IB Diploma Programme και δεξιότητες κριτικής σκέψης

Από πού το ξέρουμε; Το βλέπουμε, άρα το πιστεύουμε! Δεν το βλέπουμε, άρα δεν υπάρχει! Πώς μετράμε την ειλικρίνεια ή την αφοσίωση; Η αλήθεια μου, η αλήθεια σου, η αλήθεια τους… Δεν υπάρχει εξ αντικειμένου αλήθεια παρά μόνο εντός πλαισίου, συμφωνείτε;

Τα παραπάνω είναι μερικά από τα ερωτήματα που εξετάζουν οι μαθητές του International Baccalaureate Diploma Programme (ΙΒ DP) στις αρχές του μαθήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων κριτικής σκέψης  «Θεωρία της Γνώσης» (Theory of Knowledge - TOK). Το μάθημα είναι ένα από τα τρία βασικά στοιχεία που απαιτείται να ολοκληρώσουν οι μαθητές του ΙΒ DP.

Η Θεωρία της Γνώσης προκαλεί τους μαθητές να αμφισβητήσουν τις βάσεις της γνώσης, να έχουν επίγνωση των υποκειμενικών ιδεολογικών προκαταλήψεων και κυρίως να αναπτύξουν την ικανότητα να αναλύουν τα στοιχεία με πρακτικό τρόπο. Καθ' όλη τη διάρκεια του μαθήματος οι μαθητές ενημερώνονται για το γεγονός ότι πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το πλαίσιο, την πηγή, το χρονοδιάγραμμα και τις πιθανές επιπτώσεις της γνώσης ή των στοιχείων που τους παρουσιάζονται. Οι μαθητές της Θεωρίας της Γνώσης γνωρίζουν ότι λάθη συμβαίνουν και ότι, πριν αποδεχτούν κάτι ως δεδομένο ή πριν το απορρίψουν ως εντελώς λανθασμένο, θα πρέπει και να έχουν και να παρουσιάσουν καλούς και έγκυρους λόγους. Η Θεωρία της Γνώσης διδάσκει στους μαθητές πώς να φτάσουν σ’ αυτούς τους καλούς λόγους. Αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν σφάλματα σε αυτά που μας λένε καθημερινά, βλέπουμε την ανάγκη να εξετάσουμε προσεκτικά τι είναι αλήθεια. Επεξηγηματικά, τα πιο κάτω παραδείγματα μας δείχνουν ότι ακόμη και οι έξυπνοι άνθρωποι κάνουν λάθη: Ο Thomas Watson, ιδρυτής της IBM είπε το 1958: «Νομίζω ότι θα υπάρξει αγορά παγκοσμίως για πέντε υπολογιστές». Ή ότι ο ιδρυτής της Microsoft Bill Gates είπε το 1988: «Το Διαδίκτυο δεν θα απογειωθεί ποτέ».

Η σημερινή επιταχυνόμενη τεχνολογική πρόοδος έχει τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία που ζούμε, η οποία αντιμετωπίζει συνεχώς νέες προκλήσεις. Στο σχολείο μας, κατά τη διάρκεια του δίχρονου προγράμματός τους, οι μαθητές του IB DP ετοιμάζουν μίνι παρουσιάσεις για τρέχοντα θέματα που τους περιβάλλουν και που επιλέγουν να εξετάσουν προσεκτικά, στο πλαίσιο του μαθήματος της Θεωρίας της Γνώσης. Κάποια από τα ζητήματα που έχουν αντιμετωπίσει οι μαθητές μέχρι στιγμής σχετίζονται με την εφηβική εγκυμοσύνη, την ευθανασία, τον ποδοσφαιρικό χουλιγκανισμό, την άμβλωση και τα εμβόλια H1N1 ή COVID-19 για να αναφέρουμε μερικά. Στο τέλος των μαθημάτων, οι μαθητές της Θεωρίας της Γνώσης μπορούν να κατανοούν τη γνώση ως πολύπλευρη και πολύπλοκη και ότι στην αναζήτησή τους για την αλήθεια θα πρέπει να είναι ενδελεχείς και να εξετάζουν προσεκτικά αυτό που πιστεύουν ότι γνωρίζουν αντί να μιλούν επιφανειακά για αυτά που δεν γνωρίζουν.

Το πνεύμα της Θεωρίας της Γνώσης αντανακλάται σε κάθε ένα από τα αντικείμενα που διδάσκονται οι μαθητές του IB DP. Το Πρόγραμμα IB DP είναι ένα διετές προπανεπιστημιακό πρόγραμμα σπουδών που αποτελείται από έξι θεματικές ομάδες μαθημάτων. Ο μαθητής επιλέγει  ένα μάθημα από κάθε θεματική ομάδα, όπως φαίνεται στο διάγραμμα.  Ο μαθητής θα πρέπει να διδαχθεί τρία από τα μαθήματα σε ανώτερο επίπεδο και τρία στο βασικό.  Αντί για ένα θέμα από την ενότητα «Τέχνες», ο μαθητής μπορεί να επιλέξει ένα επιπλέον μάθημα από άλλες θεματικές ομάδες, π.χ. «Γλωσσική κατάρτιση», «Άτομα και Κοινωνίες», «Επιστήμες» και «Μαθηματικά». Εκτός από τα έξι μαθήματα, οι μαθητές του IB DP ολοκληρώνουν το «Εκτεταμένο Δοκίμιο» (Extended Essay), το οποίο είναι μια ανεξάρτητη ερευνητική εργασία περίπου 4.000 λέξεων σε ένα από τα αντικείμενα του προγράμματος σπουδών IB DP. Το Εκτεταμένο Δοκίμιο παρέχει μια εξαιρετική προετοιμασία για το είδος της εργασίας που απαιτείται σε οποιοδήποτε κολέγιο ή πανεπιστήμιο, καθώς μοιάζει με μίνι διπλωματική εργασία. Το τρίτο βασικό στοιχείο του IB DP είναι το Creativity, Action, Service (CAS - Δημιουργικότητα, Δράση, Κοινωνική Εργασία) που στοχεύει να αναπτύξει τις δεξιότητες των μαθητών καλλιεργώντας την αυτενέργεια, την αυτονομία, καθώς και πρόσθετες δεξιότητες και ενδιαφέροντα, μέσω μιας σειράς δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν βοήθεια στον συνάνθρωπο και προσφορά στην κοινότητα.

Ο Διεθνής Οργανισμός International Baccalaureate έχει παρουσιάσει ένα σύνολο 10 μαθησιακών αποτελεσμάτων για τον 21ο αιώνα σε ένα έγγραφο που ονομάζεται «Προφίλ Μαθητών ΙΒ» (IB Learner Profile) το οποίο τα διαπιστευμένα σχολεία International Baccalaureate υποχρεούνται να ενσωματώσουν στο πρόγραμμα σπουδών τους και τα οποία πρέπει να αντικατοπτρίζονται σε καθένα από τα μαθήματα που προσφέρονται από το ΙΒ DP. Εν ολίγοις, τα μαθησιακά αποτελέσματα στοχεύουν στη δημιουργία νέων ανθρώπων που είναι: ερευνητές, γνώστες, σκεπτόμενοι, επικοινωνιακοί, με αρχές, ανοιχτόμυαλοι, φιλαλληλείς, ριψοκίνδυνοι, ισορροπημένοι και στοχαστικοί.

Είναι ασφαλές να συμπεράνουμε ότι το ΙΒ DP εξοπλίζει τους μαθητές για περαιτέρω ακαδημαϊκές σπουδές με την απαραίτητη αυτοπεποίθηση και γνώση, διδάσκοντας και δίνοντάς τους εργαλεία όπως το πώς να μελετούν, το πώς να προσεγγίζουν την επίλυση προβλημάτων και πώς να αξιολογούν την εγκυρότητα των πληροφοριών που συναντούν.  Η σωστή βιβλιογραφική αναφορά, ο χειρισμός της πληροφορίας, καθώς και η ενημερωμένη γνώση,  ήταν και παραμένουν σοβαρά θέματα που θα πρέπει να χειριστούν οι νέοι ως φοιτητές. Το IB DP διασφαλίζει ότι οι απόφοιτοί του θα έχουν κατακτήσει τις δεξιότητες που τους επιτρέπουν να διεξαγάγουν σοβαρή ακαδημαϊκή έρευνα στα θέματα που τους ενδιαφέρουν με τον κατάλληλο ακαδημαϊκό τρόπο.

Η Ariana Milutinovic-Wood εργάζεται ως Συντονίστρια του Προγράμματος IB στο PASCAL Private English School Lefkosia και ως Διευθύντρια.