Πώς διασώθηκε ο μύλος του Πασαπόρτη-«Ήθελε να τον θάψουν με τη φουστανέλα»

«H επανάστασις η δική μας δεν ομοιάζει με καμίαν απ’ όσες γίνονται σήμερα εις την Ευρώπην. Οι επαναστάσεις της Ευρώπης εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο δικός μας πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος: ήταν έθνος με έθνος».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Κυπραίος, Μάλης, Πασαπόρτης… Οι Κύπριοι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης

Τα λόγια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, κατά την οποία οι Έλληνες, μέσα από τον ηρωικό τους αγώνα απέταξαν από τις πλάτες τους τον τουρκικό ζυγό, γεμίζουν περηφάνια τα στήθη των επόμενων γενιών. Των γενιών που κατάφεραν να ζήσουν λεύτερες χάρη στους ήρωες του 1821.

Ανάμεσα σ’ αυτούς που πολέμησαν και κατάφεραν να λευτερώσουν την Ελλάδα και πολλοί Κύπριοι, τα ονόματα των οποίων τοποθετούνται δίπλα σ’ αυτά των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Οδυσσέα Ανδρούτσου, Μάρκου Μπότσαρη, Ρήγα Φεραίου, Αθανάσιου Διάκου και πολλών άλλων.

Κάποιοι από τους Κύπριους που πολέμησαν τότε, έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά, ενώ άλλοι κατάφεραν να επιστρέψουν πίσω στην Κύπρο και να μεταφέρουν τα βιώματά τους στους νεότερους. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Γιάννης Πασαπόρτης, από την Κοίλη της Πάφου, ο οποίος πολέμησε στο Μεσολόγγι και κατάφερε να επιζήσει από την Έξοδο, που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1826.

Διακόσια ένα χρόνια μετά, εν ζωή βρίσκονται οι απόγονοι του Γιάννη Πασαπόρτη, μια εκ των οποίων είναι η κ. Κλεοπάτρα Σοφιανού, σύζυγος του πρώην υπουργού Παιδείας Χρυσόστομου Σοφιανού.

Η διάσωση του περίφημου «μύλου του Πασαπόρτη»

Πρόκειται για την εγγονή της δισέγγονης του Πασαπόρτη, η οποία είχε την τύχη της εξ ακοής μαρτυρίας από την πρόγιαγιά της, η οποία έζησε τον ήρωα έστω και για λίγα χρόνια.

Το Πασαπόρτης, όπως θυμάται να της περιγράφουν, δεν ήταν το επίθετό του αγωνιστή, αλλά ήταν παρατσούκλι, καθότι ήταν από τους λίγους που την τότε εποχή ταξίδεψαν στο εξωτερικό. «Επέστρεψε στην Κοίλη φορώντας φουστανέλλα και τσαρούχια, φέρνοντας μαζί του ένα χειρόμυλο, με τον οποίο έφτιαχναν πυρίτιδα για τα όπλα τους, αλλά και ένα καριοφίλι. Τον μύλο τον έδωσε στην εγγονή του, που ήταν η προγιαγιά μου και τον χρησιμοποιούσε για να αλέθουν μπαχαρικά. Το καριοφίλι το έδωσε στον αρσενικό. Εκείνο το καριοφίλι χάθηκε».

Ο χειρόμυλος του Πασαπόρτη, που ήταν το μοναδικό αντικείμενο που διασώθηκε από αυτά που έφερε ο αγωνιστής του 1821, κατέληξε από γενιά σε γενιά, στα χέρια της κ. Σοφιανού, η οποία σε κάποια στιγμή θέλησε να το παραδώσει κάπου για να κρατηθεί ως κειμήλιο από την Επανάσταση του 1821.

«Σκεφτόμουν να δώσω τον μύλο στην Κοίλη, γιατί ο παππούς μου καταγόταν από εκεί και μοιράστηκα αυτή τη σκέψη μου με τον καθηγητή Ιστορίας, Πέτρο Παπαπολυβίου, σε μια εκδήλωση που γινόταν στην Πύλη Αμμοχώστου. Τότε μου είπε όχι, αν το δώσεις στην Κοίλη και πάει μια γυναίκα να καθαρίσει, ίσως το δει ως ένα παλιοσιδερικό και το πετάξει. Μετά άντε να βρεις τον μύλο του Πασαπόρτη. Μου πρότεινε λοιπόν να το δώσω στο Βυζαντινό Μουσείο στην Αρχιεπισκοπή, όπως κι έκανα. Σήμερα ο χειρόμυλος εκτίθεται εκεί».

Η επίσκεψη στο Μεσολόγγι

Χρόνια αργότερα, η κ. Σοφιανού εντόπισε σε εφημερίδα ένα άρθρο για τον Πασαπόρτη και ψάχνοντας για τον συγγραφέα τον εντόπισε και γνωρίστηκαν, αφού ήταν και οι δύο απόγονοι του αγωνιστή.

Μάζεψαν αρκετά στοιχεία και, λίγο πριν το 2000, ταξίδεψαν για το Μεσολόγγι, ώστε να δουν την περιοχή που είχε πολεμήσει. Στο Μεσολόγγι έγινε μια εκδήλωση προς τιμήν του Πασαπόρτη, αλλά και όλων των Κυπρίων αγωνιστών.

«Στήθηκε μια πλάκα εκεί για τους Κύπριους αγωνιστές που πολέμησαν στο Μεσολόγγι. Εμείς τους ζητήσαμε να κάνουν μνημείο στο χώρο και έτσι κι έγινε, πριν δύο με τρία χρόνια έγινε το μνημείο, ωστόσο ακόμα δεν καταφέραμε να πάμε ακόμα λόγω του κορωνοϊού».

«Ήθελε να τον θάψουν με τη φουστανέλα»

Το να είναι κάποιος απόγονος ενός ήρωα του 1821 και να το γνωρίζει είναι αρκετά δύσκολο, αφού έχουν περάσει ήδη πάνω από διακόσια χρόνια. Έτσι, για όσους έχουν αυτή την τιμή, τα συναισθήματα είναι πολύ έντονα και ξεχωριστά. Ιδίως για την κ. Σοφιανού, που κατάφερε να διασώσει και το μοναδικό αντικείμενο από εκείνη την εποχή.

Ο Πασαπόρτης, «ήταν ένας τίμιος και έντιμος άνθρωπος. Ήταν ένας άνθρωπος θρήσκος, πήγαινε με τη φουστανέλα και έψελνε. Ήταν πρότυπο για το χωριό και όλοι τον αγαπούσαν. Συγκράτησα από τα στοιχεία που μαζέψαμε ότι, παρά το γεγονός πως επέστρεψε, οι Τούρκοι δεν τον κυνήγησαν, παρότι υπήρχαν αρκετοί Τούρκοι στο χωριό του. Είχε μάλιστα δώσει οδηγίες όταν θα πέθαινε, να τον έθαβαν με τη φουστανέλα.

Σίγουρα νιώθω κάποιο θαυμασμό όταν σκέφτομαι ότι ένας πρόγονος μου πολέμησε το 1821. Πήγε στο Μεσολόγγι σε μια περίοδο που δεν είχε ο κόσμος να φάει, για να πολεμήσει για την Ελλάδα. Άφησε πίσω του την οικογένεια και τα προβλήματά του, με κίνδυνο να χάσει τη ζωή του, αλλά να προσφέρει».

Εκείνο που την ενοχλεί όμως, είναι ότι οι νέες γενιές δεν ενδιαφέρονται πλέον για τους ήρωες της πατρίδας μας. Ξεχνούν, είπε χαρακτηριστικά, όχι μόνο όσους πολέμησαν το 1821, αλλά και τους ήρωες του 55-59.

«Νιώθω ότι η νέα γενιά ξεχνάει τους ήρωες, ακόμα και τους πιο πρόσφατους, όπως τους ήρωες του 1955-59, τους οποίους ζήσαμε εμείς, όπως ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Ο Παλληκαρίδης ήταν ένα χρόνο πιο μεγάλος μου, ήταν φίλος με τον πρώτο μου εξάδελφο και ερχόταν στο σπίτι μας. Ήταν ένα ντροπαλό και ευγενέστατο παιδί ο Παλληκαρίδης. Ένα συνεσταλμένο και αγαπητό παιδί. Είχε ευαισθησία για τον τόπο του και την έδειξε με τη θυσία του.

Ίσως εμείς να αισθανόμαστε περισσότερο εκείνες τις εποχές γιατί τις ζήσαμε, ήταν συμμαθητές μας, φίλοι μας».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Το ΥΠΑΜ παραχώρησε πίνακα «Το 1821 και η Κύπρος–Κανάρης» στο ΥΠΕΘΑ
• Η σημαία των Κυπρίων του 1821 στους ναούς της Κύπρου