«Έπιασαν τον πατέρα μου μπροστά μου… Ας μου δώσουν το δικαίωμα να τον θάψω»

«Εμείς ζούμε ένα δεύτερο μαρτύριο και ίσως να μας πληγώνει ακόμη περισσότερο αυτό. Τόσο καιρό περιμένουμε από τους Τούρκους να μας πουν που τους έθαψαν και που είναι, τώρα προσπαθούμε να πείσουμε τους Ελληνοκύπριους να μας δώσουν τα λείψανα των δικών μας που είναι εκεί».

Λόγια που μόνο στην ανάγνωση προκαλούν ανατριχίλα και συγκλονίζουν… Μέσα σε λίγες μόνο λέξεις, περιγράφεται το μαρτύριο που ζουν, εδώ και 47 χρόνια εκατοντάδες οικογένειες στην Κύπρο και όχι μόνο… Τόσες οικογένειες, που το μόνο που θέλουν είναι μία απάντηση στο μεγάλο γιατί, που τους τρώει αργά και βασανιστικά όλα αυτά τα χρόνια….

«Τότε ήμουν πέντε ετών και έπιασαν τον πατέρα μου μπροστά μου και κανένας δεν με ρώτησε αν θα τον ήθελα να τον έχω στη ζωή μου, μαζί μου ή όχι. Τουλάχιστον τώρα που είμαι 53 ετών, ας μου δώσουν το δικαίωμα να τον θάψω»…

Δύο προτάσεις που κάνουν τον καθένα που τις διαβάζει να σκύβει το κεφάλι από ντροπή. Ντροπή που τόσα χρόνια, κανένας δεν βρήκε το θάρρος να σταθεί μπροστά σε αυτές τις οικογένειες, να τις κοιτάξει στα μάτια και να κάνει τις υποσχέσεις πράξεις. Αυτά είναι τα λόγια της Μαρίας Λεοντίου Γεωργίου, κόρη του αγνοούμενου Κυριάκου Λεοντίου Χατζηχριστούδια από την Άσσια. Η κα. Γεωργίου, αλλά και η οικογένειά της, από το 1974 μέχρι και το 2009 δεν ήξερε τι απέγινε ο πατέρας της, που συνέλαβαν οι Τούρκοι κατά την εισβολή τους στο χωριό τους.

«Ο πατέρας μου ήταν ένας από τους συλληφθέντες κατά την τουρκική εισβολή στο χωριό μας την Άσσια. Ήταν ένας από τους πέντε Αμερικανούς πολίτες, ο οποίος είχε συλληφθεί, στην παρουσία μας, κατά την είσοδο των Τούρκων στο χωριό. Όταν έγινε ο διαχωρισμός των ανδρών από τα γυναικόπαιδα, όλους τους άνδρες τους είχαν βάλει σε φορτηγά και τους μετέφεραν αλλού».

Όπως η ίδια αποκαλύπτει, αργότερα έμαθαν πως τους είχαν μεταφέρει στο γκαράζ Παυλίδη και από εκεί τους χώρισαν ξανά. «Εκεί, όσοι ήταν πάνω από 50 χρόνων, τους μετέφεραν στην περιοχή Ορνίθι και τους είχαν εκτελέσει εν ψυχρώ οι Τούρκοι στρατιώτες».

«Ήταν παντού αισθητή η έλλειψη του πατέρα μας»

«Εμείς δεν το ξέραμε ότι είναι νεκρός. Δεν είχαμε ποτέ ενημέρωση και ήταν πολύ δύσκολο. Είμαστε επτά αδέλφια και καθημερινά τον είχαμε στην σκέψη μας, δεν ήταν κάτι που μπορούσαμε να ξεχάσουμε, ήταν σε κάθε φάση της ζωής μας. Η απώλεια του πατέρα ήταν πάντα αισθητή, στα πρώτα βήματα στα σχολεία, στις αποφοιτήσεις, στις αποφάσεις της ζωής μας, στους γάμους, στα βαφτίσια, στα Χριστούγεννα, στο Πάσχα. Δεν ήταν εύκολα τα χρόνια. Σίγουρα όσο περνούσε ο καιρός και λιγόστευαν οι ελπίδες, αυτό που θέλαμε και αυτό που έλεγε πάντα η μητέρα μου πριν πεθάνει, είναι τουλάχιστον να θαφτούν όπως πρέπει».

Η φωνή της, όσο μιλούσε για την απουσία που τους στιγμάτισε, αλλά και τις δυσκολίες που ήρθαν στον δρόμο τους όλα αυτά τα χρόνια, έτρεμε… Ο τόνος της είχε αλλάξει και μαρτυρούσε το παράπονο, τον πόνο και το μαρτύριο που ζουν από τότε… Η απάντηση στις ερωτήσεις τους ήρθε το 2009…

«Το 2009 έγινε ανασκαφή στην περιοχή στο Ορνίθι και υπήρχαν ενδείξεις ότι ανάμεσα σε αυτούς που ήταν θαμμένοι εκεί, ήταν και ο πατέρας μου. Όταν έγινε η ανασκαφή στην περιοχή, είχε διαπιστωθεί πως ο τάφος είχε ανοιχτεί προηγουμένως και έγινε μεταφορά του μεγάλου όγκου οστών και στην περιοχή είχαν εντοπιστεί μόνο υπολείμματα οστών. Εμάς μας έχουν καλέσει ως οικογένεια το 2011. Είχε βρεθεί στο Ορνίθι και έγινε η ταυτοποίηση του. Για τον πατέρα μου συγκεκριμένα, είχε βρεθεί το δεξί του παπούτσι, μαζί με το πέλμα του και δύο επιγονατίδες και για την πλειοψηφία των συγχωριανών έχουν βρεθεί υπολείμματα οστών. Είναι ελάχιστοι οι σκελετοί που βρέθηκαν ολόκληροι».

Αν και για άλλες οικογένειες, η ανεύρεση των οστών των αγνοούμενων συγγενών τους είναι το τέλος της τραγωδίας, για την κα. Μαρία και πολλούς άλλους συγχωριανούς τους, το 2011 σημάδεψε την αρχή ενός νέου μαρτυρίου, μεγαλύτερου από το προηγούμενο…

«Για μας το μαρτύριο δεν τελείωσε όταν μάθαμε ότι πέθαναν. Εμείς ζούμε ένα δεύτερο μαρτύριο και ίσως να μας πληγώνει ακόμη περισσότερο αυτό. Από το 2011 μέχρι σήμερα βρίσκεται σε ένα κασονάκι στο Ανθρωπολογικό Κέντρο»…

Ο λόγος δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι η ΔΕΑ δεν έχει το απαραίτητο κονδύλι, ώστε να προχωρήσει με την ταυτοποίηση των υπολειπόμενων οστών, που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο Ανθρωπολογικό Κέντρο.

«Μέσω του DNA έγινε η ταυτοποίηση των οστών για 68 άτομα. Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος οστών, προσωπικά τα είχα δει όταν είχαμε πάει στο Ανθρωπολογικό Κέντρο, τα οποία παρόλο που αρχικά μας έλεγαν ότι δεν μπορούσαν να δώσουν DNA, τελικά παραδέχθηκαν ότι μπορούν να δώσουν, αλλά είναι θέμα κόστους, το οποίο δεν μπορεί να καλυφθεί με τα κονδύλια που έχει στη διάθεσή της η ΔΕΑ για όλες τις περιπτώσεις.

Σε συνάντηση που είχαμε τον Ιούνιο του 2021, μας είχαν ξεκαθαρίσει πως αν βρεθούν κονδύλια από άλλους πόρους, είναι διατεθειμένη η ΔΕΑ να τα διαθέσει για το συγκεκριμένο εγχείρημα, δηλαδή την ταυτοποίηση μέσω DNA όλων των οστών, για να δοθούν στις οικογένειες. Σε εκείνη τη μάζα των οστών κανείς δεν αποκλείει ότι μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι. Ακόμη υπολείπονται ακόμη 900 αγνοούμενοι. Κανένας δεν ξέρει αν ανάμεσα σε εκείνα τα άτομα που έπιασαν από το γκαράζ Παυλίδης και τα πήγαν στο Ορνίθι, δεν υπάρχουν άτομα από άλλες περιοχές.

Είναι πολύ τραγικό να μην διατεθούν τα κονδύλια για να γίνει η ταυτοποίηση, για να βρούμε περισσότερους ανθρώπους. Ένα παράδειγμα, ο θείος μου, ο οποίος είχε συλληφθεί στο χωριό μαζί με τον πατέρα μου, δεν έγινε ταυτοποίηση των οστών του. Ήδη έχουμε από άτομα που έχουν συλληφθεί μαζί με τους υπόλοιπους, για τους οποίους δεν έγινε κάποια ταυτοποίηση μέσω του DNA. Τόσο καιρό περιμένουμε από τους Τούρκους να μας πουν που τους έθαψαν και που είναι. Τώρα περιμένουμε και προσπαθούμε να πείσουμε τους Ελληνοκύπριους να μας δώσουν τα λείψανα των δικών μας που είναι εκεί, αυτό είναι το τραγικό και η αγανάκτηση που νιώθουμε. Πάντα παίρνουμε υποσχέσεις, αλλά κανένας δεν τροχιοδρομεί καταστάσεις για να προχωρήσει η διαδικασία. Από υποσχέσεις μπουχτίσαμε, πλέον είναι η ώρα να δούμε μέτρα. Τότε ήμουν πέντε ετών και έπιασαν τον πατέρα μου μπροστά μου και κανένας δεν με ρώτησε αν θα τον ήθελα να τον έχω στη ζωή μου, μαζί μου ή όχι. Τουλάχιστον τώρα που είμαι 53 ετών, ας μου δώσουν το δικαίωμα να τον θάψω. Είναι πολύ τραγικό αυτό που συμβαίνει, το δράμα αυτών των οικογενειών, για ένα κονδύλι 1 εκατομμυρίου. Για άλλα δίνουμε κονδύλια, για γήπεδα, για οτιδήποτε άλλο υπάρχει η οικονομική άνεση και για αυτό το θέμα, όχι. Για μένα από την πρώτη μέρα που είχα πάει εκεί, έδωσα μία υπόσχεση στον πατέρα μου και στον εαυτό μου, ότι θα καταβάλω κάθε προσπάθεια για να ξέρω ότι έκανα κάτι».

 Η κα. Μαρία, φανερά συγκινημένη και με την φωνή της να τρέμει, εξηγεί τον λόγο που ο πατέρας της βρίσκεται ακόμη εκεί και δεν του έχουν κάνει ακόμη κηδεία.

«Είναι οικογενειακή η απόφαση να τον αφήσουμε εκεί, αλλά είναι ένα θέμα που επαναφέρουμε στο τραπέζι συχνά πυκνά. Ακόμη και εμείς οι ίδιοι προβληματιζόμαστε τι θα ήταν καλύτερο και για τον ίδιο και για μας να κάνουμε, αλλά πάντα καταλήγουμε ότι δεν θα καταφέρουμε να κάνουμε δύο κηδείες. Αν πάρουμε τα λίγα οστά τώρα και τα θάψουμε και μας δώσουν μετά άλλα και μετά άλλα, κάθε λίγο θα κάνουμε κηδεία; Είναι κάτι που δεν αντέχεται από κανένα αυτό το συναισθηματικό βάρος.

Σε μία επίσκεψη στο Κέντρο είχα ζητήσει να δω τα οστά του πατέρα μου και είναι πολύ τραγικό να βλέπεις σε μία αποθήκη, τα κιβώτια με τα λείψανα των δικών μας, στοιβαγμένα σε ράφια και σκονισμένα. Αμφιβάλλων αν οι συνθήκες είναι σωστές, για την διατήρηση αυτών των οστών. Είναι πολύ τραγικό για μας. Τους περιμέναμε τόσα χρόνια για να τους κάνουμε κηδεία και να τους θάψουμε. Τώρα; Ξέρουμε ότι είναι εκεί τα λείψανα του παπά μας. Τι πρέπει να κάνουμε; Να περιμένουμε και τα υπόλοιπα οστά ή να τα θάψουμε; Και όταν μας δώσουν κι άλλα, τι θα κάνουμε; Θα τα ξεθάψουμε και θα κάνουμε ξανά κηδεία;

Προσωπικά νιώθω μία απογοήτευση και πίκρα να ζητούμε τα αυτονόητα. Είναι χρέος της πολιτείας, είναι χρέος του καθενός που είναι στην εξουσία, να δει αυτό το θέμα ανθρωπιστικά, όπως το λένε όλοι. Κανένας δεν κάνει έργα, αλλά μπουχτίσαμε από λόγια και υποσχέσεις. Ήμουν πέντε ετών και τώρα είμαι 53. Οι γονείς μας πέθαναν και με τους ρυθμούς που πάει η ΔΕΑ θα κάνουν άλλα τόσα χρόνια και δεν θα βρίσκουν ούτε παιδιά ούτε εγγόνια για να δώσουν οστά».

Ο Πορτογάλος εμπειρογνώμονας που δεν ήρθε ποτέ

Ένα άλλο θέμα, που αποτελεί ανοιχτό μέτωπο για τους συγγενείς των αγνοουμένων της Άσσιας είναι αυτό της καθόδου του Πορτογάλου εμπειρογνώμονα... που αναμένεται εδώ και τέσσερα χρόνια.

«Στις 17 Νοεμβρίου του 2017, η τριμελής επιτροπή της ΔΕΑ μας είχαν καλέσει ως Επιτροπή Αγνοουμένων Άσσιας εσπευσμένα στο Λήδρα Πάλας, όπου μας ενημέρωσαν ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε καταθέσει έγγραφο μαρτυρίας, για το οποίο επιβεβαίωσαν την εγκυρότητα των πληροφοριών, ότι είχαν μεταφερθεί τα οστά από το Ορνίθι, στον σκυβαλότοπο του Δικώμου. Μάλιστα, ο μάρτυρας είχε υποδείξει σε ποιο μέρος του σκυβαλότοπου είχαν τοποθετηθεί τα οστά. Στην τότε συνάντησή μας, εμείς χαιρετήσαμε και ευχαριστήσαμε για τις πληροφορίες, επειδή ψάχναμε από το 2009-2017 και συνεχώς ζητούσαμε να μάθουμε που είχαν μεταφερθεί.

Όταν έγινε η συνάντηση μας είχαν αναφέρει ότι θα προσκαλούσαν Πορτογάλο εμπειρογνώμονα, ο οποίος είχε αναλάβει την αποκατάσταση του σκυβαλότοπου του Δικώμου, για να κάνει μία μελέτη, ώστε να δουν αν μπορεί να γίνει ανασκαφή στο χώρο, επειδή εμπεριέχονται κάποιοι κίνδυνοι.

Μας είχαν πει τότε ότι η κατάσταση με την μελέτη, θα έπαιρνε τρεις με τέσσερις μήνες. Είναι πολύ λυπηρό για μας να περιμένουμε εδώ και τέσσερα χρόνια και ακόμα η διαδικασία του να έρθει ο Πορτογάλος είναι αβέβαιη. Ακόμη εξασκούμε πιέσεις για να γίνει αυτή η μελέτη».

Από αυτό το σημείο της κουβέντας μας, ήταν εμφανή στον τόνο της φωνής της κας. Μαρίας η αγανάκτηση που νιώθει τόσα χρόνια.

«Θωρώ ότι ως κυπριακή κοινωνία, θα έπρεπε να συμβάλουμε στην αύξηση των πόρων της ΔΕΑ για να τροχοδρομηθούν οι διαδικασίες για τις οποίες έχουμε πληροφορίες. Είναι κρίμα να έχουμε πληροφορίες, να είναι στα συστήματα και να μην έχουμε τους πόρους να κάνουμε τις ενέργειες που πρέπει.

Υπάρχουν αρκετές οικογένειες που ζουν την ίδια κατάσταση μαζί μας και γι’ αυτό κάναμε την Επιτροπή για τους αγνοούμενους μας, την Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας και έκτοτε κάνουμε τον ίδιο αγώνα. Είχαμε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, με υπουργούς Εξωτερικών, με βουλευτές, με ξένους ευρωβουλευτές. Όπου μας δίνεται η δυνατότητα και η ευκαιρία, εμείς δηλώνουμε παρόντες. Έχουμε επισκεφτεί πρέσβεις και ζητούμε σε όλους τα ίδια πράγματα. Να μας βοηθήσουν να γίνουν αυτές οι εκταφές, να γίνει η εξέταση με DNA για να διαλευκανθεί η μνήμη του κάθε αγνοούμενου».

Το μήνυμα προς την κοινωνία

«Οι οικογένειες των αγνοουμένων έχουν κουραστεί από λόγια και θέλουν πράξεις. Μένουμε όλοι στα λόγια και δεν ξέρουμε ποιος είναι αυτός που θα κάνει πράξεις. Σε όλους βρίσκουμε την κατανόηση στα λόγια, αλλά εμείς θέλουμε πράξεις».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Πάνω από 2,000 μη ταυτοποιημένα οστά στα συρτάρια… «Νιώθω ότι ζητώ το αυτονόητο»
• Έτοιμη για τις αποζημιώσεις η Κύπρος, περιμένει πότε θα κάνει κέφι η Τουρκία
• «Λυπούμαι να περιμένω αν βρεθεί τυχαία ο τάφος του πατέρα μου...»