Φτάνοντας στην πτέρυγα 3… Οι «κατεστραμμένοι» που ξανά γεννήθηκαν στην φυλακή

«Στις Φυλακές βρήκα τη στήριξη, που δεν θα έχω έξω»… «Οι συνθήκες είναι ανθρώπινες. Η Διεύθυνση κάνει ό,τι μπορεί για να μας βοηθήσει»… «Εδώ μας νοιάζονται…» «Μας φέρνουν καλά ρούχα, παπούτσια»

Αυτά είναι τα λόγια των γυναικών, που βρίσκονται στην πτέρυγα 3 των Κεντρικών Φυλακών. Των γυναικών που καθημερινά, μέσω του εγκλεισμού, τιμωρούνται για το λάθος τους που τις οδήγησε στη φυλακή. Για κάποιες, όσο τραγικό και αν ακούγεται, η φυλακή ήταν η σωτηρία τους. Και αυτό, επειδή στην φυλακή βρήκαν αυτό που έψαχναν έξω, στον «καλό τον κόσμο» και όχι μέσα στους «εγκληματίες». Και αυτό δεν είναι τίποτε άλλο από την αγάπη, την στήριξη και τον σεβασμό. Για κάποιους αυτά μπορεί να θεωρούνται δεδομένα, για κάποιους άλλους όμως, που μεγάλωσαν με διαφορετικό τρόπο και χωρίς την οικογενειακή στήριξη, να είναι τα όπλα για να καταφέρουν να σταθούν στα πόδια τους και να πιστέψουν ξανά στον εαυτό τους. Να αποδεχτούν τον εαυτό τους, μα το κυριότερο και το σημαντικότερο για αυτούς, να τους αποδεχθούν και οι γύρω τους... 

Στο άκουσμα και μόνο το «είμαι πρώην κατάδικος των Κεντρικών Φυλακών» είναι ικανό να κάνει τον καθένα να κοιτάξει τον άλλο διπλά και τριπλά, πριν αποφασίσει αν θα τον εμπιστευτεί ή όχι. Όμως, αυτά τα άτομα, παρόλο που έκαναν λάθη, για τα οποία τιμωρήθηκαν, στερήθηκαν το πιο βασικό τους δικαίωμα. Αυτό της ελευθερίας, για να εξιλεωθούν, να μετρήσουν τα λάθη τους και τα σωστά τους...

Αυτό είναι το μόνο κοινό σημείο στις περισσότερες ιστορίες των γυναικών και ανδρών που βρίσκονται στις Κεντρικές Φυλακές. Και μπορεί σε άλλες εποχές όταν ακουγόταν το «Κεντρικές Φυλακές», αυτόματα να συνδεόταν με το χείριστο σενάριο, σήμερα η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Η Διεύθυνση, με τις σωστές αποφάσεις και την ανθρωποκεντρική της προσέγγιση, κατάφερε μετά από χρόνια να μετατρέψει τις Κεντρικές Φυλακές σε σωφρονιστικό ίδρυμα, καταφέρνοντας μάλιστα το ακατόρθωτο. Να μειωθεί το ποσοστό υποτροπής από 50% σε 14%, σώζοντας ζωές, ενώ την ίδια ώρα, η μικρή Κύπρος, λόγω του σωφρονιστικού της ιδρύματος, μπήκε στα πρότυπα της Ευρώπης, η οποία σύστησε στις άλλες χώρες να ακολουθήσουν την ίδια πρακτική.    

Μαρτυρίες αυτού του επιτεύγματος δεν είναι μόνο όσα καταγράφονται στις Ευρωπαϊκές εκθέσεις, αλλά και οι καταθέσεις από τους ίδιους τους φυλακισμένους, οι οποίοι παλεύουν για την αποδοχή και την επανένταξη τους στην κοινωνία, χωρίς ταμπέλες. Φυλακισμένοι οι οποίοι βρήκαν αυτό που έψαχναν στο πρόσωπο της Διεύθυνσης των Φυλακών, η οποία τους αντιμετωπίζει ως ανθρώπους και όχι σαν αριθμούς. Τους γνωρίζει και τους απευθύνεται με το μικρό τους όνομα. Τους δίνει τις ευκαιρίες που δεν τους έδωσε η κοινωνία και είναι στο χέρι τους να τις αρπάξουν. Και την ίδια ώρα τους έδειξε τα όρια και πως η αγάπη και ο σεβασμός πρέπει να είναι αμοιβαία. Τους έδειξε πως τα πάντα κερδίζονται. 

Και κάπως έτσι, οι φυλακισμένοι είδαν στα πρόσωπα της Άννας Αριστοτέλους και της Αθηνάς Δημητρίου την ελπίδα. Και είδαμε και εμείς, περνώντας την πύλη των φυλακών, την χαρά και την ευγνωμοσύνη στα πρόσωπα των φυλακισμένων, αντικρίζοντας την Διεύθυνση. Και περπατώντας, ακούσαμε μια μεγάλη ομάδα αλλοδαπών να φωνάζουν «mammy Anna, I love you Anna». Και δεν επρόκειτο για στημένο σκηνικό, αλλά για ανθρώπους που τους δόθηκαν ρούχα, παπούτσια, φαγητό και όσο τραγικό και αν ακούγεται, στέγη... Για ανθρώπους που ενδεχομένως να μην έπρεπε να βρίσκονται φυλακή, αφού οι περισσότεροι είναι παράνομοι αλλοδαποί... 

Φτάνοντας στην πτέρυγα 3 των γυναικών...   

Με αφορμή την ημέρα της γυναίκας, περάσαμε την πτέρυγα 3 των Κεντρικών Φυλακών, για να παραβρεθούμε στην εκδήλωση. 

Οι φωνές χαράς ακούγονταν από έξω, φανερώνοντας ότι η παρουσία της Διεύθυνσης εκεί δεν εκφέρει φόβο, αλλά χαρούμενα αισθήματα, τα οποία συνοδεύει ο σεβασμός. Σε μία φυλακή, η οποία είναι υπερπλήρης, το αίσθημα της ασφυξίας δεν είναι και τόσο έντονο. Οι κρατούμενες είχαν μαζευτεί στον προαύλιο χώρο, όπου υπάρχουν τα σιδερένια τραπέζια-παγκάκια στη μέση, αλλά και καρέκλες έξω από τον κάθε κοιτώνα.

Η κα. Αριστοτέλους, στην ομιλία που είχε κάνει στην εκδήλωση, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ανέφερε πως στην πτέρυγα των γυναικών, αυτή τη στιγμή, υπάρχουν 84 γυναίκες, εκ των οποίων οι 60 βρίσκονται εκεί για παράνομη παραμονή. Η μεγαλύτερη κατάδικος αγγίζει τα 70 χρόνια, ενώ όσον αφορά τη μικρότερη είναι μόλις 18 ετών.

«Μας μεταχειρίζονται ως ανθρώπους»

Οι αποφάσεις της Διεύθυνσης των Φυλακών, να παρέχει σε αυτά τα άτομα το καλύτερο που μπορεί να τους δώσει, δεδομένου και του χώρου που βρίσκονται, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα κλίμα ανθρώπινο. Τα προγράμματα σχολείου και Πανεπιστημίου, τα εργαστήρια και οι δουλειές που υπάρχουν, δίνουν στις γυναίκες μία ευκαιρία για να πληρώσουν για τα λάθη τους, με διαφορετικό τρόπο.

«Καθημερινά κάνουμε γυμναστική, αγγλικά, ρωσικά και άλλα μαθήματα του σχολείου. Υπάρχουν και προγράμματα του Πανεπιστημίου. Εγώ δουλεύω στο βιβλιοπωλείο των Φυλακών», ήταν η περιγραφή που έδωσε μία εκ των κρατουμένων, η οποία βρίσκεται εκεί τους τελευταίους μήνες, αναφέροντας παράλληλα πως στην φυλακή «μας μεταχειρίζονται ως ανθρώπους».

Μία άλλη κρατούμενη, η οποία καθόταν στην παρέα μας, ανέφερε πως η ίδια εργάζεται για την καθαριότητα των εξωτερικών χώρων της πτέρυγας και πληρώνεται γι’ αυτό. «Κάποιες έχουν δουλειά, κάποιες άλλες όχι. Άλλες κάνουν μαθήματα του σχολείου και αγγλικά και όλες κάνουμε γυμναστική».

Στις Κεντρικές Φυλακές υπάρχουν και εργαστήρια, στα οποία μπορούν οι γυναίκες να μάθουν κάποιες τέχνες. Όπως ανέφεραν δύο άλλες κρατούμενες, που βρίσκονται στις φυλακές για δέκα μήνες «υπάρχουν εργαστήρια για να φτιάχνουμε βραχιολάκια, κοσμήματα, αγιογραφίες, ενώ υπάρχουν και μαθήματα για graphic design. Καθημερινά έχουμε πρόγραμμα. Καθαρίζουμε η κάθε μία το χώρο της και μετά κάνουμε γυμναστική. Εμείς δουλεύουμε στην καθαριότητα των εσωτερικών χώρων». Όταν ερωτήθηκαν για τη σχέση τους με τη Διεύθυνση και την κα. Αριστοτέλους συγκεκριμένα, το πρόσωπό τους έλαμψε από χαρά, δηλώνοντας πως είναι όσο ικανοποιημένες μπορούν να είναι με την κατάσταση που επικρατεί, δεδομένου ότι είναι έγκλειστες. Όμως, η αγάπη τους για την κα. Αριστοτέλους ήταν προφανέστατη.

Οι πλείστες γυναίκες, που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στις Κεντρικές Φυλακές, είναι ξένες και συγκεκριμένα τέθηκαν υπό κράτηση για παράνομη παραμονή στην Κυπριακή Δημοκρατία. «Από τον Ιανουάριο του 2020 έκανα αίτηση για άσυλο και μέχρι σήμερα δεν έγινε καμία συνέντευξη. Οι άνθρωποι που ζητούν άσυλο και ήρθαν εδώ για μία καλύτερη ζωή, δεν θα έπρεπε να είναι εδώ».

Οι Κεντρικές Φυλακές ήταν ο χώρος, που δύο γυναίκες βρήκαν τον έρωτα, στα μάτια ανδρών κρατουμένων, που βρίσκονται στην αντρική πτέρυγα και γνωρίστηκαν σε κοινές εκδηλώσεις, ενώ στη συνέχεια παντρεύτηκαν στην εκκλησία των φυλακών, με την στήριξη της  Διεύθυνσης. «Μία φορά την εβδομάδα έχουμε επισκεπτήριο. Κάθε Τρίτη μπορούμε να βλέπουμε τους συζύγους μας. Είμαι εδώ επτά μήνες και η καθημερινότητα είναι μία χαρά. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η στέρηση της ελευθερίας. Κάνουμε χορό, μαθήματα, γενικά η Διεύθυνση μας νοιάζεται πολύ και η σχέση μας είναι πολύ καλή», ήταν η περιγραφή της μίας εκ των δύο γυναικών, που κατάφερε πρόσφατα να παντρευτεί.

Η ιστορία της άλλης κρατούμενης είναι λίγο διαφορετική. Χρόνια χρήστης, μπαινοβγαίνει στις φυλακές από το 2015. Όμως, με περηφάνια στάθηκε μπροστά μας και δήλωσε «είμαι καθαρή εδώ και 1,5 χρόνο. Παρακολούθησα το πρόγραμμα Δανάη και έχω καταφέρει να απεξαρτητοποιηθώ. Πρόσφατα με πάντρεψε με τον σύζυγό μου η Διεύθυνση. Εδώ βρήκα την στήριξη που δεν είχα έξω. Η Διεύθυνση με βοήθησε πολύ, δεν έχουμε καμία δυσκολία. Έξω θα είναι το πρόβλημα, με τις ταμπέλες της κοινωνίας και τα στερεότυπα, ότι θα είμαι πρώην κατάδικος».

«Εμείς κάνουμε προσπάθειες να αλλάξουμε»

Οι ανθρώπινες συνθήκες που επικρατούν, είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό όλων των κρατουμένων, όταν καλούνται να περιγράψουν την καθημερινότητά τους. «Είναι ό,τι επιλέγει η κάθε μία. Γίνονται διάφορες εκδηλώσεις, υπάρχει το σχολείο και οι δουλειές μας. Η Διεύθυνση είναι απίστευτη. Ό,τι χρειαζόμαστε μας το παρέχουν. Κάνουν ό,τι μπορούν για να μας βοηθήσουν», ήταν η περιγραφή μίας άλλης κρατούμενης, που βρίσκεται εκεί εδώ και δέκα μήνες.

Μέσα στις Φυλακές, κατάφερε, επίσης να ανακαλύψει κάποια πράγματα για τον εαυτό της. «Συμμετέχω σε εκδηλώσεις, μέσα από το χορό και το θέατρο. Ανακάλυψα ταλέντα, που έξω δεν ήξερα ότι τα έχω. Η μεγαλύτερη δυσκολία, μετά τη στέρηση της ελευθερίας είναι ο υπερπληθυσμός. Είμαστε πολλές και προσπαθούμε να συμβιώσουμε η μία με την άλλη»

Και μπορεί οι γυναίκες που βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα της Φυλακής να έχουν λάβει το μήνυμα ότι για κάθε παρανομία, κάθε λάθος υπάρχει τίμημα, όμως έχουν κι αυτές να στείλουν ένα μήνυμα προς την κοινωνία. «Έκανα το λάθος και πληρώνω γι’ αυτό. Εμείς κάνουμε προσπάθειες να αλλάξουμε, αλλά όταν βγούμε θα έχουμε τη ρετσινιά πάνω μας. Ας κάνει και η κοινωνία προσπάθειες να αλλάξει». 

Αυτή είναι και η μεγάλη αλήθεια. Μέσα σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα, στο οποίο κλείστηκαν για να πληρώσουν τα λάθη που έκαναν στην κοινωνία, βρήκαν την αποδοχή που έψαχναν διακαώς. Μήπως η κοινωνία, τελικά, με τις ταμπέλες που τόσο εύκολα βάζει στους ανθρώπους, χωρίς να ακούσει την ιστορία τους, να μάθει τον χαρακτήρα τους, οδηγεί άθελα ή ηθελημένα στην παρανομία; Εξάλλου, όπως είπε και ο συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ, «η κοινωνία προετοιμάζει το έγκλημα. Ο εγκληματίας το διαπράττει»... 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Γιόρτασαν την Ημέρα της Γυναίκας οι φυλακές-«Οι γυναίκες κάνουν καλύτερο τον κόσμο»
• ΒΙΝΤΕΟ: Συγκινητικές στιγμές με κρατούμενους και Διεύθυνση Φυλακών σε κέντρο ΑμεΑ και γηροκομείο
• Στις Φυλακές η Επ. Νομικών, μηνύματα στήριξης-«Άνθρωποι διαλυμένοι στάθηκαν ξανά στα πόδια τους»
• Γιόρτασαν την λήξη των μαθημάτων στέλνοντας μήνυμα αποδοχής οι κρατούμενοι (vid)