Γιατί επιβάλλεται να ανοίξει το θέμα παρακολουθήσεων στην Κύπρο

Ενδεχομένως τη μεγαλύτερη κρίση στα σχεδόν τέσσερα χρόνια που κυβερνά, περνά τις τελευταίες ημέρες η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ελλάδα, με αφορμή τις αποκαλύψεις για παρακολούθηση του κινητού τηλεφώνου του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Νίκου Ανδρουλάκη. Η αποκάλυψη ότι έγινε απόπειρα παρακολούθησης του κινητού του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια το ντόμινο αποκαλύψεων που έφερε τις παραιτήσεις του Γενικού Διευθυντή του γραφείου του Έλληνα Πρωθυπουργού και του διοικητής της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, προκάλεσαν ισχυρές πολιτικές δονήσεις, με τις συνέπειες μέχρι αυτή τη στιγμή να παραμένουν απρόβλεπτες.

Από την υπόθεση Ανδρουλάκη προκύπτουν δύο σοβαρά ζητήματα. Το πρώτο είναι η απόφαση των μυστικών υπηρεσιών, οι οποίες λογοδοτούν απευθείας στο γραφείο του Έλληνα Πρωθυπουργού για να παρακολουθήσουν τον τότε εν δυνάμει και αργότερα πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και το δεύτερο η ύπαρξη εξοπλισμού και λογισμικού παρακολουθήσεων από την ελληνική Κυβέρνηση.   

Τι συμβαίνει στην Κύπρο

Για τους Κύπριους που παρακολουθούν, ως παρατηρητές αυτής της υπόθεσης, όπως σε κάθε άλλη μεγάλη υπόθεση που απασχολεί την Ελλάδα, γίνονται οι ανάλογες συγκρίσεις και συνδέσεις ανάμεσα στα ζητήματα που απασχολούν την Αθήνα και τη Λευκωσία.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ανάλογα ζητήματα, διλήμματα και πειρασμοί τέθηκαν κατά καιρούς και ενώπιον της κυπριακής Κυβέρνησης. Υπάρχουν στοιχεία ότι γίνονται παράνομες παρακολουθήσεις στην Κύπρο; Διαθέτει η ΚΥΠ, ή η Αστυνομία, ή ακόμα και η ΥΚΑΝ συστήματα παρακολούθησης;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ανοίγει το κεφάλαιο παρακολουθήσεις με Pegasus στην Κύπρο-Το κατέχουν οι Αρχές;

Η έμμεση παραδοχή Δράκου

Η απάντηση δίδεται σε κομμάτια τα οποία αν ενωθούν συμπληρώνουν το παζλ των παρακολουθήσεων. Εξάλλου υπάρχει πλέον και η επίσημη εκδοχή από την ίδια την υπουργό Δικαιοσύνης, η οποία εμμέσως παραδεχόταν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο σε επιστολή της προς τη Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών, ότι υπάρχει η δυνατότητα παρακολουθήσεων χωρίς κανένα ένταλμα ή διάταγμα ή απόφαση Δικαστηρίου, όποιου βρισκόταν στην εμβέλεια του συστήματος στον χώρο των Κεντριών Φυλακών, είτε αυτός ήταν πολιτικός, είτε αστυνομικός είτε δικηγόρος, είτε απλώς πολίτης που απλά βρέθηκε από την περιοχή. Σημειώνεται ότι μετά την επιστολή της που διέρρευσε και της γύρισε μπούμεραγνκ αφού δημιουργήθηκε σάλος για ενδεχόμενες παρακολουθήσεις, η Στέφη Δράκου με δημόσια τοποθέτησή της, επιχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, απορρίπτοντας τα περί παρακολουθήσεων, παρά τα όσα η ίδια έλεγε σε επιστολή της. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η εγκύκλιος που εκθέτει Αστυνομία για Αριστοτέλους-Δεν είναι απόρρητα τα email

Η συγκεκριμένη υπόθεση είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο η Κυβέρνηση και η συγκεκριμένη υπουργός, προσεγγίζει τα ζητήματα παρακολουθήσεων. Αψηφώντας το γεγονός ότι ο Νόμος προβλέπει ρητά την παρακολούθηση του οποιουδήποτε κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, για συγκεκριμένους λόγους και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η υπουργός ούτε λίγο ούτε πολύ, «διέταζε» τη Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών, να ενεργοποιήσει ένα σύστημα παρακολουθήσεων, όλων των κινητών που προσέγγιζαν την περιοχή των Φυλακών.

Ουσιαστικά η Στέφη Δράκου απαιτούσε από τη Διεύθυνση να ενεργοποιήσει ένα σύστημα που θα κατέγραφε τα δεδομένα των κλήσεων και που θα ενημέρωνε, όχι μόνο τη Διεύθυνση, αλλά και την Αστυνομία. Αυτό φέρεται να το ζήτησε όχι μόνο σε συνάντηση στις 24 Φεβρουαρίου, αλλά και σε επιστολή η οποία διέρρευσε στον Τύπο, με ημερομηνία 28 Φεβρουαρίου. Το πιο ανησυχητικό, είναι το γεγονός πως για να επιμένει τόσο πολύ η υπουργός Δικαιοσύνης και να έρθει σε ανοικτή ρήξη με τη Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών, η οποία αρνείτο να ενεργοποιήσει ένα σύστημα το οποίο ουσιαστικά θα την καθιστούσε συνένοχη στην παρανομία, η κα. Δράκου όπως δήλωσε είχε σχετική γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία. Και αυτό εγείρει ερωτηματικά, για το γεγονός ότι η Νομική Υπηρεσία, ως ο θεματοφύλακας του Νόμου ουσιαστικά άναβε το πράσινο φως σε κάτι που θα συνιστούσε παρανομία. Σημειώνεται πως σύμφωνα με κυβερνητική πηγή για το εν λόγω ζήτημα πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον Νίκο Αναστασιάδη ο οποίος ξεκαθάρισε πως όλες οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι νόμιμες για την απενεργοποίηση των κινητών. Εντούτοις η υπουργός απέστειλε την επιστολή, δίνοντας οδηγίες για να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες του συστήματος. Επιστολή η οποία δείχνει παραδοχή κατοχής και πρόθεση χρησιμοποίησης συστήματος παρακολούθησης. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μιλούν» οι επιστολές για παρακολουθήσεις-Τι ήθελε η Δράκου, ξεκάθαρη η εταιρεία

Κλείσιμο της υπόθεσης του βαν

Η άλλη απόδειξη ότι στην Κύπρο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κυκλοφορούν είτε παράνομα, είτε με τις ευλογίες των αρχών συστήματα παρακολούθησης, ήταν η υπόθεση του κατασκοπευτικού βαν. Μετά από ένα βίντεο που θεωρητικά φτιάχτηκε για να αποτελέσει διαφήμιση για την εταιρεία του ισραηλινού πρώην κατάσκοπου Ταλ Ντίλιαν, έγινε γνωστό ότι υπάρχει η δυνατότητα παρακολουθήσεων. Στον όρκο του ανακριτή εκείνης της υπόθεσης καταγράφονται μια σειρά από αδικήματα που διερευνούνταν εναντίον του ιδιοκτήτη του βαν. Μάλιστα είχε γίνει γνωστό ότι γνώση για το βαν και επίδειξη των ικανοτήτων του, έγινε στον τότε διοικητή της ΥΚΑΝ, ο οποίος μετά από σύντομο χρονικό διάστημα αποχώρησε με πρόωρη αφυπηρέτηση. 

Σε ότι αφορά τον ιδιοκτήτη του μαύρου βαν, η υπόθεση έκλεισε μετά από απόφαση του Γενικού Εισαγγελέα, χωρίς ποτέ να γίνει γνωστό το σκεπτικό της. Ο Ντίλιαν και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση τη γλίτωσαν με βαρύ πρόστιμο κατά της εταιρείας, ενώ τα ποινικά αδικήματα που καταγράφηκαν, παραγράφηκαν. Για το κλείσιμο της υπόθεσης η Νομική Υπηρεσία δέχθηκε επικρίσεις, ενώ το ΑΚΕΛ κατηγόρησε ευθέως το Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα, Σάββα Αγγελίδη,  που ανέλαβε το χειρισμό των ποινικών υποθέσεων ότι «συνδεόταν επαγγελματικά με τους ύποπτους πρωταγωνιστές».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η ομερτά της Κυβέρνησης για παρακολουθήσεις και τα καρφιά για Σαββίδη-Αγγελίδη

Οι αποκαλύψεις των wikileaks

Η τρίτη απόδειξη ότι η Κύπρος έχει, κατέχει και χρησιμοποιεί συστήματα παρακολούθησης, ανάλογα με αυτά που επιχείρησαν να παρακολουθήσουν τον Νίκο Ανδρουλάκη, είναι τα email που αποκαλύφθηκαν μέσω των WikiLeaks, με τα email που αντάλλαζαν στελέχη εταιρείας που πωλούσε κακόβουλο λογισμικό παρακολουθήσεων με αξιωματικό της Αστυνομίας. Το συμπέρασμα που εξάγεται από τα εν λόγω emails, πέραν από το ενδιαφέρον της Αστυνομίας, είναι πως η Κύπρος, ήδη είχε τα εν λόγω συστήματα τον Ιανουάριο του 2014, όταν τα emails αποκαλύφθηκαν. Μάλιστα εκείνες οι αποκαλύψεις είχαν φέρει και την παραίτηση του τότε διοικητή της ΚΥΠ, Ανδρέα Πενταρά, ο οποίος ενώπιον της αποκάλυψης απόρρητων στοιχείων, επέλεξε να αποχωρήσει.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τα αποκαλυπτικά emails των Wikileaks από 2014 για χρήση λογισμικού παρακολουθήσεων

Οι ενδείξεις

Και κάπου εδώ πάμε στα πιο πρόσφατα… Μόλις τον περασμένο Μάιο, το Ευρωκοινοβούλιο δημοσίευσε μια ειδική έκθεση η οποία καταγράφει όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την χρήση συστημάτων κακόβουλου λογισμικού παρακολουθήσεων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον περασμένο Μάιο, όταν έπιασε δουλειά η εξεταστική επιτροπή, η οποία έχει όρους εντολής για έρευνα ενός έτους, εκδόθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο ένα σημαντικό έγγραφο που αποτελεί ουσιαστικά εις βάθος ανάλυση των όσων είναι γνωστών μέχρι σήμερα. Στην εν λόγω έκθεση το όνομα της Κύπρου αναφέρεται ουκ ολίγες φορές:

-Το 2015 μια σειρά από διαρροές σχετικά με τις δραστηριότητες μιας ιταλικής ομάδας χάκερς αποκάλυψε ότι λογισμικό παρακολούθησης υπολογιστών από απόσταση, αγοράστηκε από τις Κυβερνήσεις της Κύπρου, της Ουγγαρίας της Γερμανίας, της Ισπανίας και μιας σειράς άλλων χωρών, χωρίς να ληφθεί σχετική ενημέρωση.

-Το 2019 η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Access Now ζήτησε από τις αρχές της Κύπρου να διευκρινίσουν κατά πόσο η NSO Group εξέδωσε άδεια εξαγωγής του Pegasus. Οι κυπριακές αρχές αρνήθηκαν ότι έδωσαν τέτοια εξουσιοδότηση.

-Το 2021 όταν επανήλθε το θέμα για τις δραστηριότητες της NSO Group από την Κύπρο, υποχρέωσε τη διεύθυνση της εταιρείας να προβεί στην πιο κάτω δήλωση. «Παρέχονται πρόσθετα επίπεδα έγκρισης από επιλεγμένες κυβερνητικές και ρυθμιστικές αρχές. Ο Όμιλος NSO ελέγχεται στενά από τις αρχές ελέγχου των εξαγωγών στις χώρες από την οποία εξάγουμε τα προϊόντα μας: Ισραήλ, Βουλγαρία και Κύπρο. Η Υπηρεσία Ελέγχου Αμυντικών Εξαγωγών («DECA») του υπουργείου Άμυνας το Ισραήλ περιορίζει αυστηρά την αδειοδότηση ορισμένων προϊόντων μας και διενεργεί τη δική του ανάλυση για τους δυνητικούς μας πελάτες από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

-Το 2021 μετά από έκθεση του CitizensLab, ένα κατασκοπευτικό λογισμικό ανάλογο με το Pegasus που ονομάζεται Predator και αναπτύχθηκε στα Σκόπια, ουσιαστικά άνηκε σε εταιρεία με έδρα την Κύπρο. Πρόκειται για τη γνωστή μας εταιρεία WiSpear στην οποία άνηκε και το κατασκοπευτικό βαν. Από το συγκεκριμένο λογισμικό φαίνεται ότι παρακολουθούνταν ο δημοσιογράφος που ασχολείτο με θέματα μετανάστευσης, Σταύρος Μαλιχούδης και ο ανταποκριτής του CNN στην Ελλάδα Θανάσης Κουκάκης, ενώ είναι το ίδιο λογισμικό που επιχειρήθηκε να παρακολουθήσει το κινητό του Νίκου Ανδρουλάκη.

-To 2022 η βρετανική κυβέρνηση ενημερώθηκε από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Citizen Lab, ότι εντόπισε πολλαπλές ύποπτες περιπτώσεις μολύνσεων από το λογισμικό κατασκοπείας Pegasus. Μεταξύ άλλων διαφάνηκε ότι παρακολουθείτο το Γραφείο του Βρετανού Πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον στην Ντάουνινγκ Στριτ, το Υπουργείο Εξωτερικών. Σύμφωνα με το Citizen Lab, οι παρακολουθήσεις γίνονταν μέσω του λογισμικού Pegasus που συνδέεται με την Κύπρο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ινδία και την Ιορδανία. Όπως εξήγησαν οι ειδικοί τις Citizen Lab, η παρακολούθηση στο γραφείο του Βρετανού Προέδρου γινόταν από τα ΗΑΕ, ενώ στο Foreign Office ενδεχομένως να σχετίζεται με συσκευές που παρακολουθούνταν από το Pegasus στην Κύπρο και τις υπόλοιπες χώρες και απλά μεταξύ άλλων, είχαν συνομιλίες με Βρετανούς διπλωμάτες. Από την εν λόγω έκθεση δηλαδή, έμμεσα αναφέρεται ότι συσκευές στην Κύπρο παρακολουθούνται από το Pegasus.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η έκθεση που συνδέει Κύπρο με παρακολουθήσεις μέσω Pegasus-Αρνείται η Αστυνομία

Η εξεταστική του Ευρωκοινοβουλίου

Ακόμα και στην ειδική εξεταστική επιτροπή, η οποία συνέταξε την πιο πάνω έκθεση και αυτό το διάστημα τρέχει την έρευνα της, αφέθηκε ανοικτό το ενδεχόμενο παράνομων παρακολουθήσεων στην Κύπρο. Στέλεχος της εταιρίας που ανακρίθηκε από την επιτροπή, παραδέχθηκε ότι το σύστημα υπήρχε στην Κύπρο, ενώ δεν απάντησε στο ερώτημα του αντιπροέδρου της επιτροπής και Ευρωβουλευτή του ΑΚΕΛ, Γιώργου Γεωργίου, εάν το σύστημα πωλήθηκε στην κυπριακή Κυβέρνηση.

Το ίδιο στέλεχος απέρριψε τέτοιο ενδεχόμενο γιατί όπως είπε κάτι τέτοιο απαγορεύεται κι από τους Νόμους που ισχύουν στο Ισραήλ. Ωστόσο δεν απέκλεισε να πωλήθηκε μέσω της Κύπρου λογισμικό ανάλογο του επίμαχου, το οποίο όμως αναπτύχθηκε στην Κύπρο και όχι στο Ισραήλ. Το όλο ζήτημα δεν αναμένεται να κλείσει σύντομα, αφού η συσταθείσα επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου αναμένεται να περάσει από κόσκινο όλες τις πληροφορίες και να καταλήξει σε κοινό συμπέρασμα καταρτίζοντας τη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που το χρησιμοποιούν. Απώτερος στόχος της επιτροπής, όπως σημειώνεται, είναι η απαγόρευση της χρήσης του Pegasus εναντίον δημοσιογράφων, δικηγόρων και πολιτικών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η έκθεση που συνδέει Κύπρο με παρακολουθήσεις μέσω Pegasus-Αρνείται η Αστυνομία

Στο μεταξύ όπως έκανε γνωστό χθες ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου, έχει στείλει επιστολή στο προεδρείο της ειδικής επιτροπής PEGA του Ευρωκοινοβουλίου, στο οποίο προτείνει, πρώτον, σε ότι αφορά την Ελλάδα την επίσκεψη αποστολής για να διερευνήσει την υπόθεση Ανδρουλάκη, ενώ ενημερώνει και σχετικά με το κεφάλαιο παρακολουθήσεων στην Κύπρο και τη σχετική πρόσφατη παραδοχή της ίδιας της υπουργού Δικαιοσύνης Στέφης Δράκου, για τη δυνατότητα παρακολουθήσεων στις Κεντρικές Φυλακές. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στο Ευρωκοινοβούλιο η παραδοχή Δράκου για παρακολουθήσεις-Κατεπείγουσα επιστολή

Σημαντική σημείωση

Εδώ θα πρέπει να υπάρξει μια σημαντική σημείωση. Όλα τα πιο πάνω είναι ενδείξεις και δεν αποτελούν απόδειξη χρήσης τέτοιων συστημάτων με παράνομο τρόπο. Επιπλέον είναι ξεκάθαρο πως κάθε σύστημα σε κάθε περίπτωση, λειτουργεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες και προϋποθέσεις και έχει διαφορετικές δυνατότητες. Δηλαδή, άλλες είναι οι δυνατότητες παρακολουθήσεις του συστήματος που εγκαταστάθηκε στις Κεντρικές Φυλακές, άλλες οι δυνατότητες του κατασκοπευτικού βαν και άλλες οι δυνατότητες των κακόβουλων λογισμικών όπως το Pegasus, το Predator και το Da Vinci κτλ. Το ζήτημα παραμένει, εάν οι όποιες καταγραφές και παρακολουθήσεις γίνονται με τον νόμιμο τρόπο, μόνο εκεί και όπου χρειάζεται. 

Η απόλυτη σιωπή

Και ενώ στην Ελλάδα το όλο θέμα έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις με κάποιους να μιλούν ακόμα και για παραίτηση της Κυβέρνησης Μητσοτάκη, στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι τα δεδομένα είναι εκεί, κανείς δεν ζητά διαφάνεια. Στην Κύπρο φαίνεται να επικρατεί πλήρης συσκότιση για το συγκεκριμένο ζήτημα, ενώ το πιο περίεργο είναι ότι κανείς δεν ζητά να λάβει εξηγήσεις, πέραν από μεμονωμένες και ενίοτε σπασμωδικές ανακοινώσεις. 

Ακόμα και τα κόμματα της αντιπολίτευσης που θα ανέμενε κανείς ότι θα ήθελαν να λάβουν εξηγήσεις και να διερευνηθεί σε βάθος το ζήτημα των παράνομων παρακολουθήσεων, επιλέγουν τη σιωπή και αποφεύγουν να τοποθετηθούν, εγείροντας με αυτή τους τη στάση ερωτήματα πέραν του ΑΚΕΛ, που χθες εξέδωσε ανακοίνωση ζητώντας εξηγήσεις. 

Η Κυβέρνηση επιχείρησε να υποβαθμίσει το όλο θέμα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Μάριο Πελεκάνο να χαρακτηρίζει, «απαράδεκτο να διασυνδέεται η χώρα μας ή να αποδίδεται στην Κυβέρνηση οποιαδήποτε ευθύνη αναφορικά με  τη δραστηριότητα εταιρειών που εδρεύουν σε άλλες χώρες και οι οποίες ασχολούνται με υψηλής τεχνολογίας λογισμικά».

Μάλιστα σημείωσε πως, «με τη σημερινή του παρέμβαση το ΑΚΕΛ έχει ξεπεράσει τον εαυτό του, αφού προσπαθεί λαϊκίζοντας να εκμεταλλευτεί γεγονότα, προκειμένου να αποδώσει ευθύνες στην Κυβέρνηση».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Με δύο προτάσεις απαντά στο ΑΚΕΛ η Κυβέρνηση για τις παράνομες παρακολουθήσεις

Ο απόλυτος παραλογισμός

Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι πολίτες γίνονται μάρτυρες του εξής παραλόγου. Διέρρευσε απόρρητη επιστολή του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία γύρισε μπούμερανγκ αφού έδειχνε παρακολουθήσεις και κατοχή συστήματος με τέτοιες δυνατότητες, το όλο θέμα έπεσε στα χαμηλά και στη συνέχεια μάλιστα, ανοίχθηκε ποινική υπόθεση σε βάρος της Διεύθυνσης των Κεντρικών Φυλακών για τη διαρροή ενός άλλου, μη διαβαθμισμένου email, από την εταιρεία, το οποίο στην ουσία επιβεβαίωνε τις παρακολουθήσεις. 

Ωστόσο το λεκτικό του email, ήταν το ίδιο με της απόρρητης επιστολής που διέρρευσε προηγουμένως. Αντί όμως από τη μια να ασχοληθούμε με το περιεχόμενο της απόρρητης επιστολής και από την άλλη με το ποιος διέρρευσε το απόρρητο έγγραφο, ανοίξαμε ποινική υπόθεση, για το email που επιβεβαίωνε τις παράνομες παρακολουθήσεις.

Εδώ ταιριάζει η κυπριακή παροιμία, «απ' ον μπορεί να δέρει το γάρο, δέρνει το σαμάν»...