Οι ιδιομορφίες των εκλογών, τα προβλήματα συσπείρωσης και οι ψηφοφόροι-τιμωροί

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχήματα των επικείμενων Προεδρικών Εκλογών είναι το κατά πόσον θα καταφέρουν τα κόμματα να συσπειρώσουν τις εκλογικές τους βάσεις γύρω από τους υποψήφιους της επιλογής τους. Το θέμα απασχολεί κόμματα και επιτελεία εδώ και αρκετό καιρό αλλά, όσο πλησιάζουν οι εκλογές, το διακύβευμα μεταφέρεται και στη δημόσια σφαίρα.

Έχει πολλές φορές ειπωθεί πως αυτές οι εκλογές είναι διαφορετικές από τις προηγούμενες, καθώς έχουν πολλές ιδιομορφίες. Και αυτές οι ιδιομορφίες φαίνεται να θέτουν ακόμη μεγαλύτερα εμπόδια στην προσπάθεια να συσπειρώσουν τα κόμματα δυνάμεις. Μόνο δύο από τα κοινοβουλευτικά κόμματα έχουν υποψήφιο που προέρχεται από τα σπλάχνα τους, ο ΔΗΣΥ και το ΕΛΑΜ, και είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη κι αυτά τα δύο δεν φαίνεται να καταγράφουν υψηλές συσπειρώσεις στις δημοσκοπήσεις. Στην περίπτωση του ΔΗΣΥ, εναντίον του κ. Νεοφύτου φαίνεται να λειτουργεί η διεισδυτικότητα του Νίκου Χριστοδουλίδη στη βάση της παράταξης, ενώ στην περίπτωση του κ. Χρίστου εναντίον του φαίνεται να λειτουργεί η λογική της χαμένης ψήφου.

Όλα τα υπόλοιπα κόμματα κατέρχονται στις εκλογές στο πλευρό προσώπων που διεκδικούν ως ανεξάρτητοι, γεγονός που επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά των οπαδών τους. Μάλιστα, στην περίπτωση του κ. Χριστοδουλίδη, η στήριξη προέρχεται από τέσσερα κόμματα (και με την αναμενόμενη προσθήκη της ΔΗΠΑ θα γίνουν πέντε) τα οποία δεν έχουν καμία συμφωνία μεταξύ τους, όπως γινόταν συχνά στο παρελθόν με τις πολυμερείς συνεργασίες, αλλά η συνεργασία καταρτίστηκε διμερώς με τον υποψήφιο. Ως εκ τούτου, ούτε ο υποψήφιος προέρχεται από τις τάξεις των κομμάτων που τον στηρίζουν, ούτε και η υποψηφιότητα είναι αποτέλεσμα πρωτοβουλίας ή διεργασιών των δυνάμεων.

Την ίδια στιγμή, οι υποψήφιοι, στην προσπάθειά τους να ισορροπήσουν μεταξύ των προσωπικών τους πιστεύω και των απαιτήσεων των κομματικών ακροατηρίων, ορισμένες φορές δεν ακούγονται τόσο αυθεντικοί όσο χρειάζεται, ώστε για να ενεργοποιήσουν ένστικτα κομματικού πατριωτισμού. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ανδρέα Μαυρογιάννη, που φαίνεται ότι δυσκολεύεται όταν πρέπει να υιοθετήσει ΑΚΕΛική ρητορική, εκπέμποντας μια έντονη αμηχανία, ή σε κάποιες περιπτώσεις να αναγκάζεται να διαχωρίσει τη δική του θέση από εκείνην του ΑΚΕΛ.

Εκ των πραγμάτων η υποστήριξη μη κομματικών υποψηφιοτήτων έρχεται με τους απαραίτητους συμβιβασμούς σε ό,τι αφορά τις θέσεις, αφού είναι αδύνατον να υπάρξει το στοιχείο της πλήρους ιδεολογικής ταύτισης. Δεν υπάρχει, όμως, ούτε το στοιχείο της «συντροφικότητας». Με εξαίρεση τις δύο αμιγώς κομματικές υποψηφιότητες, υποψήφιοι και κομματική βάση δεν μοιράζονται ιστορίες από το παρελθόν, δεν έχουν κοινούς αγώνες και δεν γνωρίζονται από τα νεανικά τους χρόνια. Και η προεκλογική περίοδος προφανώς και δεν προσφέρεται για την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων ανάμεσα στους υποψηφίους και τις κομματικές βάσεις. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει αυτός ο συνδετικός κρίκος που οδηγεί σε συναισθηματικές ψήφους στη βάση προσωπικών σχέσεων.

Ένα άλλο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν κόμματα και υποψήφιοι, ακόμη κι αυτοί που δεν θεωρούνται ξένα σώματα, είναι η συνεχής απαξίωση του συστήματος από τους πολίτες, η οποία αντανακλάται πάνω στις κομματικές επιλογές. Ήδη τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται τάσεις αποσυσπείρωσης, με εξωκοινοβουλευτικά και μικρότερα σχήματα να κερδίζουν πολιτικό χώρο ως απότοκο αυτής της απόρριψης των κομμάτων. Οι ψηφοφόροι βλέπουν τις αποτυχίες του κράτους να αντανακλώνται πάνω στις πολιτικές δυνάμεις και ουσιαστικά τις εκδικούνται. Την ίδια στιγμή, σε μια δεκαετία με απανωτές κρίσεις, αισθάνονται ότι το σύστημα δεν τους ακούει αρκετά, δεν αντιλαμβάνεται πλήρως τις ανάγκες τους ή δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς και, ως εκ τούτου, θεωρούν τις δοκιμασμένες λύσεις αποτυχημένες. Σε αυτό το πλαίσιο, τα κόμματα δυσκολεύονται να πείσουν ότι έχουν τις μαγικές συνταγές που θα σπάσουν τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει ο κόσμος, αφού πολλές φορές αυτά που προτείνουν οι υποψήφιοι τους ακούγονται σαν ξαναζεσταμένο φαΐ, το οποίο αποτυγχάνει να ικανοποιήσει την πείνα τους για διόρθωση των στρεβλώσεων και μάλλον προκαλεί περισσότερο τους πολίτες να λειτουργήσουν τιμωρητικά.  

Άλλος ένας λόγος που καθίσταται δύσκολο το έργο της συσπείρωσης είναι πως πλέον οι κομματικές βάσεις δεν είναι τόσο υπάκουες όσο ήταν στο παρελθόν. Σε αυτό φαίνεται να συμβάλλει και η αλλαγή γενιάς, καθώς οι νεότεροι Κύπριοι δεν φαίνεται να χτίζουν σχέσεις με τα κόμματα με τον τρόπο που το έκαναν οι ψηφοφόροι στο παρελθόν. Αυτό τους επιτρέπει να μετακινούνται αναλόγως των προτεραιοτήτων τους την συγκεκριμένη στιγμή, χωρίς να αισθάνονται ότι εγκατέλειψαν κάποιο συλλογικό στόχο, ούτε μια πολιτική σχέση ζωής.

Ίσως, με όλα αυτά τα δεδομένα, οι πολύ υψηλές συσπειρώσεις του παρελθόντος να ανήκουν όντως στο παρελθόν και να πρέπει να πάψουν τα κόμματα να τις ονειρεύονται, αναπροσαρμόζοντας τους στόχους τους σε πιο ρεαλιστικά νούμερα για την εποχή που ζούμε. Ίσως να πρέπει οι υποψήφιοι να μάθουν να προσελκύουν τους ψηφοφόρους σε άλλη βάση, που δεν σχετίζεται με τον κομματικό πατριωτισμό. Το μόνο σίγουρο, πάντως, είναι πως αυτές οι εκλογές θα είναι άλλο ένα δίδαγμα, για άλλους σε μεγαλύτερο και για άλλους σε μικρότερο βαθμό, πως δεν μπορούν να θεωρούν την υπακοή των ψηφοφόρων δεδομένη.    

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Η χαμένη, η κρυφή, η σκληρή και η χαλαρή… Τα είδη των ψήφων στην προεκλογική
• Οι δύο όψεις της κυπριακής κοινωνίας εν μέσω προεκλογικού
• Εκλογές στο repeat-Λίγη ουσία, πολλή τοξικότητα πέντε μήνες πριν τις Προεδρικές