείων αυτής όπως κάμερες, μικρόφωνο, GPS κλπ.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, τέτοια κατασκοπευτικά λογισμικά παρέχουν στους χειριστές τους δυνατότητα, όχι μόνο υποκλοπής δεδομένων, αλλά καθιστούν τη συσκευή φορητή κάμερα, με μικρόφωνο, παρακολουθώντας όλες τις πτυχές της ζωής του στόχου, ακόμα και σε ζωντανή μετάδοση».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μιλούν» οι επιστολές για παρακολουθήσεις-Τι ήθελε η Δράκου, ξεκάθαρη η εταιρεία

Η επιβεβαίωση της παρανομίας μέσω της καταδίκης για βαν

Πέραν του ειδικού, η επιβεβαίωση της παρανομίας έρχεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, μέσα από την υπόθεση του κατασκοπευτικού βαν, όπου η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα επέβαλε πρόστιμο 925 χιλιάδων ευρώ στην εταιρεία, αφού εντόπισε παραβίαση της Νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων, καθώς στις συσκευές του Ταλ Ντίλιαν που ελέγχθηκαν εντοπίστηκαν καταγεγραμμένες χιλιάδες διευθύνσεις συσκευών και καρτών SIM (MAC Adress IMEI κτλ). Εξάλλου αρχικά η Νομική Υπηρεσία καταχώρησε υπόθεση, τόσο εναντίον του Ντίλιαν όσο και κατά δύο συνεργατών του αλλά και της εταιρείας του με κατηγορίες για παράβαση του Νόμου περί τηλεπικοινωνιακών δεδομένων. Στην πορεία βέβαια αποφασίσθηκε να αποσυρθούν οι κατηγορίες κατά των προσώπων και απλά επιβλήθηκε πρόστιμο 76 χιλιάδων ευρώ κατά της εταιρείας.

Η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων, σε ανακοίνωση τους, έλεγε πως: Στην Απόφασή μου κατέληξα ότι, δραστηριότητες της εταιρείας, που είχαν ως αποτέλεσμα τη συλλογή δεδομένων Mac Address (Media Access Control Address) και IMSI (International Mobile Subscriber Identity) διαφόρων συσκευών, στα πλαίσια δοκιμών και παρουσιάσεων των τεχνολογιών, που η εταιρεία διενεργούσε κατά τον ουσιώδη χρόνο, χωρίς να το γνωρίζουν οι χρήστες των συσκευών, συνιστούσε παραβίαση της Αρχής της Νομιμότητας, Αντικειμενικότητας και Διαφάνειας. Τα Mac Addresses είναι μοναδικοί αριθμοί που αναγνωρίζουν μία συσκευή όταν συνδέεται στο διαδίκτυο. Το IMSI είναι μοναδικός αριθμός, που περιέχεται σε κάρτες SIM (Subscriber Identity Module) και αναγνωρίζει ένα συνδρομητή όταν συνδέεται με το δίκτυο του παρόχου του. Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με την γεωγραφική θέση μίας συσκευής, σε διαφορετικούς χρόνους, μπορεί να οδηγήσουν στην ταυτοποίηση του χρήστη της συσκευής.

Συνεπώς, το συμπέρασμα που προκύπτει από την υπόθεση του μαύρου βαν, είναι πως μια ιδιωτική εταιρεία η οποία παραπλάνησε τις Αρχές λέγοντας πως εισήγαγε μετεωρολογικό σταθμό, τελικά είχε εξοπλισμό που κατέγραφε τηλεπικοινωνιακά δεδομένα και το γεγονός ότι της επιβλήθηκε ένα πρόστιμο μαμούθ, ανεξάρτητα από το αν τελικά αποσύρθηκε το βαρύ κατηγορητήριο κατά του Ντίλιαν, αποδεικνύει πως κάτι τέτοιο είναι παράνομο.

Η απόφαση του Ανωτάτου

Στο μεταξύ, σε όλα αυτά, ξεκάθαρη είναι και η απόφαση του Ανωτάτου, στην οποία παραπέμπουν οι νομικοί, καθώς κατά πλειοψηφία κρίθηκε πως η κατακράτηση των δεδομένων από τους παροχείς αντιβαίνει των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Σύμβασης.

Όπως υπέδειξε στην απόφαση του που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2021 μετά από προσφυγές, «τα άρθρα 3,6,7,7,9 και 10 του Νόμου, περιλαμβάνουν πρόνοιες για τη γενική και χωρίς διάκριση διατήρηση τηλεπικοινωνιακών δεδομένων, με την έννοια ότι προβλέπεται η διατήρηση όλων των δεδομένων κινήσεως και των δεδομένων θέσεως όλων των συνδρομητών και των εγγεγραμμένων χρηστών που αφορούν τα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με σκοπό την διερεύνηση σοβαρών ποινικών αδικημάτων, ώστε να εγείρεται το ερώτημα, η «καθολική» αυτή διατήρηση δεδομένων είναι συμβατή με την ενωσιακή νομοθεσία, όπως έχει ερμηνευτεί στη νομολογία του ΔΕΕ, και ειδικότερα με τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον Χάρτη της ΕΕ».

Επίσης, μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως «σε σχέση με το θέμα της διατήρησης των δεδομένων δυνάμει του Νόμου, απουσιάζουν οι απαιτούμενοι ρητώς περιορισμοί με την έννοια της στόχευσης συγκεκριμένων ομάδων ατόμων ή τοποθεσιών. Μη υπαρχόντων τέτοιων περιορισμών, ο Νόμος έχει καθολική εφαρμογή σε όλους τους συνδρομητές και εγγεγραμμένους χρήστες των μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας αδιακρίτως, σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η εκτίμηση της εγκυρότητας ενός μέτρου, το οποίο, ενώ επηρεάζει δικαιώματα, μπορεί να δικαιολογείται στο πλαίσιο της επιδίωξης κάποιου νόμιμου σκοπού, όπως η καταστολή του σοβαρού εγκλήματος, απολήγει, τελικά, σε ζήτημα αναλογικότητας. Το μέτρο, δηλαδή, δεν πρέπει να εκπίπτει των ορίων του απολύτως αναγκαίου για την επίτευξη τους νομίμως επιδιωκόμενου σκοπού της νομοθεσίας. Η στοχευμένη διατήρηση δεδομένων σε αυτό φαίνεται να αποσκοπεί».

Δεν δικαιολογείται επίσης, ανέφερε το Ανώτατο, όπως ήταν η εισήγηση της Νομικής Υπηρεσίας, «να θεωρηθεί το σύνολο του εδάφους που ελέγχεται από τη Δημοκρατία ως ζώνη που καλύπτεται από γεωγραφικό κριτήριο, μη προνοούμενο, ούτως ή άλλως, από νομοθετικό μέτρο, με αναφορά στο μέγεθος της χώρας, τον πληθυσμό και τη γεωγραφική κατανομή της εγκληματικότητας. Τέτοιο εγχείρημα θα αποτελούσε απλώς μια διαφοροποιημένη εκδοχή της γενικής και χωρίς διάκριση διατήρησης των δεδομένων. Περιπλέον το εγχείρημα αυτό θα παρουσίαζε ατυχώς το έδαφος που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία, στο σύνολο του, ως μια γεωγραφική ζώνη ''...όπου υφίσταται κατάσταση χαρακτηριζόμενη από υψηλό κίνδυνο προετοιμασίας ή τελέσεως σοβαρών εγκλημάτων…».

ΔΙΑΝΑΣΤΕ ΕΔΩ: H απόφαση βόμβα που απενεργοποιεί τηλεπικοινωνιακά υπόπτων

Το πρόβλημα με τις Κεντρικές

Θα μπορούσε να πει κάποιος, πως το σύστημα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εντός της κλειστής Φυλακής, εντούτοις, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, αφού δεν μπορεί να περιοριστεί και ως εκ τούτου, σε περίπτωση καταγραφής τηλεπικοινωνιακών δεδομένων, θα υπήρχε «εισβολή» και στα κινητά άλλων πολιτών.

Κάτι, που επιβεβαιώθηκε από την Ανάδοχο εταιρεία, η οποία είπε πως «η απενεργοποίηση λειτουργεί εντός των κοινόχρηστων χώρων των Κεντρικών, όπως parking, φυλακισμένα μνήματα, διαδρόμους κίνησης οχημάτων, κεντρική πύλη, σχολή δεσμοφυλάκων που γειτνιάζει με τη Βρετανική Πρεσβεία και δεν επικεντρώνεται μόνο εντός των πτερύγων που βρίσκονται οι κρατούμενοι. Συνεπώς οι συσκευές των παρευρισκόμενων πολιτών, δικηγόρων, δημοσιογράφων και αξιωματούχων σε αυτούς τους χώρους επηρεάζονται. Σε περίπτωση που εφαρμοστεί το σύστημα εντοπισμού/παρακολούθησης θα συλλέγονται τα τηλεπικοινωνιακά δεδομένα τους, όπως το περιεχόμενο καταγεγραμμένης επικοινωνίας, το IMEI και IMSI του τηλεφώνου, τα ηλεκτρονικά μηνύματα, μηνύματα SMS & MMS, προσωπικές φωτογραφίες του χρήστη κτλ».

Επίσης, όπως αναφέρεται, πολλές φορές το σύστημα παθαίνει βλάβες και προκαλείται απόκλιση της εκπομπής που απενεργοποιεί τα κινητά, είτε πειράζεται από τα καιρικά φαινόμενα. Κάτι που σημαίνει πως επηρεάζονται και περιοχές εκτός φυλακών και τότε γίνεται παρέμβαση σε συνεργασία με τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Αυτό συνεπάγεται πως εάν ενεργοποιείτο το σύστημα για παρακολουθήσεις, θα είχε πρόσβαση στα κινητά των ατόμων που διαμένουν στην περιοχή, αδιακρίτως. 

Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν πως σε δοκιμή του συστήματος, καταγραφήκαν δεκάδες κινητά κατοίκων της περιοχής, με την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία να υποστηρίζει πως υπήρχε «αστοχία» και πως το ζήτημα έχει επιλυθεί, ωστόσο μόλις προ ημερών, κάτοικοι δήλωσαν πως μέχρι σήμερα έχουν πρόβλημα στο σήμα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Δούρειος ίππος το σύστημα των Κεντρικών Φυλακών για παρακολουθήσεις;