Ώρα Μεταρρυθμίσεων-Το κρίσιμο διακύβευμα των πρώτων μηνών του 2022

Στη δέκατη και τελευταία στροφή εισέρχεται με το καλημέρα του νέου χρόνου ο Νίκος Αναστασιάδης και είναι πολλοί οι λόγοι που, τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του, επιδιώκουν όσο κανένας άλλος να δουν τις Μεταρρυθμίσεις που οι ίδιοι εξήγγειλαν, να παίρνουν σάρκα και οστά. Την ίδια ώρα τα κόμματα προσεγγίζουν το ζήτημα των Μεταρρυθμίσεων διττά.  

Από τη μια πλευρά, ξέρουν πως όπως και η Μεταρρύθμιση του ΓΕΣΥ ή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, καρπώθηκαν και έτυχαν εκμετάλλευσης από το κυβερνών κόμμα, παρά το γεγονός ότι τα εν λόγω Νομοσχέδια πέρασαν ομόφωνα και μετά κι από πρωτοβουλίες της αντιπολίτευσης. Από την άλλη γνωρίζουν πως εάν βάλουν τροχοπέδι, ζημιωμένος δεν θα είναι ο Νίκος Αναστασιάδης και η Κυβέρνηση του, αλλά ο απλός πολίτης που περιμένει εδώ και χρόνια την εφαρμογή Μεταρρυθμίσεων που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα του και την ποιότητα ζωής του.

Τον πολίτη δεν τον ενδιαφέρει εάν στην ελεύθερη Αμμόχωστο θα είναι ένας ή τρεις δήμοι ή εάν στο Δικαστικό Συμβούλιο θα συμμετέχει ο Γενικός Εισαγγελέας. Τον ενδιαφέρει να δει εάν τα τέλη κάθε τέλος του χρόνου που υποχρεώνεται να πληρώνει θα είναι μειωμένα. Τον ενδιαφέρει το οδικό δίκτυο στο οποίο κινείται ο ίδιος και τα παιδιά του είναι ασφαλές. Τον ενδιαφέρει εάν επιτέλους η γειτονία του θα αποκτήσει ένα χώρο πρασίνου, ο οποίος εκτός από ασφαλείς θα είναι και καθαρός. Τον ενδιαφέρει επίσης όταν θα χρειασθεί να απευθυνθεί στη Δικαιοσύνη να μην περιμένει πέντε και δέκα χρόνια για να εξασφαλίσει μια απόφαση και τον ενδιαφέρει όταν θα απευθυνθεί στην δημόσια υπηρεσία να έχει πρόσβαση στον αρμόδιο λειτουργό που θα είναι καταρτισμένος και πρόθυμος να τον εξυπηρετήσει.

Επιστρέφοντας στους κερδισμένους και τους χαμένους από ενδεχόμενη ψήφιση και εφαρμογή μιας σειράς Μεταρρυθμίσεων, αναμφίβολα ανάμεσα στους πρώτους συγκαταλέγεται και η κυπριακή οικονομία, η οποία θα μπορεί να αντλήσει χωρίς πρόβλημα τα χρήματα που προβλέπονται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ε.Ε. Υπενθυμίζεται ότι η Κυβέρνηση έχει εξαγγείλει το Σχέδιο Κύπρος, το οποίο συμπεριλαμβάνει το 1,2 δις ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, το 1,8 δις που προβλέπεται από τα Ταμεία Πολιτικής συνοχής μέσω του προγράμματος «Θάλεια» και το 1,4 δις που σύμφωνα με τη μελέτη αντικτύπου, θα προκύψουν από ιδιωτικές επενδύσεις ή συμπράξεις του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα.

Κυβέρνηση και Βουλή σε πρώτο πλάνο επιδόθηκαν σε ένα αγώνα δρόμου τους τελευταίους μήνες, έτσι ώστε να προωθήσουν μια σειρά Νομοσχεδίων, που υποτίθεται πως έπρεπε να ψηφισθούν μέχρι το τέλος του χρόνου, έτσι ώστε η Κύπρος να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις των Βρυξελλών, αφού η ψήφιση τους κρίνεται απαραίτητή για την υλοποίηση των Μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τη συνακόλουθη εκταμίευση των ευρωπαϊκών πόρων που μας αναλογούν.

Παρά τις προσπάθειες, μικροπολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες που δεν είχαν να κάνουν κατά κύριο λόγο με τη Βουλή, μετέθεσαν μια σειρά από Μεταρρυθμίσεις που υποτίθεται θα έπρεπε να εγκριθούν μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021. Τόσο αυτές οι Μεταρρυθμίσεις όσο και μια σειρά από άλλες, που είχαν ως ορίζοντα ψήφισης εξ αρχής το 2022, περιμένουν τους βουλευτές άμα τη επιστροφή τους από τις διακοπές των Χριστουγέννων.

Το γεγονός μάλιστα ότι εισερχόμαστε στον τελευταίο χρόνο πριν από τις Προεδρικές και τα κόμματα θα ξεκινήσουν κι επίσημα να δρουν και να εργάζονται με ορίζοντα τον Φεβρουάριο του 2023, καθιστά ακόμη πιο ασφυκτικά τα χρονοδιαγράμματα για την ψήφιση των Μεταρρυθμίσεων, τις οποίες η κοινωνία περιμένει εδώ και χρόνια.

Τα κόμματα και οι βουλευτές τους, έχουν μπροστά τους μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να εργαστούν δημιουργικά και σε κλίμα συναίνεσής έτσι ώστε να έχουν κάτι να δείξουν ως προίκα από το έργο τους στη Βουλή. Ειδάλλως, τόσο η προσπάθεια της ίδιας της Βουλής για να αναστρέψει την αρνητική εικόνα της ανάμεσα στην κοινή γνώμη όσο και η προσπάθεια εκάστου κόμματος να παρουσιαστεί ενώπιον των πολιτών, ως εκσυγχρονιστικό, μεταρρυθμιστικό και οτιδήποτε άλλο θα είναι άνευ αντικειμένου, αφού θα είναι ωσάν να μας πουλούν φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Τα Νομοσχέδια που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Κύπρος-του Αυριο που συνδέεται και με το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και που θα πρέπει να εγκριθούν εντός του 2022, αγγίζουν εάν δεν τα ξεπεράσουν τελικά τα 30, με μια σειρά άλλων τροποποιητικών Νόμων που αναμένεται να κατατεθούν προς έγκρισή.

Δημόσια Υπηρεσία

Μια από τις πιο κρίσιμες και σημαντικές Μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Βουλής, είναι αυτή της Δημόσιας Υπηρεσίας. Στόχος της Μεταρρύθμισης, είναι η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας και βελτίωση των διαδικασιών και της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης για καλύτερη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής. Αυτό, όπως περιγράφεται στο Σχέδιο Κύπρος-το Αύριο, θα συμβεί με την εισαγωγή νέου πλαισίου για την αξιολόγηση και επιλογή των υποψηφίων για την πλήρωση κενών θέσεων στη δημόσια υπηρεσία και νέων κανονισμών για την αξιολόγηση των επιδόσεων των εργαζομένων, που γίνεται με τον (α) «Ο περί Δημόσιας Υπηρεσίας (Τροποποιητικός) Νόμος», (β) «Ο περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Προαγωγή, Διατμηματική Προαγωγή και Πρώτο Διορισμό και Προαγωγή στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμος» και τον «Οι περί Δημόσιας Υπηρεσίας (Αξιολόγηση Υπαλλήλων) Κανονισμοί» Νόμο που εκκρεμούν ενώπιον της Βουλής από τον Οκτώβριο του 2019. Θεωρητικά η Μεταρρύθμιση θα έπρεπε να έχει ήδη εγκριθεί τον Δεκέμβριο του 2021, κάτι ωστόσο που δεν κατέστη εφικτό.

Η Μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας είναι μια από τις πλέον ταλαιπωρημένες Μεταρρυθμίσεις, αφού πηγαινοέρχεται μεταξύ Υπουργείου Οικονομικών και Βουλής εδώ και περίπου οκτώ χρόνια. Μάλιστα ήταν μια από τις Μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από την Τρόικα, όταν η Κύπρος υπέγραφε το μνημόνιο, ενώ είναι και στα προαπαιτούμενα Νομοσχέδια για εκταμίευση της 2ης δόσης από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πλέον η ψήφιση της αναμένεται να γίνει, αφού ολοκληρωθούν και οι διαβουλεύσεις μεταξύ των κομμάτων το πρώτο τρίμηνο του 2022.

Τοπική Αυτοδιοίκηση

Άλλη μια επίσης ταλαιπωρημένη Μεταρρύθμιση, είναι αυτή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τα τρια Νομοσχέδια, «περί Κοινοτήτων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2020», «περί Δήμων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2020» και «περί Επαρχιακών Συμπλεγμάτων Νόμος του 2015», συζητούνται στη Βουλή από τον Μάρτιο του 2020 και ενώ θα έπρεπε να έχουν ψηφισθεί, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που δόθηκαν μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021, σήμερα, δεν γνωρίζουμε όχι απλά την τελική τους μορφή αλλά ούτε καν πόσους δήμους και πόσα κοινοτικά συμπλέγματα θα έχουμε.

Υπενθυμίζεται πως για να γίνει κατορθωτή η ψήφιση της Μεταρρύθμισης, η Βουλή έλαβε και την απόφαση, η οποία συνιστά πρωτόγνωρο γεγονός για τα κυπριακά δεδομένα, να αναβάλει της δημοτικές εκλογές που ήταν προγραμματισμένες για τον Δεκέμβριο, λαμβάνοντας παράλληλα και τη δέσμευση προς τους πολίτες για να τη ψηφίσει εντός Νοεμβρίου. Σήμερα με ευθύνη της Βουλής και ειδικότερα των κομμάτων ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ και Οικολόγων που ζήτησαν χρόνο για να καταθέσουν γραπτώς τις τροπολογίες τους, η Μεταρρύθμιση βρίσκεται στον αέρα, αφού παράλληλα στο παρασκήνιο κάποια κόμματα έκαναν σκέψεις για ριζικές αλλαγές των Νομοσχεδίων και δραστική μείωση των δήμων από 17 που θέλει το Υπουργείο Εσωτερικών, ή 20 που ζητά το ΑΚΕΛ, να πάμε στους πέντε μητροπολιτικούς συν τρεις ή τέσσερις περιφερειακούς δήμους. Στις 20 Δεκεμβρίου τα κόμματα κατέθεσαν τις τροπολογίες τους και το επόμενο επεισόδιο της Μεταρρύθμισης αναμένεται να παιχθεί στην επιτροπή Εσωτερικών στις 13 Ιανουαρίου. Σημειώνεται πως το σύνολο των Νομοθεσιών θα πρέπει να ψηφισθούν έτσι ώστε να υπάρξει κατάλληλη προετοιμασία και να επιτευχθεί το ορόσημο για εφαρμογή της Μεταρρύθμισης το 2024 και όχι διότι απαιτείται κάτι τέτοιο από την Ε.Ε..

Δικαιοσύνη

Την τριμπλέτα των ταλαιπωρημένων Μεταρρυθμίσεων συμπληρώνει ποια άλλη, η Μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης, που θεωρητικά έχει ως στόχο την αποτελεσματικότερη και λειτουργικότερη Δικαιοσύνη με παράλληλη δέσμευση προς την Ε.Ε. για μείωση των καθυστερημένων υποθέσεων που εκκρεμούν στα Δικαστήρια. Σε ότι αφορά τις δεσμεύσεις για μείωση του χρόνου απονομής Δικαιοσύνης, στο Σχέδιο Δράσης που εκπονήθηκε προβλέπεται μέχρι τον Ιούνιο του 2024 μείωση καθυστερημένων υποθέσεων κατά 20% και μέχρι τον Ιούνιο του 2026 μείωση καθυστερημένων υποθέσεων κατά 40%.

Σε ότι αφορά τη Μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης, τα τρία Νομοσχέδια αφορούν αλλαγές της στη Λειτουργία του Ανωτάτου Δικαστηρίου με τη δημιουργία ξεχωριστού Εφετείου για την αντιμετώπιση των καθυστερημένων υποθέσεων καθώς επίσης και πέντε Νομοσχέδια για ίδρυση και λειτουργία Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου στην Κύπρο.  Επίσης προβλέπεται η επαναφορά του Συνταγματικού Δικαστηρίου, όχι στη βάση του Συντάγματος του 1960, αλλά αναθεωρημένο στα νέα δεδομένα, ενώ σημείο τριβής αποτελεί και οι τροποποιήσεις που προβλέπονται στη σύνθεση του Δικαστικού Συμβουλίου, όπου καταγράφθηκαν το προηγούμενο διάστημα, και ως ένα βαθμό ήταν και ο λόγος της μεγάλης καθυστέρησης που παρατηρήθηκε, ανάμεσα στους Δικαστές του Ανωτάτου και το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Διαφθορά

Εξίσου κρίσιμο και αναγκαίο όσο λίγα, είναι η βελτίωση του Νομοθετικού πλαισίου για καταπολέμηση της Διαφθοράς, που επίσης εκκρεμεί ενώπιον της Βουλής και θεωρητικά θα έπρεπε να είχε εγκριθεί μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021. Η καταπολέμηση της διαφθοράς προβλέπεται μέσω τριών ενεργειών: (α) μέσω της σύστασης νέου φορέα, της Αρχής Καταπολέμησης της Διαφθοράς, (β) τη ρύθμιση των ζητημάτων lobbying και θεμάτων ασυμβίβαστου, μέσω του «Ο περί της Διαφάνειας στις Διαδικασίες Λήψης Δημοσίων Αποφάσεων και Συναφών Θεμάτων Νόμου του 2019» και (γ) την προστασία όσων αποκαλύπτουν στοιχεία που σχετίζονται με πράξεις διαφθοράς, μέσω του « περί Αναφοράς Πράξεων Διαφθοράς Νόμου του 2017». Με βάση τις εξαγγελίες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, η Αρχή Καταπολέμησης της Διαφθοράς θα πρέπει να εγκριθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2022, ενώ η ρύθμιση του lobbying, του ασυμβίβαστου και των πληροφοριοδοτών, έπρεπε να είχαν εγκριθεί μέχρι τον Δεκέμβριο. Με βάση τη συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, αναμένεται να οδηγηθούν προς ψήφιση στην πρώτη Ολομέλεια του 2022.

Τα υπόλοιπα εξίσου σημαντικά

Ξεκινώντας από την προσπάθεια για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και των επιχειρήσεων, ενώπιον της Βουλής εκκρεμεί το Νομοθετικό πλαίσιο για διευκόλυνση στρατηγικών επενδύσεων, που αναμένεται να λειτουργήσει αντισταθμιστικά σε σχέση με τη διακοπή του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος και να ευνοήσει την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων. Αυτό θα συμβεί μέσω του «περί της Διευκόλυνσης των Επενδύσεων» Νόμου ου κατατέθηκε στη Βουλή από τον Δεκέμβριο του 2019 και θα πρέπει να εγκριθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2022.

Επίσης η Βουλή καλείται μέχρι τον Μάρτιο του 2022, να εγκρίνει τους  «περί Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομικών Υπηρεσιών (Τροποποιητικός) Νόμος του 2021» και «περί Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών Νόμος του 2021», που έχουν ως στόχο την αναβάθμιση της υποδομής για συνδεσιμότητα για την ενδυνάμωση της Εθνικής Ρυθμιστικής Αρχής / Γραφείο Επιτρόπου Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομείων – ΓΕΡΗΕΤ.

Η Κυβέρνηση στην εξαγγελία του Σχεδίου Κύπρος-το Αύριο, περιλαμβάνει και μια σειρά άλλων, εξίσου σημαντικών ζητημάτων που θα πρέπει εντός του 2022 να εγκριθούν από τη Βουλή. Με στόχο την βελτίωση της ανθεκτικότητας και τη δημιουργία ενός πιο ανταγωνιστικού πρωτογενή τομέα, προβλέπεται η κατάθεση Νομοσχεδίου για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές (ΑθΕΠ) στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων στην Κύπρο. Στο εν λόγω Νομοσχέδιο, που δεν κατατέθηκε ακόμα στη Βουλή, αναμένεται ότι θα υπάρχει πρόνοια για ανάπτυξη ηλεκτρονικής πλατφόρμας για βελτίωση του εμπορίου και της συμμετρίας πληροφοριών στην αλυσίδα εφοδιασμού φρέσκων προϊόντων, μεταξύ παραγωγών-εμπόρων-αγοραστών. Το εν λόγω Νομοσχέδιο θα πρέπει να ψηφισθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2022.

Με στόχο την ενίσχυση των τομέων της έρευνας και της καινοτομίας, αναμένεται επίσης να κατατεθεί τροποποίηση του περί Φορολογίας Εισοδήματος Νόμου ώστε να διευρυνθεί το υφιστάμενο πλαίσιο επένδυσης σε καινοτόμες επιχειρήσεις, έτσι ώστε να δοθούν κίνητρα για ενθάρρυνση και προσέλκυση επενδύσεων και ανθρώπινου δυναμικού στους συγκεκριμένους τομείς. Με βάση το σχεδιασμό της Κυβέρνησης αυτό θα πρέπει να εγκριθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022.

Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022, θα πρέπει να εγκριθεί και η Μεταρρύθμιση που σχετίζεται με τη Τοπική Αυτοδιοίκηση και αφορά των χωροταξικό σχεδιασμό. Πρόκειται για σχέδιο αστικού αναδασμού, πολεοδομικού ανασχεδιασμού για την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση της γης.

Μέχρι το τέλος του νέου χρόνου, η Βουλή θα κληθεί να τροποποιήσει και τον «ο περί πώλησης ακινήτων (ειδική εκτέλεση) τροποποιητικός νόμος», για διασφάλιση της της δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας, μέσω της αντιμετώπισης ανεπαρκειών του συστήματος τίτλων ιδιοκτησίας.        

Επιπρόσθετα μέχρι το τέλος του νέου χρόνου, απαιτούνται οι τροποποιήσεις «του περί Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης (Υποχρεωτική Φοίτηση και Παροχή Δωρεάν Παιδείας) Νόμου του 1993 (24(Ι)/1993)» και του «των περί Λειτουργίας των Δημόσιων Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης Κανονισμών», που προνοούν τον εκσυγχρονισμό εκπαιδευτικού συστήματος, αναβάθμιση και ενίσχυση δεξιοτήτων και επέκταση της δωρεάν υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων ετών.