Το ασυμβίβαστο των βουλευτών, οι «χορηγοί» και η μισθοδοσία… Α11

Πελώριο και με πολλές προεκτάσεις φαίνεται να είναι το ζήτημα του ασυμβίβαστου των βουλευτών, καθώς, όπως διαφάνηκε κατά τη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, δύσκολά μπορεί να συζητηθεί αποσπασματικά, χωρίς να παρεισφρέουν πτυχές που άπτονται άλλων θεμάτων διαφάνειας, όπως είναι η σύγκρουση συμφέροντος, το πόθεν έσχες, ακόμη και η μισθοδοσία των βουλευτών.

Η συζήτηση στη Βουλή ανέδειξε, πέραν των πρακτικών θεμάτων, και ζητήματα που άπτονται της ηθικής, της προσωπικής επιλογής και της ίσης μεταχείρισης, γεγονός που καταδεικνύει την περιπλοκότητα και τα εμπόδια που διαχρονικά τίθενται για ρύθμισή του. Το θέμα εξετάστηκε αυταπάγγελτα, υπό τον τίτλο «Η αναγκαιότητα εφαρμογής του ασυμβίβαστου μεταξύ της βουλευτικής ιδιότητας και άλλων επαγγελμάτων», κατόπιν εισήγησης των βουλευτών Νίκου Τορναρίτη και Ονούφριου Κουλλά του ΔΗΣΥ και Μαρίνου Μουσιούττα της ΔΗΠΑ-Συνεργασίας.

Εξηγώντας το σκεπτικό, ο κ. Μουσιούττας τόνισε πως «πρέπει και να φαινόμαστε και να είμαστε τίμιοι», διατυπώνοντας τη θέση ότι οι βουλευτές πρέπει να έχουν αποκλειστική ενασχόληση τα βουλευτικά τους καθήκοντα, καθώς αυτό θα συμβάλει στη διαφάνεια, αφού δεν θα προκύπτουν άλλα συμφέροντα από παράλληλη επαγγελματική δραστηριότητα. Πρόσθεσε ότι το τίμημα με την ενασχόληση με την πολιτική είναι πως κάποιος πρέπει να είναι 100% αφοσιωμένος σε αυτήν.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών, Δημήτρης Δημητρίου, ανέφερε, κατά την εισαγωγική του τοποθέτηση, πως ενώπιον τους υπάρχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να απαγορεύεται η άσκηση επαγγέλματος πλήρως, συνδέοντας την απόφαση αυτή με τις κατάλληλες απολαβές, καθώς διαβλέπει τον κίνδυνο να καταστεί η Βουλή «σπορ των αριστοκρατών, των πλουσίων, των χορηγήσεων και των συνταξιούχων».

Η δεύτερη είναι να υπάρχει μία διαδικασία πλήρους ελευθερίας επαγγέλματος, αλλά με αυστηρή δήλωση συμφέροντος, που να εφαρμόζεται. Ως παράδειγμα έφερε το ενδεχόμενο η σύζυγος κάποιου βουλευτή να είναι μέτοχος σε αλυσίδα υπεραγορών. Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει όχι απλώς να μην συμμετέχει σε κοινοβουλευτικές συζητήσεις και να ψηφίζει για τα ωράρια των υπεραγορών αλλά να αποφεύγει και τον δημόσιο λόγο για το ζήτημα, καθώς ακόμη και οι παρεμβάσεις μπορεί να επηρεάσουν αποφάσεις.

Από την πλευρά του, ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Παύλος Μυλωνάς, τόνισε πως υπάρχει ανάγκη να διευκρινιστεί ακριβώς η επαγγελματική ιδιότητα, καθώς σπάνια δηλώνουν οι βουλευτές τα συμφέροντά τους. «Δεν είναι θέμα αριστοκρατών, είναι θέμα χορηγών», υπέδειξε, απαντώντας στην προηγούμενη αναφορά του προέδρου της Επιτροπής. Τα κόμματα και οι βουλευτές, εξήγησε, σε πολλές περιπτώσεις μετατράπηκαν σε αντικείμενο εκμετάλλευσης από διάφορους επιτήδειους, που εκμεταλλεύονται την αδυναμία. Άρα, ανέφερε, πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή, ώστε και ο βουλευτής, που αυτή τη στιγμή αμείβεται με περίπου 4,000 ευρώ τον μήνα, να μην είναι υποχείριο του επιτήδειου χορηγού ή της ηγεσίας του κόμματός του.

Ο κ. Μυλωνάς πρόσθεσε ότι υπάρχουν και βουλευτές που δεν είναι δικηγόροι ή λογιστές και εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να ασκούν το επάγγελμά τους. Φέρνοντας ως παράδειγμα κάποιους από τους παρόντες βουλευτές, ανέφερε πως ενώ οι Ανδρέας Πασιουρτίδης, Ζαχαρίας Κουλίας και Νίκος Γεωργίου είναι δικηγόροι, ο Γιώργος Κάρουλλας ήταν δάσκαλος κι ο ίδιος ήταν δημοσιογράφος. Ούτε ο κ. Κάρουλλας είχε το δικαίωμα να παραμείνει δάσκαλος και να βρίσκεται στη Βουλή, ούτε ο ίδιος να είναι δημοσιογράφος. Επομένως, είπε, «επιλέγουμε τους χορηγούς είτε σε ατομικό επίπεδο είτε στο κομματικό επίπεδο, παρά να μιλήσουμε ειλικρινά στον κόσμο και να τους πούμε ότι είτε θέλουμε βουλευτές ανεξάρτητους οικονομικά, που δεν θα επηρεάζονται από κανέναν και θα υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας, είτε θα συνεχίσουμε το μοτίβο των χορηγών και των πατρόνων». Στις αναφορές του κ. Μυλωνά, πάντως, ο κ. Δημητρίου σημείωσε ότι και μετά την αλλαγή κάποιος μπορεί να παραμείνει εξαρτημένος, διότι είναι θέμα ηθικής και προσωπικής αντίληψης.

Ο άλλος βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας, ανέφερε πως επιχειρήματα υπάρχουν ένθεν και ένθεν και μακάρι να λύνονταν τα προβλήματα με αυτή την νομοθεσία. Διερωτήθηκε αν θέλουμε μία Βουλή των συντεχνιακών και των πρώην δημοσίων υπαλλήλων, εάν αποκλείσουμε τα ελεύθερα επαγγέλματα, επισημαίνοντας πως αυτά τα ζητήματα τα αντιμετωπίζουν όλα τα Κοινοβούλια και πρέπει να αντλήσουμε παραδείγματα από πιο ώριμες δημοκρατίες.

Αναφερόμενος περαιτέρω στο ζήτημα της μισθοδοσίας, ο κ. Κουλίας υποστήριξε πως οι βουλευτές είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης και όταν πρωτοεκλέγηκε διαπίστωσε πως στην Ελλάδα είχαν από πέντε κοινοβουλευτικούς συνεργάτες, ενώ οι Κύπριοι βουλευτές δεν είχαν κανέναν και, μετά από τη σχετική αλλαγή, απέκτησαν από έναν. Στον μισθό του βουλευτή, πρόσθεσε, συμπεριλαμβάνονται διάφορα πράγματα, όπως γραμματειακές υπηρεσίες. «Η πολιτεία δεν τόλμησε να καθορίσει έναν αξιοπρεπή μισθό για τους βουλευτές», είπε, προσθέτοντας ότι λαμβάνουν όσα ένας υπάλληλος Α11. Συνεπώς, τώρα προσφέρεται ως ευκαιρία, να γίνει σωστή θεσμοθέτηση και να εξεταστούν όλα τα ζητήματα.

Ξεκαθαρίζοντας ότι η όποια αλλαγή θα πρέπει να έχει ορίζοντα εφαρμογής την επόμενη Βουλή και να μην επηρεάζονται αυτοί που θα την ψηφίσουν, ο κ. Δημητρίου ανέφερε πως ενδεχομένως θα πρέπει να εξεταστεί η τροποποίηση του Συντάγματος, έτσι ώστε να παγώνουν οι θέσεις εργασίας των βουλευτών και να έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν στην εργασία τους, μετά τη λήξη της θητείας τους.

Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Αντρέας Πασιουρτίδης, διευκρινίζοντας ότι εκφράζεται υπό την προσωπική του ιδιότητα, καθώς επηρεάζεται άμεσα ως δικηγόρος, υπογράμμισε ότι δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως όποιος είναι βουλευτής και ασκεί παράλληλα κι άλλο επάγγελμα έχει έφεση περισσότερο από τους άλλους να είναι διεφθαρμένος, και επεσήμανε ότι η έννοια του ασυμβίβαστου αφορά αυτούς που ασκούν εκτελεστική εξουσία, κάτι που δεν συμβαίνει με τους βουλευτές.

Η Βουλή, τόνισε, πρέπει να αντικατοπτρίζει το φάσμα της κοινωνίας και αυτών που την ψηφίζουν και αυτό δεν θα συμβαίνει αν ανάμεσα στους 56 βουλευτές δεν υπάρχουν τεχνοκράτες και επαγγελματίες. Υπέδειξε, συνεπώς, πως πρέπει όλοι να επιδείξουν διαλλακτικότητα γιατί το θέμα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Αν ένας βουλευτής εργάζεται παράλληλα και παραμελήσει τα κοινοβουλευτικά του καθήκοντα, θα κριθεί από τον κόσμο, είπε, αλλά την ίδια στιγμή διερωτήθηκε αν ένας νέος άνθρωπος θα αφήσει την καριέρα του για να πάει στη Βουλή, ώστε να βρεθεί άνεργος στα 50 του και να ζητιανεύει για δουλειά. Παρόμοιο ζήτημα έθεσε και ο βουλευτής του ΔΗΣΥ Νίκος Γεωργίου, λέγοντας ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος κάποιοι να επαναδιεκδικούν βουλευτική έδρα ακριβώς με αυτό το επιχείρημα, ότι δηλαδή αν δεν εκλεγούν δεν θα έχουν να πληρώσουν τη δόση του σπιτιού τους και στο τέλος η Βουλή να μην ανανεώνεται.

Παρέμβαση στη συζήτηση έκανε και η Ηλιάνα Νικολάου, πρόεδρος της Επιτροπής Διερεύνησης Ασυμβίβαστου, αναφέροντας πως το θέμα έχει όντως πολλές πλευρές. Ανέφερε πως η Επιτροπή της ασχολείται κυρίως με άτομα που κατέχουν άλλα αξιώματα αλλά ακόμη κι εκεί υπάρχουν εμπόδια, καθώς χαρακτήρισε τον υπάρχοντα νόμο «προχειρογραμμένο» και εν πολλοίς ανεφάρμοστο, γεγονός που προκαλεί πολλά προβλήματα. Οι αναφορές της οδήγησαν την Επιτροπή στο συμπέρασμα πως πρέπει να ξανασυζητηθεί κι αυτός ο νόμος.

Από την πλευρά του, ο Δρ. Κωνσταντίνος Κόμπος, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει σχετική μελέτη το 2015, ανέφερε πως η μελέτη τους είχε επικεντρωθεί στη σύγκρουση συμφέροντος και όχι στο ασυμβίβαστο και ουσιαστικά ουδέποτε αξιοποιήθηκε στην ολότητά της, αφού απλώς εντάχθηκαν αποσπασματικά κάποια στοιχεία στον Κώδικα Δεοντολογίας της Βουλής, ενώ τώρα δεν είναι επικαιροποιημένη. Εξέφρασε την άποψη ότι δεν υπάρχει περιορισμός και μπορεί το ζήτημα να ρυθμιστεί με τροποποίηση του άρθρου 70 του Συντάγματος, κατ’ αντιστοιχία με το άρθρο για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εκτίμησε, ωστόσο, πως υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες λύσεις, που αφορούν τη θεσμοθέτηση ορίων, όπως πχ σχετικά με τον χρόνο ή το ανώτατο εισόδημα που μπορεί κάποιος να έχει σε εξωκοινοβουλευτικές επαγγελματικές δραστηριότητες. Μια άλλη λύση θα ήταν, για παράδειγμα, να υπάρχει κάποια αποζημίωση που να βοηθά τους βουλευτές να επανενταχθούν στην επαγγελματική δραστηριότητα που αναγκάστηκαν να διακόψουν.

Ο κ. Κόμπος αναφέρθηκε και στο ζήτημα του ελέγχου, λέγοντας ότι θα πρέπει να υπάρχει σαφέστατος μηχανισμός δηλώσεων και ελέγχου και να υπάρχουν επιπτώσεις εάν διαπιστωθεί σύγκρουση συμφέροντος που δεν είχε δηλωθεί, αναλόγως πώς θα οριστεί το συμφέρον και ποιες πρόνοιες θα γίνουν. Διευκρίνισε, ωστόσο, πως η ύπαρξη συμφέροντος δεν είναι μεμπτή.

Από τη συζήτηση προέκυψαν και ζητήματα που αφορούν το πόθεν έσχες, τον τρόπο που αυτό δηλώνεται και του ελέγχου που ακολουθεί, με τους βουλευτές να αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να επανέλθουν και σε αυτό το θέμα. Γι’ αυτό και αποφάσισαν ότι, αφού πάρουν κάποιες απαντήσεις και διευκρινίσεις, θα πρέπει να επανέλθουν συνολικά στη συζήτηση, κάτι που αναμένεται να γίνει σε περίπου ένα μήνα. 

Σημειώνεται ότι συζήτηση για πιθανή συνταγματική αλλαγή θα πραγματοποιηθεί και ενώπιον της Επιτροπής Νομικών. Σε δηλώσεις του μετά από τη συνεδρία, ο Μαρίνος Μουσιούττας ανέφερε πως το κόμμα έχει πρόταση νόμου στην αρμόδια Επιτροπή Νομικών της Βουλής για τροποποίηση του Συντάγματος έτσι ώστε να εφαρμοστεί με νόμο το ασυμβίβαστο των βουλευτών.

«Η πρόθεσή μας αυτή θα συνεχίσει στη συζήτηση που θα έχουμε για το θέμα, διότι πιστεύουμε ότι ένας εκλεγμένος βουλευτής θα πρέπει να ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με τα βουλευτικά καθήκοντά του, θα το γνωρίζει πριν υποβάλει υποψηφιότητα ότι ένα τίμημα για να βρεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων θα είναι να απέχει με νόμο από οποιαδήποτε επαγγέλματα ή χρήση επωνυμίας του ονόματός του σε οποιαδήποτε επιχείρηση», ανέφερε, συμπληρώνοντας πως κάτι τέτοιο θα ενισχύσει τη διαφάνεια.

Τοποθετούμενος έναντι απόψεων πως μια τέτοια ρύθμιση θα δημιουργούσε μία «Βουλή των πλουσίων ή Βουλή των ηλικιωμένων», ο κ. Μουσιούττας δήλωσε πως «σε άλλα κρατικά αξιώματα, όπως του Υπουργού, του Υφυπουργού ή του επιτρόπου, απαγορεύεται η επαγγελματική δραστηριότητα, και όμως δεν είναι μόνο ηλικιωμένοι ή άνεργοι ή πρώην δημόσιοι υπάλληλοι που υπηρετούν. Με αυτό το σκεπτικό θα συνεχιστεί η συζήτηση και εύχομαι και ελπίζω σύντομα να υπάρχει και η ευκαιρία να συζητηθεί και στην Επιτροπή Νομικών, από όπου θα προχωρήσει η συνταγματική τροπολογία».