Οι αποχρώσεις του υποκόσμου-Ο παραδοσιακός, ο σύγχρονος και στο βάθος διαφθορά

Το έγκλημα είναι όπως τον χαμαιλέοντα, που ως ερπετό έχει την ικανότητα να αλλάζει χρώμα ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Για παράδειγμα στην Κύπρο, τα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας το έγκλημα είχε πολύ πιο έντονη πολιτική μορφή. Οργανωμένες ομάδες που οπλοφορούσαν και σκορπούσαν τον τρόμο στα κέντρα των πόλεων σε μια προσπάθεια να επιβληθούν των πολιτικών τους αντιπάλων.  

Σήμερα αυτή η μορφή του εγκλήματος δεν υπάρχει στην Κύπρο. Αργότερα, τη δεκαετία του 1990, η οικονομική ευφορία, η άνθιση του τουρισμού, και σε μεγάλο βαθμό η τριβή των Κυπρίων με τον έξω κόσμο, κυρίως μέσω της τηλεόρασης και των ταξιδιών, δημιούργησε νέες μορφές εγκλήματος. Ναρκωτικά, εκρηκτικά, ληστείες, δολοφονίες, ήταν τα εγκλήματα που καθημερινά εμπλούτιζαν με τις εικόνες των τηλεοπτικών δελτίων, σε που τα καμπαρέ και ο παράνομος τζόγος ήταν στα φόρτε τους. Ο στόχος εκείνης της έντονης περιόδου δεν ήταν άλλος από τον έλεγχο του κόσμου της νύχτας, σε μια προσπάθεια να αυξηθούν, τόσο τα οικονομικά έσοδα όσο και η επιρροή των συμμοριών στην κοινωνία.

Με την πάροδο του χρόνου, κάποιοι εκ των εγκληματιών που έλεγχαν τον χώρο της νύχτας μπήκαν φυλακή, άλλοι δολοφονήθηκαν, άλλοι έκαναν στροφή και άλλαξαν ζωή και σε συνδυασμό με το κλείσιμο μιας σειράς νυχτερινών μαγαζιών, που αποτελούσαν τους πυρήνες παράνομων δραστηριοτήτων, ατόνησε και ο εν λόγω τύπος εγκλήματος. Παρέμεινε, βέβαια, ως σήμερα ο παραδοσιακός ή καλύτερα ο συμβατικός τύπος του υποκόσμου, που όμως αναντίρρητα δεν βρίσκεται σε περίοδο ακμής του.

Οι εποχές άλλαξαν, η Κύπρος μπήκε στην Ε.Ε. ο κόσμος προχώρησε και το έγκλημα στην Κύπρο απέκτησε νέες μορφές. Πλέον οι εγκληματίες δεν φοράνε ανοικτά πουκάμισα, χρυσές καδένες και δερμάτινες μπότες. Προτιμούν τα κουστούμια με τα λευκά πουκάμισα, τα ακριβά αμάξια και τη χλιδάτη ζωή. Το έγκλημα όπως και σε όλο τον υπόλοιπο πλανήτη, περιόρισε τις προηγούμενες μορφές δράσεις του και προσαρμόστηκε στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ο ρομαντικός δολοφόνος, ο κακός ληστής, ο στυγνός killer, ο τρυφερός κλέφτης…

Αυτό μας έφερε στο σήμερα. Η Κύπρος βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα για μια σειρά από λόγους που έχουν να κάνουν με εγκλήματα λευκού κολλάρου. Παράνομες πολιτογραφήσεις, ξέπλυμά, εταιρίες φαντάσματα, καταφύγιο για φυγόποινους εγκληματίες και άλλα πολλά, γράφτηκαν και γράφονται για να περιγράψουν τη σημερινή κατάσταση. Παράλληλα με αυτά, δεν ήταν λίγες και οι περιπτώσεις κρατικών αξιωματούχων, πολιτικών και στελεχών εταιρειών, τραπεζών κτλ που βρέθηκαν στο στόχαστρο των διωκτικών Αρχών, οι οποίες πάντως δεν μπορούν να είναι και περήφανες, αφού οι πλείστες εκ των περισσότερων υποθέσεων, αν και τα στοιχεία ήταν εκεί, δεν κατάφεραν να τιμωρήσουν τους υπαίτιους μιας σειράς σκανδάλων που απασχόλησαν.

Ανάμεσα στο συμβατικό έγκλημα και το έγκλημα του λευκού κολλάρου υπάρχει μια λεπτή διαχωριστική γραμμή. Σε τριτοκοσμικές χώρες αυτή η γραμμή σβήνεται και το έγκλημα δρα ανεξέλεγκτο σε όλα του τα επίπεδα. Στην Κύπρο υπήρχε η τάση, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, να διαχωρίζουμε το έγκλημα ανάλογα με το είδος του και το προφίλ του δράστη. Τα παραδείγματα πολλά. Καταδικάσαμε έναν παππού που έκλεψε ένα κοτόπουλο από το σουπερμάρκετ και έναν εργαζόμενο γιατί παραβίασε το κέρφιου της πανδημίας για λίγα λεπτά. Από την άλλη πολλά και τα παραδείγματα που αποδεδειγμένα κάποιοι κέρδισαν χιλιάδες ή εκατομμύρια στις πλάτες των πολιτών, αλλά σήμερα διαβιούν ως ευυπόληπτοι πολίτες στην κοινωνία.

Αυτό που δεν συνειδητοποιήσαμε στην Κύπρο και οφείλεται στην έλλειψη κοινωνικής παιδείας, που μας διακατέχει ως λαό, ενδεχομένως και λόγω της «νηπιακής» ηλικίας του κράτους και των μηχανισμών του, είναι πως και η διαφθορά αποτελεί έγκλημα το οποίο τιμωρείται, όπως τιμωρείται η δολοφονία, η ληστεία και ο βιασμός. Έγκλημα είναι επίσης, αν ο κλέφτης είναι 16χρονος από διαλυμένη οικογένεια, 30χρονος σεσημασμένος ή 50χρονος επιχειρηματίας ή κρατικός αξιωματούχος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ο κουστουμαρισμένος υπόκοσμος-Ποιοι είναι πιο καθαροί... Οι «μέσα» ή οι «έξω»;

Η ουσία δεν είναι το ποιόν του εγκληματία, αλλά το αδίκημα. Είτε κλέψεις πενήντα ευρώ είτε ένα εκατομμύριο το αδίκημα είναι το ίδιο. Κανένας νόμος δεν έχει υποσημείωση που να λέει πως αυτός που κατέκλεψε τα δημόσια  τα δημόσια ταμεία, ή καταχράστηκε το ταμείο της εταιρείας που εργάζεται ή χρηματίστηκε ή συγκάλυψε ή γενικότερα έκανε τα στραβά μάτια σε ένα έγκλημα, θα πρέπει να τύχει ευνοϊκότερης μεταχείρισης από αυτόν που έκλεψε πενήντα ευρώ.

Στην Κύπρο, όχι μόνο η λεπτή γραμμή ανάμεσα στο συμβατικό έγκλημα και το έγκλημα του λευκού κολλάρου δεν ισχύει, αλλά έχουμε μετατρέψει το έγκλημα της διαφθοράς σε καθημερινότητα. Από τα μικρά για να κανονίσουμε τον φίλο του κουμπάρου σε μια συναλλαγή του με το δημόσιο, μέχρι τα μεγάλα για έναν διορισμό, ή μια δημόσια σύμβαση ή μια αλλαγή στους συντελεστές δόμησης, ή τη συγκάλυψη ενός αδικήματος, έχουμε διαφθείρει κάθε θεσμό και κάθε επίπεδο της ζωής. Σε αυτό το πλαίσιο πολλές φορές, τέτοια εγκλήματα, ούτε προκαλούν εντύπωση, ούτε τιμωρούνται, την ώρα που στα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη οδηγούν σε παραιτήσεις καθημερινά.

Και μπορεί ο απλός πολίτης που στην προσπάθεια του να επιβιώσει και να ξεφύγει μέσα από τον κυκεώνα του δημοσίου να υποχρεώνεται σε τέτοιες συμπεριφορές. Σε ότι αφορά όμως τα μεγάλα ψάρια, αυτά όχι μόνο δρουν μεθοδικά και στη βάση σχεδίων, αλλά φροντίζουν ώστε να εκμηδενίζουν την όποια πιθανότητα να αποκαλυφθούν. Κάπου εδώ έρχεται και ο ρόλος των δημοσιογράφων οι οποίοι, συνεχώς κατηγορούνται ότι ελέγχονται από τα μεγάλα συμφέροντα.

Οι παρεμβάσεις προς τα μέσα για να διαφυλαχθεί η εικόνα συγκεκριμένων προσώπων, ειδικά υψηλόβαθμων στελεχών και αξιωματούχων, αποτελούν πλέον καθημερινότητα  και όποιος επιλέξει να αντισταθεί στις υποδείξεις, τότε μετατρέπεται σε εχθρό και παρά το γεγονός ότι μπορεί να κάνει με υποδειγματικό τρόπο το λειτούργημα του, με δίκαιο τρόπο το οποίο δεν είναι πάντα βολικό, τότε μετατρέπεται σε μαύρο πρόβατο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ο «γνωστός», ο επιχειρηματίας, ο… υπεράνω και το a la carte της εγκληματικότητας