Η τυχαία αναφορά μίας φίλης του που τον έσπρωξε να γράψει για την «Πτήση CY284»

Είναι ένα βιβλίο που συνδυάζει την ιστορία με τη μυθοπλασία. Εμπνευσμένο από ένα πραγματικό γεγονός, ωστόσο ο συγγραφέας δεν φοβάται να κάνει το ένα βήμα παραπέρα και να εμπλέξει την μυθοπλασία. Με προσεγμένο λόγο, καταφέρνει να αμφισβητήσει καλά εδραιωμένες αλήθειες, για μία τραγωδία που βασανίζει μέχρι και σήμερα, αρκετούς ανθρώπους.

Πρόκειται για το βιβλίο «Πτήση CY284», ένα βιβλίο που παρουσιάζει την αεροπορική τραγωδία του 1967, κατά την οποία 66 άνθρωποι, που ξεκίνησαν από την Αθήνα τα ξημερώματα της 12 Οκτωβρίου, δεν έφτασαν ποτέ στην Κύπρο. Κάπου κοντά στο Καστελόριζο, η επαφή του πύργου ελέγχου με το αεροσκάφος χάνεται.

Ο συγγραφέας του βιβλίου, Ανδρέας Χατζηκυριάκος, μέσα από την ιστορία, επιδιώκει να αμφισβητήσει τις αλήθειες που ακούστηκαν για το περιστατικό, ότι επρόκειτο για επίθεση με στόχο τον Γρίβα. «Το βιβλίο Πτήση CY284, ωστόσο, δεν προσφέρει απαντήσεις στα ερωτήματα που αιωρούνται για πάνω από μισό αιώνα. Μπορεί να υπήρξε ο αρχικός μου στόχος, αλλά δεν είναι το τελικό αποτέλεσμα», αναφέρει ο κ. Χατζηκυριάκος, στην συνέντευξή του στον REPORTER.

Ανοίγοντας τα χαρτιά του, ο κ. Χατζηκυριάκος εξήγησε ότι αφορμή για να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα ήταν μία κουβέντα που του είπε μία καλή του φίλη, πριν από πέντε χρόνια, για τον πατέρα της, που ήταν επιβάτης του μοιραίου αεροπλάνου. Αναφέρεται στην έρευνα που χρειάστηκε να κάνει, για να μπορέσει να αποδώσει το βιβλίο, αλλά και στις δυσκολίες που αντιμετώπισε γράφοντάς το, αφού δεν επρόκειτο για δημοσιογραφικό κείμενο, όπως είχε συνηθίσει.

Υπέδειξε πως δεν έκανε καμία προσπάθεια να αποστασιοποιηθεί από τον κύριο χαρακτήρα του βιβλίου, τον Στρατή, ενώ τόνισε πως η συγγραφή ενός βιβλίου, λίγο λογοτεχνικού, λίγο μυθιστορηματικού, ήταν ανέκαθεν μια κρυφή του επιθυμία. Ανέφερε, μάλιστα, ότι μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, επικοινώνησαν μαζί του και συνάδελφοι θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: «Πτήση CY284»-Το μυθιστόρημα του Ανδρέα Χατζηκυριάκου που συνδυάζει ιστορία με μυθοπλασία

Αυτούσια η συνέντευξη

-Πτήση CY284. Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα και γιατί;

Ήταν μια κουβέντα που μου είπε στο παρεμπιπτόντως πριν πέντε περίπου χρόνια η καλή φίλη Ολίβια Ιωαννίδου Γρηγοριάδου. Στις 12 Οκτωβρίου, 1967, ο πατέρας της, ο γιατρός Κόκος Ιωαννίδης επέστρεφε από το Λονδίνο με τη CY284. Αυτό το γνώριζα. Αυτό που δεν γνώριζα όμως ήταν ότι ο λόγος για τον οποίο είχε μεταβεί στο Λονδίνο ήταν για να συνοδεύσει τους γονείς μου και τον αδελφό μου Περικλή σε νοσοκομεία. Ο Περικλής είχε τραυματιστεί σε τροχαίο τον Σεπτέμβρη του 1967, η κατάσταση του ήταν σοβαρή και δεν μπορούσε να αντιμετωπισθεί στην Κύπρο. Όταν λοιπόν έμαθα για αυτή τη σύνδεση, ρώτησα τον πατέρα μου, πλησίαζε τότε τα 90. Εκείνη μας η συνάντηση μου έχει μείνει αλησμόνητη. Για μισό αιώνα είχε κρύψει βαθιά σε μια σπηλιά του μυαλού του το περιστατικό, δεν είχε μιλήσει σε κανένα για το πώς ένιωθε. Ξαφνικά φανερώθηκε μπροστά μου ένας άνθρωπος που τον βασάνιζαν ανομολόγητες ενοχές. Συντετριμμένος μου είπε: «Ο γιατρός ήρθε να μας βοηθήσει να σώσουμε τη ζωή του παιδιού μας και έχασε τη δική του». Περιγράφω αυτή τη σκηνή στο βιβλίο γιατί πραγματικά με έχει σημαδέψει. Αυτό λοιπόν ήταν το έναυσμα, η αφορμή.

-Μπορούμε να πούμε ότι το έναυσμα για να γράψετε το βιβλίο ήταν αυτή η διασύνδεση;

Ναι. Πιθανότατα να ασχολούμουν με το θέμα, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό. Προσπάθησα κι άλλες φορές να γράψω βιβλίο, αλλά πάντα έμενε στη μέση. Εδώ επειδή ήταν η συγκεκριμένη φίλη μου, αλλά και άλλοι κοινοί φίλοι που ήξεραν και υπήρχε και αυτή η διασύνδεση, που το έφτασα μέχρι τέλους. Ένιωθα μία υποχρέωση, μία οφειλή προς αυτούς τους ανθρώπους, προς αυτή την οικογένεια, που βοήθησε τη δική μου και προς αυτή την κοπέλα, που έχασε τον πατέρα της, ενώ μας βοηθούσε. Γι’ αυτό γίνεται και η αφιέρωση.

-Πώς πραγματοποιήσατε την έρευνα πίσω από τις αναφορές σας, δεδομένου ότι πρόκειται για πραγματικό γεγονός;

Από το 1967 μέχρι σήμερα, το σημαντικότερο στοιχείο που ήρθε στο φως σχετικά με την Πτήση CY284 ήταν το 2018 τα έγγραφα του Βρετανικού Αρχείου. Ο Βρετανός ερευνητής αεροπορικών δυστυχημάτων Simon Hepworth αποκάλυψε, σε ένα πολύ διαφωτιστικό βιβλίο, τα έγγραφα για την έρευνα γύρω από τη συντριβή του Κομήτη. Η μελέτη τους μου δημιούργησε ερωτηματικά, αλλά με τροφοδότησε και με κρίσιμες πληροφορίες για την πτήση. Από άλλες πηγές αναζήτησα πληροφόρηση για το συγκεκριμένο μοντέλο αεροπλάνου, τον Κομήτη, μελέτησα τις εφημερίδες, ελλαδικές, κυπριακές, βρετανικές. Αφιέρωσα επίσης μεγάλο μέρος της έρευνας ώστε να μπορέσω να αναπαραστήσω τη ζωή στην Αθήνα του 1967, μετά το πραξικόπημα της χούντας και πριν το αποτυχημένο κίνημα του παλατιού καθώς και να περιγράψω, σε αρκετή λεπτομέρεια, τη σχετικά άγνωστη σχέση του Μακαρίου με τη βασίλισσα Φρειδερίκη.

-Είχατε κάποια βοήθεια στην έρευνά σας;

Το μεγαλύτερο κομμάτι της έρευνας, το πραγματοποίησε κάποιος άλλος. Εκείνος που έγραψε το βιβλίο το 2018, με τα έγγραφα του βρετανικού αρχείου, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την έρευνα. Εκείνο που είχα να κάνω εγώ μετά, ήταν να διαβάσω τα έγγραφα, να κρατήσω σημειώσεις, να ψάξω στοιχεία για το μοντέλο του αεροπλάνου. Στο υπόλοιπο, δεν είχα άλλη βοήθεια. Ήταν μέσα από τον τύπο της εποχή, μέσα από βιβλία της εποχής, μέσα από μικρές ιστορίες. Για παράδειγμα, υπάρχει αναφορά στο πώς κατάφερε η Ελλάδα να μεταφέρει τον χρυσό της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό είναι πραγματικό γεγονός. Το έψαξα, πήγα στην βιβλιοθήκη της Εθνικής Τράπεζα, βρήκα τις ετήσιες εκθέσεις, τις διάβασα. Ήταν όλες δικές μου ενέργειες.

-Πρόκειται για ένα θέμα που θα μπορούσαμε να πούμε ότι παραμένει ανοιχτή πληγή της ιστορίας της Κύπρου…

Μπορούμε να πούμε ότι είναι από τις πρώτες πληγές, στην ιστορία της Κύπρου και είναι ανοιχτή για τους συγγενείς των θυμάτων, επειδή ακόμη υπάρχουν αρκετοί συγγενείς. Υπάρχουν παιδιά ανθρώπων που ήταν είτε αγέννητα, επειδή τότε ήταν έγκυες οι μητέρες τους, είτε ήταν 1 ή 2 ετών. Οπότε είναι ένα θέμα που είναι ανοιχτή πληγή και για τον τόπο, αλλά κυρίως για την οικογένεια, επειδή για τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όταν περνά ο καιρός, κανένας δεν ασχολείται μαζί τους, αλλά εκείνοι που υπέφεραν, συνεχίζουν να έχουν ανοιχτές πληγές.

-Πώς καταφέρατε να ενώσετε την ιστορία με τη μυθοπλασία;

Η ιστορική έρευνα και η μυθοπλασία ξεκινούν ως δύο παράλληλες ιστορίες στο βιβλίο, που φαινομενικά δεν έχουν σχέση μεταξύ τους. Η μια ιστορία έχει αφετηρία το 1967, λίγους μήνες πριν τη συντριβή του αεροσκάφους και είναι γραμμένη στην καθαρεύουσα της εποχής και η άλλη ξεκινά το 2017 να ξετυλίγει το νήμα της ιστορίας και είναι γραμμένη στη δημοτική.  Έχουν όμως κοινούς πρωταγωνιστές και εξελίσσονται με φόντο το ιστορικά κρίσιμο και βαρυφορτωμένο έτος 1967. Τα κοινά στοιχεία λειτουργούν όμως σαν γέφυρα και στο σημείο όπου – όπως και στην πραγματικότητα –η ιστορική έρευνα εγκλωβίζεται στο αδιέξοδο της συσκότισης του Βρετανικού Αρχείου, εισέρχεται η μυθοπλασία, το φανταστικό σενάριο του τι συνέβη στην Πτήση CY284.

-Λόγω της φύσης του βιβλίου, που είναι μυθιστόρημα, ωστόσο είναι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, είχατε την ευκαιρία να ξεφύγετε από τα γεγονότα και να γραφτούν ιστορίες που είναι καθαρά μυθοπλασία;

Καθαρά μυθοπλασία είναι αυτά που λέω ότι προκάλεσε την συντριβή του αεροπλάνου. Αλλά, δεν μπορούσα να πιάσω ιστορικά γεγονότα και να τα αλλάξω. Τα ιστορικά γεγονότα που είναι μέσα στο βιβλίο, περιγράφονται ως ιστορικά γεγονότα. Οι ιστορικές προσωπικότητες, όπως για παράδειγμα η σχέση του Μακάριου με τη Φρειδερίκη, που ακουμπά στην μυθοπλασία, είναι πραγματική σχέση. Έκανα έρευνα, έψαξα εφημερίδες της εποχής, βρήκα το βιβλίο της Φρειδερίκης, βρήκα άλλες πηγές και είδα ότι αυτοί οι δύο είχαν μία στενή σχέση. Πάτησα πάνω σε αυτή τη στενή σχέση για να πλάσω το μύθο. Δεν πείραξα τα ιστορικά γεγονότα ή τις προσωπικότητες. Το δημοσιογραφικό υπόβαθρο ήταν αυτό που με οδήγησε στην έρευνα. Μπήκα σε πολύ βάθος, βρήκα στοιχεία που δεν χρησιμοποιήθηκαν τελικά στο βιβλίο. Ήταν αυτό και η περιέργεια, επειδή για να είσαι δημοσιογράφος πρέπει να είσαι περίεργος εκ φύσεως. Άρα, η περιέργεια για να ψάξω για το συγκεκριμένο δυστύχημα προέκυψε από το δημοσιογραφικό υπόβαθρο, διαφορετικά θα “αγόραζα” την ιστορία που μας έλεγαν τόσο καιρό.

-Χρειάστηκαν λεπτοί χειρισμοί, για την μεταφορά πληροφοριών;

Από την πρώτη στιγμή είπα ότι τα θύματα και οι συγγενείς δεν ήταν μέρος του μυθιστορήματος. Ο μοναδικός συγγενής που ήταν μέρος ήταν αυτός με τον οποίο μιλούσα και ήταν πλήρως σύμφωνος με οτιδήποτε γράφτηκε και τον αφορούσε.

-Μέσα από το βιβλίο υπάρχει μία αμφισβήτηση κάποιων απόψεων που έχουν εδραιωθεί ως αλήθειες, ωστόσο δεν είναι διερευνημένες. Τι επιδιώκετε να αλλάξετε μέσα από το βιβλίο σας;

Η Πτήση CY284 είναι μυθιστόρημα. Δεν είναι ένα βιβλίο ιστορικής έρευνας. Να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Ωστόσο, και για τους σκοπούς του μυθιστορήματος απαιτείται εκτενής έρευνα και ειδικά για τη συντριβή του αεροπλάνου μπήκα σε αρκετό βάθος. Και ναι, προσωπικά έχω ερωτηματικά για τη σπουδή, από πλευράς των ερευνητών, να αποκλείσουν την εξέταση οποιουδήποτε άλλου σεναρίου πέραν της βόμβας.  Ο τρόπος, για παράδειγμα, που οι Βρετανικές αρχές, απέκλεισαν το ενδεχόμενο της τεχνικής βλάβης ή οι αντιδράσεις των Βρετανών πιλότων στις μεθοδεύσεις των ερευνητικών Αρχών εύλογα δημιουργούν ερωτηματικά. Το βιβλίο Πτήση CY284, ωστόσο, δεν προσφέρει απαντήσεις στα ερωτήματα που αιωρούνται για πάνω από μισό αιώνα. Μπορεί να υπήρξε ο αρχικός μου στόχος, αλλά δεν είναι το τελικό αποτέλεσμα. Εύχομαι όμως η ανακίνηση του ζητήματος, με αφορμή το βιβλίο, να ευαισθητοποιήσει αυτούς που μπορούν να αναζητήσουν κάποιες απαντήσεις και να αναγκάσουν τις Βρετανικές αρχές να αποδεσμεύσουν την κρίσιμη αστυνομική έρευνα σχετικά με τον ισχυρισμό ότι τοποθετήθηκε βόμβα στο αεροπλάνο.

-Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Στρατής είναι ο δικός σας καθρέφτης;

Υπάρχουν μεγάλες ομοιότητες. Θα έλεγα ότι δεν έκανα καμία προσπάθεια να αποστασιοποιηθώ. Το αντίθετο. Αξιοποίησα τις προσωπικές μου εμπειρίες στη δημοσιογραφία, άντλησα ιδέες και περιστατικά από σχέσεις που είχα αποκτήσει την εποχή που εργαζόμουν ως δημοσιογράφος. Είναι η πρώτη μου απόπειρα στη συγγραφή και είχα ανάγκη από σταθερά σημεία αναφοράς. Ήθελα μεν να περπατήσω σε άγνωστα λημέρια, αλλά να μην χαθώ από την πρώτη εξόρμηση. Από ένα σημείο και μετά, το να ολοκληρώσω την πρώτη συγγραφική περιπέτεια απέκτησε τεράστια σημασία και δεν ρίσκαρα να μείνει στη μέση επειδή χάθηκα περιπλανώμενος συγγραφικά.

-Ο αναγνώστης, όσο συνεχίζει να διαβάζει το βιβλίο, θα έρθει αντιμέτωπος με αρκετές εκπλήξεις;

Στόχος κάθε μυθιστορήματος είναι να κρατά, ει δυνατόν αμείωτο, το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα. Η συνταγή για να το πετύχει αυτό πρέπει να περιλαμβάνει εκπλήξεις ή ανατροπές ή δράση που σου προκαλεί αγωνία ή όλα αυτά τα συστατικά μαζί. Τι απ’ όλα αυτά καταφέρνει η Πτήση CY284, θα το κρίνει ο αναγνώστης.

-Με την κυκλοφορία του βιβλίου στην κυπριακή αγορά, επικοινώνησαν μαζί σας κάποιοι συγγενείς θυμάτων της τραγωδίας αυτής;

Επικοινώνησαν μαζί μου συνάδελφοι θυμάτων, διάφοροι για να μου δώσουν πληροφορίες, που οι πλείστοι επιβεβαιώνουν τις εδραιωμένες αλήθειες, οι οποίες μόνο αλήθειες δεν είναι. Συγγενείς όχι, επικοινώνησε μαζί μου μόνο ένας, με τον οποίο μιλήσαμε αλλά μέχρι εκεί, δεν είχαμε άλλη επαφή.

-Είναι η πρώτη φορά που εγχειρείτε κάτι τέτοιο. Ποιος είναι ο λόγος, αν μπορείτε να μας πείτε, που σας έκανε να θέλετε να γράψετε ένα βιβλίο;

Η συγγραφή ενός βιβλίου, λίγο λογοτεχνικού, λίγο μυθιστορηματικού, ήταν ανέκαθεν μια κρυφή μου επιθυμία. Αρκετές μάλιστα φορές ξεκίνησα, χωρίς όμως να καταφέρω να φτάσω μέχρι το τέλος∙ μάλλον γιατί δεν είχα συνειδητοποιήσει πόση οργάνωση, τεχνική και πειθαρχία απαιτείται για τη συγγραφή ενός βιβλίου. Αυτή η φορά όμως ήταν διαφορετική, κι αυτό οφείλεται στην αφορμή, στο έναυσμα που με οδήγησε στην Πτήση CY284, για το οποίο μιλήσαμε.

-Πόσες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου;

Οι πραγματικές δυσκολίες που αντιμετώπισα δεν είχαν να κάνουν με την έρευνα ή με αυτή καθ’ αυτή τη συγγραφή, αλλά με τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, που συχνά σε οδηγεί στην αναβλητικότητα. Στην αρχή το πρώτο πράγμα που άφηνα πίσω όταν οι επαγγελματικές ή άλλες υποχρεώσεις διεκδικούσαν το χρόνο μου ήταν η συγγραφή. Σε βαθμό που κάποια στιγμή είχα πιστέψει ότι ούτε αυτό το βιβλίο θα τελειώσει. Τότε αντιλήφθηκα τη σημασία της πειθαρχίας, αλλά κυρίως της οργάνωσης. Η συγγραφή πρέπει να έχει το δικό της σταθερό χρόνο στο πρόγραμμα. Δεν μπορεί να αφεθεί είτε στο πότε θα βρεθεί ο χρόνος αυτός ή πότε θα σου έρθει η έμπνευση. Μια άλλη δυσκολία ήταν η δημοσιογραφική μου προπαίδεια. Το ταξίδι της συγγραφής έκρυβε μια συναρπαστική δημιουργικότητα και ελευθερία, χαρακτηριστικά ξένα σε μένα που προέρχομαι από τη δημοσιογραφία, η οποία είναι «αιχμάλωτη» σε κανόνες όπως δηλώσεις από πηγές, επιβεβαίωση πληροφοριών, αριθμό λέξεων και deadline. Στην αρχή δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ αυτή την ελευθερία. Κατέφευγα στους γνώριμους, αλλά περιοριστικούς κανόνες της δημοσιογραφικής γραφής. Μου πήρε χρόνο να ξεκολλήσω από το γνώριμο και να πειραματιστώ με το καινούργιο. Όταν μάθεις μία ζωή να γράφεις με πηγές, δηλώσεις και επιβεβαιώσεις, όταν έχεις αυτή την ελευθερία, είναι δύσκολο.

Λόγω της εμπειρίας μου, ως δημοσιογράφος, έγραφα κάτι και από κάτω είχα σημειώσεις. Υπήρχαν αναφορές, για παράδειγμα, για τις εκλογές στην Ελλάδα το 1974 και από κάτω έγραφα τα εκλογικά αποτελέσματα. Σιγά-σιγά ήρθα σε επαφή με ανθρώπους του χώρου, που με βοήθησαν και μου εξήγησαν ότι δεν χρειάζονται αυτά τα πράγματα, επειδή έγραφα μυθιστόρημα και δεν χρειαζόταν επιβεβαίωση για όλα τα πράγματα. Αυτό ήταν το πρώτο που έπρεπε να ξεκουραστεί.

Το δεύτερο ήταν ότι κατά τη διάρκεια της πορείας της συγγραφής, ενδεχομένως να παρουσιάζονταν πράγματα, τα οποία δεν ταίριαζαν στην ιστορία. Σε ένα δημοσιογραφικό κείμενο, έπρεπε να βρεις τον τρόπο να τα ταιριάσεις, σε ένα μυθιστόρημα, αν δεν ταιριάζει μπορείς να τα αφαιρέσεις. Και το αντίθετο. Μπορείς να δημιουργήσεις κάτι, ένα ήρωα, ένα γεγονός. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ τους, στο δημοσιογραφικό κείμενο δεν έχεις αυτή την ευελιξία. Υπάρχει η ευελιξία να ερμηνεύσεις λίγο διαφορετικά ένα γεγονός. Στο μυθιστόρημα έχεις άλλες ελευθερίες.

-Πόσος καιρός χρειάστηκε για να ολοκληρώσετε το βιβλίο;

Εξαρτάται πόσο χρόνο δίνεις. Το 2019 και το 2020 και ένα μέρος του 2021. Ουσιαστικά ολοκλήρωσα το βιβλίο μετά το πρώτο lockdown και μόλις επιτράπηκαν τα ταξίδια, ήμουν στη δεύτερη πτήση για Αθήνα, για να πάρω το βιβλίο στον εκδότη.