Κ. Ιωάννου: Η δύσκολη περίοδος εφαρμογής και οι προκλήσεις για το ΓεΣΥ

Το ΓεΣΥ φέρνει μια μεγάλη τομή στο χώρο της υγείας, αφού ουσιαστικά κατεδαφίζει το τείχος που για δεκαετίες χώριζε την υγεία ανάμεσα στον ιδιωτικό τομέα και τον δημόσιο και η κοινωνία το αγκάλιασε από την πρώτη μέρα και διέψευσε όσους κινδυνολογούσαν, σημειώνει ο τέως υπουργός Υγείας, Κωνσταντίνος Ιωάννου, με αφορμή τριών χρόνων από την εφαρμογή του, την ίδια ώρα που εκφράζει τη λύπη του για την προσχηματική, όπως την χαρακτηρίζει, ανάδειξη προβλημάτων του ΓεΣΥ, για να επιχειρηθούν αλλαγές που θα αλλοιώσουν τη φιλοσοφία του.  

Σε συνέντευξή του στον REPORTER, ο κ. Ιωάννου, υποδεικνύει ότι παρά την επιτυχία του ΓεΣΥ, μετά από ένα δείγμα τριών χρόνων, ορισμένοι προσπαθούν ακόμη και τώρα να υπονομεύσουν αυτή τη μεγάλη κοινωνική μεταρρύθμιση,  χρησιμοποιώντας ως πρόφαση τα προβλήματα που υπάρχουν, για να αλλάξουν την φιλοσοφία του και να εφαρμοστεί το πολυασφαλιστικό.

Σε σχέση με την περίοδο που τέθηκε σε εφαρμογή το σύστημα, υπενθυμίζει πως ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος, κυρίως λόγω των αντιδράσεων και της έλλειψης συνεργασίας από βασικούς εταίρους. «Είμαι πεπεισμένος», αναφέρει ο κ. Ιωάννου ότι η εφαρμογή του ΓεΣΥ επιτεύχθηκε χάρη στην πολιτική βούληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και της στήριξης που υπήρξε από οργανωμένα σύνολα, πολιτικές δυνάμεις, τους ίδιους τους οργανωμένους ασθενείς, και βεβαίως, της ανταπόκρισης που υπήρξε από τον κόσμο.

Ερωτηθείς για τα προβλήματα που παραμένουν και που αντιμετωπίζει το ΓεΣΥ, ο τέως υπουργός Υγείας, σημειώνει πως όντως υπάρχει το ζήτημα των καταχρήσεων, εκφράζοντας τη θέση πως τέτοια συστήματα χρειάζονται ορισμένα χρόνια για να ομαλοποιηθούν αφού θα πρέπει τόσο οι δικαιούχοι όσο και οι πάροχοι να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα. Την ίδια ώρα αναφερόμενος στον ρόλο του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας, επαναλαμβάνει τη θέση πως θα πρέπει να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες για ενημέρωση των δικαιούχων, εκπαίδευση των παρόχων και δημιουργια δικλείδων ασφαλείας, έτσι ώστε να μην δίνεται το δικαίωμα σε όλους όσους προωθούν αλλαγές στη φιλοσοφία να δημιουργούν θόρυβο με στόχο να αλλάξουν τη φιλοσοφία του ΓεΣΥ και να προωθήσουν τα σχέδια τους και να το μετατρέψουν από μονοασφαλιστικό σε πολυασφαλιστικό.

Παράλληλα, ο Κωνσταντίνος Ιωάννου, περιγράφει πως οραματίζεται το ΓεΣΥ σε μια δεκαετία από σήμερα, τονίζοντας πως πρόκειται για μια μεγάλη τομή που εφαρμόστηκε και που σε συνδυασμό με αρκετές άλλες, όπως η ίδρυση πανεπιστημιακών κλινικών και η ανάπτυξη της έρευνας, αποτελούν τις βάσεις για την περαιτέρω αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας στην Κύπρο τα επόμενα χρόνια. 

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Κωνσταντίνου Ιωάννου στον REPORTER

Συμπληρώνονται τρία χρόνια από την έναρξη εφαρμογής του ΓεΣΥ. Πώς αξιολογείτε την μέχρι στιγμής πορεία του;  

Το ΓεΣΥ εκπληρώνει την μέχρι σήμερα αποστολή του. Είναι πλέον μέρος της καθημερινότητας όλων μας. Τα τελευταία τρία χρόνια οι πολίτες έχουν ίση και ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες και φάρμακα, χωρίς το άγχος της οικονομικής  επιβάρυνσης. Όλοι θυμόμαστε πόσο διαφορετικά ήταν τα πράγματα στον τομέα της υγείας πριν από την εφαρμογή του ΓεΣΥ. Ασφαλώς ο δρόμος παραμένει μακρύς αλλά το ΓεΣΥ είναι μια πραγματικότητα.

Κατά τη γνώμη μου το πλέον αξιόπιστο κριτήριο αξιολόγησης του ΓεΣΥ είναι η άποψη των ίδιων των δικαιούχων που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του. Σε έρευνα του ΟΑΥ, η συντριπτική πλειοψηφία των δικαιούχων, σε ποσοστό που φθάνει το 82%, δήλωσαν ευχαριστημένοι με το ΓεΣΥ και θεωρούν ότι βελτίωσε σε μεγάλο βαθμό  την ποιότητα ζωής τους. Επίσης, πρόσφατες μετρήσεις κατέταξαν το ΓεΣΥ πρώτο σε βαθμό ικανοποίησης των πολιτών, ανάμεσα σε μια σειρά από θεσμούς, μεταξύ των οποίων ο Γενικός Ελεγκτής, ο Γενικός Εισαγγελέας, η Βουλή, οι μεταφορές κτλ.

Πολλοί αμφισβητούσαν την έναρξη του ΓεΣΥ και μάλιστα στοιχημάτιζαν για την κατάρρευσή του.  

Ηταν μια πολύ δύσκολη περίοδος, ένα τεράστιο εγχείρημα, το οποίο δοκιμάστηκε από την πρώτη μέρα. Να μην ξεχνούμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εφαρμόσθηκε το ΓεΣΥ την 1η Ιουνίου 2019 με τις διάφορες αντιδράσεις και την έλλειψη συνεργασίας από βασικούς εταίρους αυτής της προσπάθειας. Θέλω επίσης να σας θυμίζω ότι ένα χρόνο αργότερα, εφαρμόστηκε η δεύτερη φάση, εν μέσω πανδημίας, όταν πολλοί ανάμεναν την αναβολή της έναρξης.  Είμαι πεπεισμένος ότι η εφαρμογή του ΓεΣΥ επιτεύχθηκε χάρη στην πολιτική βούληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και της στήριξης που υπήρξε από οργανωμένα σύνολα, πολιτικές δυνάμεις, τους ίδιους τους οργανωμένους ασθενείς, και βεβαίως, της ανταπόκρισης που υπήρξε από τον κόσμο. Η κοινωνία αγκάλιασε το ΓεΣΥ από την πρώτη μέρα και διέψευσε όσους κινδυνολογούσαν. Θέλω επίσης να πω ότι παρά την πολεμική που δέχθηκε το ΓεΣΥ από μερίδα ιατρών, και την ηγεσία του Ιατρικού Συλλόγου, πολύ γρήγορα ο ιατρικός κόσμος στην πλειοψηφία του αγκάλιασε γρήγορα το ΓεΣΥ, το στήριξε και το υπηρετεί. Θέλω ειδικά να εξάρω την καταλυτική υποστήριξη που είχαμε από παιδιάτρους, των οποίων η ένταξη στο ΓεΣΥ υπήρξε το βαρόμετρο που ουσιαστικά έγειρε την πλάστιγγα. 

Παρά το γεγονός πως το ΓεΣΥ αγκαλιάστηκε από τους πολίτες στην παρούσα του μορφή, συνεχίζουν να εμφανίζονται κάποιες ιδέες που στοχεύουν ευθέως στη φιλοσοφία του. Πού θεωρείτε ότι αποσκοπούν αυτές οι προσπάθειες;

Δυστυχώς πολλοί από εκείνους που υποστήριζαν το πολυασφαλιστικό σύστημα και διαφωνούσαν με την εφαρμογή του ΓεΣΥ ως έχει, δεν έχουν σταματήσει τις προσπάθειες τους. Περιορίζομαι να θυμίσω τις αντιδράσεις της ηγεσίας του ΠΙΣ αλλά και άλλων φορέων, οι οποίοι ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτήριζαν προδότες όσους ιατρούς θα αποφάσιζαν να ενταχθούν στο σύστημα. Θυμίζω επίσης ότι διέκοψαν το διάλογο λίγους μήνες πριν την εφαρμογή του ΓεΣΥ, καθιστώντας το έργο του ΟΑΥ αλλά και του Υπουργείου Υγείας εξαιρετικά δύσκολο. Φθάσαμε στο σημείο να έχουμε την άρνηση των επιστημονικών εταιρειών να συναντηθούν ακόμα και μαζί μου, ενώ είναι νωπές στη μνήμη όλων μας, η κινδυνολογία για οικονομική και ποιοτική κατάρρευση.  Είναι με λύπη που διαπιστώνουμε ότι παρά την επιτυχία του ΓεΣΥ, ορισμένοι προσπαθούν ακόμη και τώρα να υπονομεύσουν αυτή τη μεγάλη κοινωνική μεταρρύθμιση,  χρησιμοποιώντας ως πρόφαση τα προβλήματα που υπάρχουν, για να αλλάξουν την φιλοσοφία του ΓεΣΥ και να εφαρμοστεί το πολυασφαλιστικό. Τα προβλήματα που παρουσιάζει το ΓεΣΥ είναι αναμενόμενα. Και δεν μπορούσε μια τέτοια μεγάλη μεταρρύθμιση να μην έχει αδυναμίες. Εξάλλου, ήμουν από τους πρώτους που υπέδειξαν την ανάγκη για βελτιώσεις, για αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών και για περιορισμό των καταχρήσεων. Το ΓεΣΥ διαθέτει τα εργαλεία για να βελτιωθεί και όποιος πραγματικά γνοιάζεται, υπάρχουν οι διαδικασίες μέσα από το ίδιο το σύστημα. Λυπούμαι όμως να παρατηρήσω ότι γίνεται μια προσχηματική ανάδειξη προβλημάτων του ΓεΣΥ, πολλά από τα οποία ασφαλώς είναι αναμενόμενα, για να επιχειρηθούν αλλαγές που θα αλλοιώσουν τη φιλοσοφία του.

Κατά καιρούς γίνεται πολύς λόγος για καταχρήσεις, τόσο από την πλευρά κάποιων δικαιούχων όσο και από μικρή μερίδα παρόχων υπηρεσιών. Εκτιμάτε ότι αυτές οφείλονται σε έλλειψη ελέγχων και ασφαλιστικών δικλείδων ή σε κακή νοοτροπία των λίγων εις βάρος των πολλών; 

Οφείλονται και στα δύο που σημειώνετε. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν καταχρήσεις, οι οποίες ως ένα σημείο ήταν αναμενόμενες ακριβώς γιατί δεν υπήρχε η ανάλογη κουλτούρα. Τέτοια συστήματα χρειάζονται ορισμένα χρόνια για να ομαλοποιηθούν αφού θα πρέπει τόσο οι δικαιούχοι όσο και οι πάροχοι να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα μέσα στο σύστημα.  Είναι ακριβώς γι’ αυτό το λόγο που θα πρέπει ο ΟΑΥ να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες για ενημέρωση των δικαιούχων και για εκπαίδευση των παρόχων. Υπάρχει όμως ακόμα έλλειψη ελέγχων που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Το σημαντικό είναι ότι μέσα στην υφιστάμενη φιλοσοφία υπάρχουν τα εργαλεία για αντιμετώπιση των καταχρήσεων ειδικά από την στιγμή που πλέον όλες οι ιατρικές πράξεις καταγράφονται στο ηλεκτρονικό σύστημα και μπορούν να αξιολογηθούν και εντοπιστούν καταχρήσεις. Είναι επίσης απαραίτητο να ενισχυθεί το τμήμα απαιτήσεων αλλά και το τμήμα ελέγχου στον ΟΑΥ. Δυστυχώς τα προβλήματα των καταχρήσεων όπως και άλλα επί μέρους προβλήματα (ένταξη καινοτόμων φαρμάκων κα), για τα όποια δόθηκε μια περίοδος χάριτος για να επιλυθούν από τον ΟΑΥ, είναι που δίνουν και το δικαίωμα σε όλους όσους προωθούν αλλαγές στη φιλοσοφία να δημιουργούν θόρυβο με στόχο να αλλάξουν τη φιλοσοφία του ΓεΣΥ και να προωθήσουν τα σχέδια τους και να το μετατρέψουν από μονοασφαλιστικό σε πολυασφαλιστικό.

Το ΓεΣΥ ανταποκρίθηκε σε πολύ δύσκολες συνθήκες, με την πανδημία να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο κατά το μεγαλύτερο μέρος της εφαρμογής του. Τώρα που επιστρέφουμε στην ομαλότητα, ποιες βελτιώσεις θα θέλατε να δείτε στον τρόπο λειτουργίας του; 

Είναι αλήθεια ότι το ΓεΣΥ ήταν πολύτιμο εργαλείο στη διαχείριση της πανδημίας και χωρίς υπερβολή μπορώ να πω ότι η κατάσταση θα ήταν πολύ πιο δύσκολη εάν δεν διαθέταμε το λογισμικό με το αρχείο του πληθυσμού και ασφαλώς, εάν δεν είχαμε εφαρμόσει τον θεσμό του προσωπικού ιατρού. Ως προς το ερώτημά σας, οι βελτιώσεις που κατά τη γνώμη μου θα αναβαθμίσουν την αποτελεσματικότητα αλλά και την ποιότητα του ΓεΣΥ, είναι πρώτα από όλα, ο έλεγχος των καταχρήσεων μέσω μιας σειράς δράσεων όπως είναι η ενίσχυση του τμήματος απαιτήσεων και  αύξηση των εποπτικών ελέγχων σε συνεργασία με ειδικευμένο οίκο του εξωτερικού. 

Επίσης, θεωρώ σημαντικές ορισμένες αλλαγές που θα βελτιώσουν το θεσμό του Προσωπικού Ιατρού και θα αναβαθμίσουν ποιοτικά την πρωτοβάθμια  φροντίδα υγείας, που είναι ένας από τους στρατηγικούς στόχους του ΓεΣΥ. Χαίρομαι γιατί έστω και αργά, ο ΟΑΥ υλοποιεί από τον Ιούνιο την πρόνοια για εφαρμογή δεικτών απόδοσης που συνδέονται με την αμοιβή των Προσωπικών Ιατρών καθώς και με έλεγχο των παραπομπών για εργαστηριακές και ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις. Επίσης  προωθούνται μέτρα βελτίωσης του θεσμού του Προσωπικού Ιατρού όπως εφαρμογή κατευθυντήριων οδηγιών παραπομπής, εκπαιδεύσεις, ηλικιακά κριτήρια συμμετοχής ιατρών στο Σύστημα και άλλα. 

Επίσης, θεωρώ σημαντική την θέσπιση και υιοθέτηση πρωτοκόλλων και κλινικών κατευθυντήριων οδηγιών, καθώς και την εκπαίδευση παρόχων και ενημέρωση δικαιούχων για να εμπεδώσουν την κουλτούρα του ΓεΣΥ. 

Οι εκτιμήσεις έλεγαν ότι θα χρειαστούν κάποια χρόνια για να τελειοποιηθεί το σύστημα. Ως ένας άνθρωπος που ζήσατε τη γέννησή του από πολύ κοντά, πώς οραματίζεστε την υγεία στην Κύπρο σε μια δεκαετία; 

Mια τόσο μεγάλη μεταρρύθμιση δεν μπορεί να γίνει με το πάτημα ενός κουμπιού, χρειάζεται χρόνο μέχρι όλοι οι εμπλεκόμενοι να αποκτήσουν την απαραίτητη κουλτούρα. Το ΓεΣΥ φέρνει μια μεγάλη τομή στο χώρο της υγείας, αφού ουσιαστικά κατεδαφίζει το τείχος που για δεκαετίες χώριζε την υγεία ανάμεσα στον ιδιωτικό τομέα και τον δημόσιο. Γνωρίζουμε ότι για πολλά χρόνια η πρόσβαση στον ιδιωτικό τομέα ήταν προνόμιο για τους λίγους. Αυτό πλέον αποτελεί παρελθόν. Χρειάζεται χρόνο μέχρι να ομαλοποιηθεί εντελώς το σύστημα αλλά πλέον ζούμε κάτι το οποίο μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν αδιανότητο: Ο Κύπριος πολίτης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον ιατρό και το νοσηλευτήριο της αρεσκείας του. Αντιλαμβάνομαι ότι ακόμη υπάρχουν ορισμένα θέματα που χρήζουν ρύθμισης, αλλά το νερό μπήκε στο αυλάκι και δεν υπάρχει επιστροφή. Αυτή η μεγάλη τομή, σε συνδυασμό με αρκετές άλλες, όπως είναι η ίδρυση πανεπιστημιακών κλινικών και η ανάπτυξη της έρευνας στη χώρα μας, αποτελούν τις βάσεις για την περαιτέρω αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας στην Κύπρο τα επόμενα χρόνια. Είναι μια προοπτική που μας γεμίζει χαρά, γιατί πέραν όλων των άλλων θα υπηρετήσει το στρατηγικό στόχο για μετατροπή της Κύπρου σε κόμβο παροχής υπηρεσιών υγείας, εξέλιξη η οποία θα έχει θετικό αντίκτυπο στην προσέλκυση ειδικού τουρισμού αλλά και επενδυτών από το εξωτερικό.