Πέρασε στα ψιλά η απέλαση φοιτητή με HIV-Ενδεχόμενη καταδίκη Κύπρου από ΕΔΑΔ

Είναι κάποια θέματα που περνάνε καθημερινά μπροστά από τα μάτια μας και χάνονται εν ριπή οφθαλμού στο χάος της επικαιρότητας. Κάνουν τον δημοσιογραφικό τους κύκλο κι εξαφανίζονται στη λήθη της ροής των ειδήσεων. Σαν να μη συνέβησαν ποτέ. Είναι κι άλλα που τα διαβάζουμε, τα συζητάμε με τον περίγυρό μας, αντιδράμε, ανεβάζουμε δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταδικάζοντάς τα, αλλά καταλήγουν να περνάνε στα «ψιλά», παρά το γεγονός ότι αποτελούν πολύ σοβαρά κοινωνικά ζητήματα.   

Στη δεύτερη κατηγορία εμπίπτει κι η πρόσφατη είδηση απέλασης φοιτητή τρίτης χώρας από την Κύπρο, λόγω του ότι ήταν θετικός στον HIV. Η αιτιολογία του τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης απλή, λιτή και διεκπεραιωτική: «Ο αναφερόμενος αλλοδαπός πάσχει από μεταδοτική ασθένεια και θα πρέπει να αναχωρήσει από τη Δημοκρατία».

Μία περίοδος λόγου άκρως προβληματική, που κουβαλάει μαζί της πολλές από τις παθογένειες της κυπριακής κοινωνίας, αναδεικνύοντας μία σειρά από ζητήματα που αξίζουν μεγαλύτερης ορατότητας κι εκτενέστερης συζήτησης.

Από τη μία η πρόχειρη ερμηνεία των σχετικών νομοθεσιών και από την άλλη οι αρμόδιοι που επιλέγουν να εκτελούν τα καθήκοντά τους επιφανειακά, χωρίς ψήγμα ενσυναίσθησης και παγιδευμένοι σ' έναν φαύλο κύκλο τυποποιημένων διαδικασιών. Στη μέση μία ευάλωτη ομάδα χωρίς φωνή, που ζει στο περιθώριο, στιγματισμένη κι αόρατη.

Πίσω από κάθε δημοσιογραφική ιστορία κρύβονται άνθρωποι. Πίσω απ’ αυτήν κρύβεται ένας άνθρωπος που ταξίδεψε από τη χώρα του στη δική μας για να μορφωθεί και τον οποίο επιλέξαμε να διώξουμε κακήν κακώς με μία αιτιολογία - ίσως και πρόφαση - που μπάζει από παντού. 

Στον απόηχο της απόφασης, ο REPORTER επικοινώνησε με τον φοιτητή, καθώς επίσης και την Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS, σε μία προσπάθεια ανάδειξης των προεκτάσεών της. Προεκτάσεις, οι οποίες δεν περιορίζονται στον υποτιθέμενο κίνδυνο που αποτελούσε ο φοιτητής για τη δημόσια υγεία, όπως διατείνεται το αρμόδιο τμήμα του υπουργείου Εσωτερικών, αλλά φέρνουν στην επιφάνεια συστημικές διακρίσεις έναντι περιθωριοποιημένων ομάδων, όπως είναι οι άνθρωποι που ζουν με τον HIV.  

«Θα πρέπει να μας δίνονται ίσες ευκαιρίες»

Θα πρέπει να αναφερθεί καταρχάς, ότι ο εμπλεκόμενος φοιτητής δεν επιθυμούσε να προβεί σε εκτενείς δηλώσεις επί του θέματος, κάτι το οποίο είναι απόλυτα σεβαστό. Σε επικοινωνία που είχαμε μαζί του, μέσω της Κίνησης Συμπαράστασης για το AIDS, αρκέστηκε στο να ζητήσει ίση κοινωνική μεταχείριση των οροθετικών, ενώ χαρακτήρισε την απόφαση για απέλασή του «τη χειρότερη εμπειρία που βίωσε» και δήλωσε ανακουφισμένος από την ανάκλησή της.

Η συμβολή της Κίνησης Συμπαράστασης για το AIDS  

Καταλυτικό ρόλο στην ανάκληση της αρχικής απόφασης, διαδραμάτισε η Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS, στην οποία αποτάθηκε ο φοιτητής, αναζητώντας βοήθεια. Σε συνέντευξή του στον REPORTER, ο υπεύθυνος Επικοινωνίας της Κίνησης, Χρίστος Κρασίδης, αναφέρθηκε στο περιστατικό, ενώ παράλληλα μίλησε για τους ανθρώπους που ζουν με τον ιό και οι οποίοι βρίσκονται στο περιθώριο.  

Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της απέλασης

Όπως ανέφερε ο κ. Κρασίδης, ο φοιτητής επικοινώνησε με την Κίνηση το Δεκέμβριο του 2021, αναφέροντας ότι ζει με τον HIV, λαμβάνει αγωγή από τη χώρα του κι έχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.

«Μας ανέφερε (σ.σ. ο φοιτητής) ότι σε εξέταση που έκανε μέσω του Πανεπιστημίου του, ως προαπαιτούμενου για έκδοση φοιτητικής άδειας παραμονής, βρέθηκε θετικός στον HIV κι αντιμετωπίζει τον κίνδυνο απέλασης. Το μοναδικό αίτημά του ήταν να του επιτραπεί να ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Κύπρο», υπέδειξε σχετικά.

Μετά την εξέλιξη αυτή, η Κίνηση προέτρεψε τον φοιτητή να προχωρήσει σε οικειοθελή εξέταση για μέτρηση του ιικού φορτίου HIV, ώστε να αποδείξει ότι ο ιός είναι μη ανιχνεύσιμος και, συνεπώς, ο ίδιος μη μεταδοτικός.

Η εξέταση έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 2021, μετά από συνεννόηση της Κίνησης με τον επικεφαλής της Γρηγορείου Κλινικής, Δρα. Ιωάννη Δημητριάδη, επιβεβαιώνοντας ότι ο φοιτητής έχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.

Μετά από έγγραφη συγκατάθεση του φοιτητή, η Κίνηση απέστειλε τα αποτελέσματα της εξέτασης στο Πανεπιστήμιο όπου φοιτά, καθώς επίσης και στην αναπληρώτρια διευθύντρια του τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, Μαρία Αδαμίδου. Η επιστολή, ημερομηνίας 30 Δεκεμβρίου 2021, συνοδευόταν από βεβαιωτική επιστολή από τον διευθυντή της Γρηγορείου Κλινικής κι επικεφαλής του προγράμματος HIV/AIDS του υπουργείου Υγείας, αίτημα της οποίας ήταν να επιτραπεί στον φοιτητή να ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Κύπρο.

Παρ’ όλες τις ενέργειες που έγιναν, ωστόσο, στις 21 Μαρτίου 2022, μέρα η οποία συγκυριακά τύγχανε να είναι η παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων, ο φοιτητής ενημερώθηκε μέσω επιστολής από το τμήμα Μετανάστευσης, ότι είχε αποφασισθεί η απέλασή του, με την αιτιολογία ότι πάσχει από μεταδοτική ασθένεια και θα πρέπει να αναχωρήσει από τη Δημοκρατία.

Σύμφωνα με τον κ. Κρασίδη, η απόφαση αγνόησε παντελώς τις υποστηρικτικές επιστολές της Κλινικής και της Κίνησης, καθώς επίσης και τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και του UNAIDS (σ.σ. Κοινό Πρόγραμμα του ΟΗΕ για τον HIV/AIDS), που υποδεικνύουν ότι ένας άνθρωπος που ζει με τον HIV κι έχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, λόγω της αποτελεσματικής φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνει, δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό, ακόμη και με σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις.

Δημόσια κατακραυγή κι ανάκληση της απόφασης 

Στις 25 Μαρτίου, η Κίνηση προχώρησε σε δημόσια καταγγελία του περιστατικού, κάνοντας λόγο για δυσμενή διάκριση σε βάρος του φοιτητή. Η έκταση που πήρε το θέμα, ανάγκασε το τμήμα Μετανάστευσης να ανακαλέσει και να προχωρήσει άμεσα στην έκδοση άδειας παραμονής στον φοιτητή, μετά από την προσκόμιση βεβαίωσης ότι δεν είναι μεταδοτικός, με την προϋπόθεση να τυγχάνει κλινικοεργαστηριακής παρακολούθησης στη Γρηγόρειο Κλινική.

«Εντελώς λανθασμένη απόφαση που εντείνει το κοινωνικό στίγμα, επιτακτική η άμεση τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας»

Παρόλο που η Κίνηση χαιρέτισε την απόφαση ανάκλησης, κρίνει την αρχική αιτιολόγηση για απέλαση ως εντελώς λανθασμένη και ως τέτοια που να συμβάλλει στην επιδείνωση του κοινωνικού στίγματος που φέρουν οι οροθετικοί.

«Το τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης είχε ενώπιον του, από την πρώτη στιγμή, όλα τα αναγκαία στοιχεία που συνηγορούν στο γεγονός ότι οι άνθρωποι που ζουν με τον HIV, δεν αποτελούν δημόσιο κίνδυνο. Ο HIV δεν μπορεί να μεταδοθεί με την κοινωνική επαφή, την εργασία, την κοινή χρήση οικιακών συσκευών, τη χειραψία, την αγκαλιά, τον ιδρώτα και το σάλιο, ακόμα κι αν το ιικό φορτίο του ιού είναι ανιχνεύσιμο», υπογράμμισε ο κ. Κρασίδης.

Ερωτηθείς σχετικά, τόνισε ότι το άγχος κι η σοβαρή ανησυχία που προκλήθηκαν στον φοιτητή, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αν οι υπηρεσίες του κράτους μελετούσαν τα αποδεικτικά στοιχεία κι επιστημονικά δεδομένα που τους παρείχε η Κίνηση εξαρχής. Εξάλλου, δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην ανάγκη που υπάρχει για τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας, η οποία οδηγεί σε δυσμενείς διακρίσεις, σε συνδυασμό με την σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης επί του θέματος.

«Πιθανή συστημική διακριτική μεταχείριση»-Η νομική διάσταση της απόφασης

Παρά το γεγονός ότι η απόφαση ανακλήθηκε, με τον φοιτητή να παραμένει στην Κύπρο για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, μία σημαντική συνιστώσα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι κατά πόσο η ερμηνεία του νόμου ήταν σωστή και κατ’ επέκταση η απόφαση για απέλαση δικαιολογημένη. Λήφθηκαν υπ’ όψιν όσα θα έπρεπε και ποιος μπορεί να διασφαλίσει ότι τέτοιες αποφάσεις θα αποφευχθούν μελλοντικά;

Σύμφωνα με άρθρο γνώμης του Δρα. Ανδρέα Χατζηγεωργίου, μέλους της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, το οποίο δημοσιεύθηκε στο cylegalnews, «το περιστατικό καταδεικνύει μία πιθανή συστημική διακριτική μεταχείριση έναντι μίας ευάλωτης ομάδας ανθρώπων».  

Όπως αναφέρεται στο άρθρο, οι ρυθμίσεις του κυπριακού νόμου ως προς την απέλαση ή την απαγόρευση εισόδου σε αλλοδαπούς φορείς του ιού HIV με αιτιολογία την προστασία της δημόσιας υγείας, είναι τρωτές, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), έχει στο παρελθόν αποφανθεί ότι η παρουσία ενός αλλοδαπού φορέα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτόματα ως κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.  

Παρόλο που το Κεφ. 105 του Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμου επιτρέπει την απαγόρευση εισόδου στη Δημοκρατία φορέων του ιού, όπως και την απέλαση φορέων που βρίσκονται ήδη στη Δημοκρατία, κρίσιμο στοιχείο για τη νομιμότητα της όποιας απόφασης για απέλαση, σύμφωνα με τον κ. Χατζηγεωργίου, αποτελεί η γνώμη ιατρού, ως προς τον βαθμό που η συγκεκριμένη ασθένεια αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Συνεπώς, στην περίπτωση του φοιτητή, το πιστοποιητικό του ιατρού που προσκομίστηκε από την φοιτητή στους αρμοδίους, το οποίο αποδείκνυε ότι ο ιός δεν ήταν ανιχνεύσιμος κι άρα ο ίδιος δεν ήταν μεταδοτικός, έδινε επαρκές νομικό έρεισμα στον Διευθυντή, να επιτρέψει την παραμονή του φοιτητή στη χώρα. Χωρίς την γνώμη ιατρού και επαρκή αιτιολόγηση στη βάση της προστασίας της δημόσιας υγείας, η όποια διοικητική απόφαση θα ήταν τρωτή προς ακύρωση στο Διοικητικό Δικαστήριο, με βάση το άρθρο 146.

Σύμφωνα πάντα με τον κ. Χατζηγεωργίου, το άρθρο 28 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και το άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), απαγορεύουν τις αυθαίρετες διακρίσεις. Το δικαίωμα επιτάσσει την ίση μεταχείριση ατόμων που τελούν υπό τις ίδιες ή παρόμοιες περιστάσεις, εκτός εάν η διαφορετική μεταχείριση αποσκοπεί σε έγκυρο/νόμιμο στόχο με ανάλογα μέσα.

Όπως γίνεται αντιληπτό, οι αρμόδιοι για τη λήψη της συγκεκριμένης απόφασης, δεν έλαβαν υπ' όψιν ή δεν γνώριζαν νομολογίες του ΕΔΑΔ και της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ που εξετάζουν διακριτική μεταχείριση φορέων του ιού HIV.

«Υψηλές πιθανότητες καταδίκης της Κυπριακής Δημοκρατίας»

Σημαντικό είναι και το σχόλιο του κ. Χατζηγεωργίου ως προς την πιθανότητα καταδίκης της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε περίπτωση που η απόφαση φτάσει στο ΕΔΑΔ ή σε άλλο διεθνές όργανο. 

«Φαίνεται πως θα υπήρχαν υψηλές πιθανότητες καταδίκης της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε πιθανή υπόθεση ενώπιον του ΕΔΑΔ ή άλλου διεθνούς οργάνου. Σίγουρα, στο βαθμό που υπήρχε έλλειψη έρευνας στα περιστατικά της συγκεκριμένης περίπτωσης και παράλειψη εξατομίκευσης της απόφασης, επιδεικνύοντας μία «καθολικότητα» στην εφαρμογή του κανόνα από τις αρχές, η απόφαση είναι επιλήψιμη, διότι απέλαση ατόμου λόγω της παρουσίας του ιού, δικαιολογείται μόνο εφόσον υπάρχουν εξατομικευμένες ειδικές περιστάσεις που τον καθιστούν κίνδυνο προς τη δημόσια υγεία. Το ΕΔΑΔ έχει ήδη κρίνει ότι οι λόγοι που θα επέτρεπαν νόμιμα τη διακριτική μεταχείριση φορέα του ιού, όσον αφορά περιορισμό εισόδου και παραμονής στη χώρα, πρέπει να αφορούν την συμπεριφορά του ατόμου, και δη τη σεξουαλική του συμπεριφορά, κι όχι αποκλειστικά την κατάσταση υγείας του».

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ο REPORTER επικοινώνησε με το υπουργείο Εσωτερικών μετά την ανάκληση της απόφασης, ζητώντας σχολιασμό της υπόθεσης εκ μέρους του τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης. Οι αρμόδιοι, ωστόσο, δεν επιθυμούσαν να σχολιάσουν περαιτέρω την απόφαση, παραπέμποντάς μας στην ανακοίνωση που εξέδωσαν μετά την ανάκληση της απόφασης.  

Είναι πασιφανές ότι χάσαμε. Χάσαμε κοινωνικά, γιατί με την απόφαση αυτή στιγματίσαμε μία ομάδα ανθρώπων που βάλλεται καθημερινά, περιθωριοποιείται, θεωρείται δεύτερης κατηγορίας κι αντιμετωπίζεται ως μίασμα. Χάσαμε νομικά, διότι η αιτιολόγηση της απόφασης δεν στηρίζεται επαρκώς με νομικά επιχειρήματα και στη βάση προηγούμενων αποφάσεων. Κυρίως, όμως, χάσαμε ηθικά, γιατί με τόσο μεγάλη ευκολία προσπαθήσαμε να στείλουμε έναν άνθρωπο από 'κει που ήρθε, στηριζόμενοι σε προφάσεις. Αντί να αφουγκραστούμε τις ανάγκες του. Αντί να μπούμε λίγο στη θέση του. Στην τελική, αντί να κάνουμε σωστά τη δουλειά μας.