Ποιος μπορεί να καταγγείλει, ποιους ερευνά και πώς δρα η Αρχή κατά της Διαφθοράς

Αναμφίβολα οι αποκαλύψεις για τον τρόπο λειτουργίας του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, τις διασυνδέσεις οικονομικών και πολιτικών κύκλων σε μια βιομηχανία πολιτογραφήσεων ξένων με αδιαφανείς διαδικασίες, αλλά και μια σειρά από άλλα σκάνδαλα που κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας και στα οποία εμπλέκονται αξιωματούχοι, όμως κυρίως το αίσθημα αδικίας και μη αξιοκρατίας που κυριαρχεί ανάμεσα στους πολίτες, επιβαρύνουν τη νεοσύστατη Αρχή κατά της Διαφθοράς με επιπλέον άγχος.

Αυτό είναι κάτι που και ο ίδιος ο επίτροπος Διαφάνειας, Χάρης Πογιατζής, παραδέχθηκε κατά τη διάρκεια των δημόσιων τοποθετήσεων του τις τελευταίες ημέρες, μετά την ανακοίνωση του ονόματος του. Το μείζον ζήτημα είναι αν αυτές οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν από το πολιτικό σύστημα για τα αποτελέσματα που θα φέρει η Αρχή κατά της Διαφθοράς θα επιβεβαιωθούν και πρακτικά, ή αν πρόκειται για ακόμα ένα πυροτέχνημα που σύντομα θα διαψεύσει όσους πίστεψαν πως πλέον τα φαινόμενα διαφθοράς θα μπορούν να καταπολεμηθούν και να αποκαλυφθούν.

Οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες για τη σύσταση και οργάνωση της Αρχής κατά της Διαφθοράς, τελούν σε φάση οργάνωσης, με το μεγαλύτερο ζήτημα που προκύπτει στην παρούσα φάση να είναι η εξεύρεση στέγης για να στεγάσει τα γραφεία της Αρχής.  

Το Υπουργείο Εσωτερικών, είχε προκηρύξει σχετικό διαγωνισμό τον περασμένο μήνα, ο οποίος όμως δεν τελεσφόρησε, με αποτέλεσμα να προκηρύξει νέο, ο οποίος λήγει στα τέλη Μαΐου. Πέραν του ζητήματος της στέγασης, πριν αρχίσει η πλήρης λειτουργία της Αρχής, εκκρεμούν ζητήματα όπως της εξεύρεσης προσωπικού, με τον Νόμο να επιτρέπει τις αποσπάσεις από άλλα τμήματα του δημοσίου, την τεχνική υποστήριξη των μελών της αρχής, καθώς επίσης και τη μισθοδοσία τους, όπως βεβαίως και ο επίσημος διορισμός των μελών της.

Τεράστιες προσδοκίες

Υπενθυμίζεται ότι τα μέλη της Αρχής είναι υποχρεωμένα να καταθέσουν μέσα σε τρεις μήνες από τον διορισμό τους και ανά τριετία δήλωση περιουσιακών στοιχείων, ενώ θα πρέπει να παραιτηθούν από οποιαδήποτε άλλη θέση ή αξίωμα κατέχουν. Το θέμα της μισθοδοσίας των μελών, αναμένεται να κλείσει σύντομα με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Αξίζει να σημειωθεί πως η Νομοθεσία προστατεύει τους λειτουργούς επιθεώρησης, ή οποιοδήποτε πρόσωπο λειτουργεί κατ΄ εντολήν της Αρχής, αφού προβλέπει πως αυτά τα πρόσωπα, δεν υπέχουν προσωπική ευθύνη για πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.

Αυτό είναι κάτι που και ο ίδιος ο επίτροπος Διαφάνειας παραδέχθηκε κατά τη διάρκεια των δημόσιων τοποθετήσεων του τις τελευταίες ημέρες, μετά την ανακοίνωση του ονόματος του. Το μείζον ζήτημα είναι αν αυτές οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν από το πολιτικό σύστημα για τα αποτελέσματα που θα φέρει η Αρχή κατά της Διαφθοράς θα επιβεβαιωθούν και πρακτικά, ή αν πρόκειται για ακόμα ένα πυροτέχνημα που σύντομα θα διαψεύσει όσους πίστεψαν πως πλέον τα φαινόμενα διαφθοράς θα μπορούν να καταπολεμηθούν και να αποκαλυφθούν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αυτοί είναι οι πέντε της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς-Οι επιλογές Προέδρου

Πώς θα λειτουργεί η Αρχή κατά της Διαφθοράς

Ανάμεσα στους όρους εντολής της Αρχής κατά της Διαφθοράς, έτσι όπως προβλέπεται από τη Νομοθεσία, είναι ότι μπορεί να διερευνά, αυτεπάγγελτα ή ύστερα από υποβολή καταγγελίας, πράξεις διαφθοράς στον δημόσιο τομέα, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στον ιδιωτικό τομέα.

Σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα, η Αρχή μπορεί να λαμβάνει καταγγελίες μόνο σε σχέση με πράξεις διαφθοράς προσώπων του ιδιωτικού τομέα στις οποίες εμπλέκονται άμεσα πρόσωπα του δημόσιου τομέα ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ή πράξεις διαφθοράς προσώπων του δημόσιου τομέα ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα στις οποίες εμπλέκονται πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα.

Ακολούθως η Αρχή έχει την ευθύνη να διερευνά και να αξιολογεί οποιαδήποτε καταγγελία, πληροφορίες ή δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα περιέρχονται σε γνώση της τα οποία σχετίζονται με πράξεις διαφθοράς στον δημόσιο τομέα, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στον ιδιωτικό τομέα καθώς επίσης και οποιοδήποτε θέμα σχετίζεται με πράξεις διαφθοράς οποιασδήποτε υπηρεσίας στον δημόσιο τομέα, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στον ιδιωτικό τομέα και υποβάλλει έκθεση στην κατά περίπτωση αρμόδια αρχή.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πρότειναν σε πενήντα πρόσωπα να μπουν στην Αρχή κατά της Διαφθοράς και αρνήθηκαν

Τι δεν μπορεί να ελέγξει

Σημειώνεται ωστόσο, ότι δεν έχει δικαίωμα ή καλύτερα δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητες και της εξουσίες της, να διερευνά οποιοδήποτε θέμα αφορά στις σχέσεις μεταξύ της Δημοκρατίας και οποιουδήποτε άλλου κράτους ή διεθνούς οργανισμού ή στην ασφάλεια της Δημοκρατίας ή το οποίο εμπίπτει στο πλαίσιο αμυντικής διπλωματίας ή πολιτικής ασφάλειας ή εξωτερικής πολιτικής της Δημοκρατίας και οποιαδήποτε ενέργεια για την οποία εκκρεμεί ποινική διαδικασία ενώπιον δικαστηρίου ή διεξάγεται ποινική ανάκριση ή έρευνα.

Συνεπώς για υποθέσεις που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες της Αστυνομίας ή βρίσκονται ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίες για να καταχωρηθούν στα Δικαστήρια, η Αρχή Καταπολέμησης της Διαφθοράς, δεν μπορεί να παρέμβει και να την ερευνήσει. Συνεπάγεται δηλαδή, πως σε ότι αφορά το σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων», δεν θα πρέπει να αναμένεται η οποιαδήποτε ανάμιξή της νεοσύστατης Αρχής, από τη στιγμή που βρίσκονται σε εξέλιξη οι έρευνες των Αρχών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η... τάτσα της διαφθοράς, το χαμένο κύρος και η τελευταία ευκαιρία

Μέχρι που φτάνουν οι εξουσίες της

Η Αρχή, η οποία μπορεί να διερευνήσει μια υπόθεση, είτε μετά από ανώνυμη ή επώνυμη καταγγελία ή αυτεπάγγελτα, στο πλαίσιο που περιγράφεται πιο πάνω, έχει το δικαίωμα να ζητά στοιχεία σε οποιαδήποτε μορφή, είτε γραπτώς, είτε ηλεκτρονικά, είτε προφορικά, καθώς επίσης και πληροφορίες που θα συνδράμουν στη διερεύνηση της υπόθεσης.

Η ζήτηση των στοιχείων μπορεί να γίνει από όλα τα τμήμα, διευθύνσεις, αρχές και υπηρεσίες του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού τομέα.

Επιπλέον ο Νόμος δίνει το δικαίωμα στην Αρχή να καλεί, ώστε να ακούει μαρτυρία και να λαμβάνει, γραπτή ή ηχογραφημένη, κατά την κρίση της, κατάθεση από πρόσωπο το οποίο ενδέχεται να έχει στην κατοχή του στοιχεία ή να γνωρίζει οτιδήποτε σχετικό με την υπόθεση. Αξίζει να σημειώσει πως όποιος κληθεί από την Αρχή, οφείλει να προσέρχεται ενώπιον της και να παρέχει τις πληροφορίες που κατέχει.

Μάλιστα τα μέλη της Αρχής μπορούν να απαιτήσουν όπως οποιαδήποτε μαρτυρία γραπτή ή προφορική, δοθεί ενόρκως ή με δήλωση όπως αυτό θα απαιτείτο από τον μάρτυρα, εάν έδιδε μαρτυρία σε δικαστήριο. Τέλος η Αρχή μπορεί  να διενεργεί αυτοψία ή να διατάσσει πραγματογνωμοσύνη, ενώ έχει τη δυνατότητα να αποδέχεται οποιαδήποτε μαρτυρία, γραπτή ή προφορική, ανεξαρτήτως του ότι αυτή δυνατόν να μην γίνει αποδεκτή σε πολιτική ή ποινική διαδικασία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Χαστούκι ΗΠΑ σε Κύπρο για διαφθορά-Κατσάδιασμα για μεταναστευτικό και Αστυνομία

Ρόλος κλειδί οι λειτουργοί επιθεώρησης

Σημαντικό ρόλο για τη διερεύνηση των καταγγελιών που θα φτάνουν στην Αρχή κατά της Διαφθοράς, θα διαδραματίζουν οι λειτουργοί επιθεώρησης, τους οποίους έχει την εξουσία να διορίζει. Οι λειτουργοί επιθεώρησης θα είναι πρόσωπα εγνωσμένης και εξειδικευμένης πείρας στους τομείς εξέτασης και αξιολόγησης της εκάστοτε πληροφορίας.

Ο λειτουργός επιθεώρησης, αφού ολοκληρώσει τη διερεύνηση και αξιολόγηση της καταγγελίας, συντάσσει έκθεση, την οποία υποβάλλει στην Αρχή μαζί με όλα τα σχετικά έγγραφα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ο Κεβόρκ και ο Γιαννάκης...

Ποινές για όσους δεν συνεργάζονται

Επιδιώκοντας να καταστήσει πιο εύκολο και πιο αποτελεσματικό το έργο της Αρχής κατά της Διαφθοράς, ο Νόμος προβλέπει πως, εάν κάποιος με πρόθεση παρέχει  στην Αρχή ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες ή δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ή αποκρύπτει ή παρέχει τέτοιες πληροφορίες, δεδομένα ή στοιχεία, γνωρίζοντας ότι αυτά είναι ψευδή ή ανακριβή ή για τα οποία έχει εύλογο λόγο να πιστεύει ότι δεν είναι ακριβή, είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πενήντα χιλιάδες ευρώ.

Επιπλέον αν κάποιος αρνείται ή παραλείπει να παρουσιαστεί ενώπιον της Αρχής, για να δώσει μαρτυρία ή να συμμορφωθεί με αίτημα της Αρχής ή να παραχωρήσει στην Αρχή αντίγραφα ή πρόσβαση σε πληροφορίες, δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, έγγραφα, βιβλία, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και αρχεία οποιουδήποτε τμήματος, διεύθυνσης, αρχής ή υπηρεσίας του δημόσιου τομέα, του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή του ιδιωτικού τομέα για θέμα που αφορά πράξεις διαφθοράς ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο παρεμποδίζει ή παρακωλύει την διεξαγωγή του ερευνητικού έργου της Αρχής είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα έτος ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις δέκα χιλιάδες ευρώ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Λαϊκή, Focus, Τράπεζα Κύπρου, Συνεργατισμός… Της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ

Τι θα γίνει όταν εντοπίσει περιπτώσεις διαφθοράς

Σε περίπτωση που οι καταγγελίες που φτάνουν στην Αρχή ή οι αυτεπάγγελτες έρευνές της καταδείξουν πως διαπιστώνεται ενδεχόμενη παράβαση, σε ε περίπτωση κατά την οποία η ενδεχόμενη παράβαση δυνατόν να συνιστά ποινικό αδίκημα,, συντάσσει έκθεση, μαζί με όλα τα στοιχεία που βρίσκονται στην κατοχή της στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ο οποίος αναλαμβάνει την ευθύνη για τον περαιτέρω χειρισμό της υπόθεσης.

Σε περίπτωση που τα αδικήματα που διαπιστωθούν είναι πειθαρχικά, τότε η Αρχή  συντάσσει έκθεση, με όλα τα σχετικά στοιχεία που βρίσκονται στην κατοχή της, και παραπέμπει την υπόθεση στην κατά περίπτωση αρμόδια αρχή ή υπηρεσία προς διενέργεια πειθαρχικής έρευνας, ανεξαρτήτως τυχόν ποινικής ευθύνης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Επικοινωνιακά παιχνίδια, φτηνοί λαϊκισμοί, θόρυβος και... show

Λογοδοτεί στον Πρόεδρο, συνεργάζεται με Ελεγκτή

Σε ό,τι φορά τη λογοδοσία για το έργο της Αρχής, αυτό θα γίνεται σε ετήσια βάση, αφού ο επίτροπος Διαφάνειας προβλέπεται να υποβάλλει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ετήσια έκθεση για τις εργασίες της μέχρι την 31η Ιανουαρίου εκάστου έτους.

Στην ετήσια έκθεση θα πρέπει περιλαμβάνονται οι παρατηρήσεις και εισηγήσεις του αναφορικά με την αξιολόγηση των κινδύνων από φαινόμενα διαφθοράς. Όπως συμβαίνει και με τις άλλες υπηρεσίες, μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης, η Αρχή θα παρίσταται ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων, κατόπιν πρόσκλησης, για συζήτηση του περιεχομένου της έκθεσης, των εισηγήσεων και του βαθμού ανταπόκρισης των αρμόδιων αρχών.

Στον Νόμο επίσης, ξεκαθαρίζεται πως η άσκηση των εξουσιών της Αρχής διενεργείται άνευ επηρεασμού οποιωνδήποτε εξουσιών του Γενικού Ελεγκτή, όπως αυτές καθορίζονται στο Άρθρο 116 του Συντάγματος ενώ προβλέπει πως η Αρχή θα συνεργάζεται με το Γενικό Ελεγκτή για την ανταλλαγή πληροφοριών και τη λήψη τεχνικής βοήθειας για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Άστραψε και βρόντηξε ο Αρέστη-Αιχμές κατά βουλευτή για τη διαρροή ονομάτων