«Έβγαζαν τα νύχια τους, έβαζαν το κεφάλι στη μέγγενη… Για 15 μέρες δεν μιλούσε…»

«Ήταν 20 χρόνων όταν πέθανε ο Νικόλαος Θεοφάνους… Υπέστη φρικτά βασανιστήρια στην Ομορφίτα… Τον πρόδωσαν… Σε μια υπόθεση, θα πήγαιναν βράδυ να βγάλουν όπλα τα οποία είχαν φυλάξει σε κοιμητήριο της Παλλουριώτισσας. Ήταν ίσως το μοναδικό κοιμητήριο στη Λευκωσία… Πήγαν να τα ξεθάψουν και ένας τους πρόδωσε. Την ώρα που βγαίναν έξω από το κοιμητήριο, τους άναψαν τα φώτα δυο Land Rover. Οι άλλοι έφυγαν, ο Νίκος όμως δεν έτρεξε… Και εκεί τον συνέλαβαν. Τα όπλα όμως δεν τα κρατούσαν πάνω τους οι δικοί μας, τα ξέθαψαν και θα έπαιρναν αυτοκίνητο να τα πάρουν. Οπότε συνελήφθη ο Νικόλαος και τον πήραν στην Ομορφίτα… Υπέστη φρικτά βασανιστήρια… Τους έβγαζαν τα νύχια τους, τους έβαζαν μέσα στο στόμα βρόγχο και δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν, τους έβαζαν το κεφάλι στη μέγγενη και πολλά άλλα… Για δεκαπέντε μέρες, δεν μαρτυρούσε και δεν είπε τίποτα… Ύστερα από λίγο χρόνο, συνέβη το μοιραίο και έσβησε στο Νοσοκομείο…».

Νικόλαος Θεοφάνους... Ένας από τους ήρωες της ΕΟΚΑ που άφησε τη δική του ιστορία στον τόπο μας... Ένας άγνωστος στρατιώτης, ένα αμούστακο παιδί, μόλις 18 ετών που υπηρέτησε την ΕΟΚΑ ενταγμένος στις ομάδες κρούσεως της Λευκωσίας. Πάλεψε, πολέμησε και έφυγε από τη ζωή με ένα και μοναδικό όρκο... Να μην προδώσει ποτέ την πατρίδα του... Μάλιστα, ο Νικόλας Θεοφάνους, ήταν ανάμεσα σε αυτούς που είχαν υποστεί και τα φρικτά βασανιστήρια της Ομορφίτας. Ωστόσο, παρέμεινε ακλόνητος στο ήθος, στις αξίες και στο μεγαλείο της Οργάνωσης την οποία υπηρέτησε μέχρι και την τελευταία του πνοή...

Την άγνωστη ιστορία του Νικόλαου Θεοφάνου, γυρίζει τον χρόνο πίσω και τη διηγείται στον REPORTER o αδελφότεκνος του ήρωα, Ματθαίος Οικονομίδης, καθώς ο Νικόλαος ήταν αδελφός της μητέρας του. «Πρόκειται περί οικογενείας η ιστορία μας με ρίζα από τη Μικρά Ασία, με αγώνες πολύμορφους και πολυδιάστατους όσο αφορά την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Δηλαδή η οικογένεια μας, είχε και Πελλοπονήσιες ρίζες από τους αγωνιστές του 1821, πήγε στη Μικρά Ασία, από τη Μικρά Ασία έφυγε και πήγε στην Αίγυπτο, εκεί είχε βιώσει για κάποια χρόνια μέχρι το 49’. Έπειτα όταν άρχισε το κίνημα ενάντια στους ξένους, επέστρεψε στην Κύπρο. Υπάρχει βαθιά η κυπριακή ρίζα μέσα στην οικογένεια, δηλαδή σε αυτή την οικογένεια, ο παππούς μου, Δημήτριος Θεοφάνους, είχε υπηρετήσει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για πέντε χρόνια εθελοντικά. Ο αδελφός του επίσης και Θείος μου, Λούκας, είχε πολεμήσει για δέκα χρόνια από τους Βαλκανικούς πολέμους ως εθελοντής και έφυγε από την Αίγυπτο. Ο πατέρας του παππού μου ακόμη, ο Ηράκλης Θεοφάνους, πέθανε κουτσός, γιατί και εκείνος είχε υπηρετήσει εθελοντικά τότε στον ‘ατυχή’ πόλεμο του 1897. Ο δε άλλος θείος τους, ο Φίλιππος Κωνσταντινίδης, ο οποίος ήταν και κοινοτάρχης της Κρήτου Τέρρα, υπηρέτησε στο ιππικό και συμμετείχε στη μάχη των Φαρσάλων. Υπάρχει προϊστορία λοιπόν, πίσω από τον δικό μας ήρωα, Νικόλαο Θεοφάνους».

Τα πρώτα βήματα του Νικόλαου, η ένταξη στην ΕΟΚΑ και οι αποστολές...

«Ο Νικόλαος Θεοφάνους γεννήθηκε στο Κάιρο και στην επιτάφια πλάκα στις 6 Δεκεμβρίου 1936, εξ ού και το όνομά του είναι Νικόλαος. Το 1949 η οικογένεια ήρθε στην Κύπρο. Ο πρώτος αδελφός ο μεγάλος είναι ο Ηράκλης Θεοφάνους, η δεύτερη ήταν η Θεία μου η Δέσποινα, η τρίτη ήταν η μητέρα μου, τέταρτος ήταν ο Νίκος Θεοφάνους και πέμπτη η Ελισάβετ Θεοφάνους, η οποία μαζί με τη μητέρα μου είναι οι μόνες οι οποίες επιζούν.

Ο Νικόλαος Θεοφάνους όταν ήρθε πήγε στη σχολή Σαμουήλ, που ήταν τότε φυτώριο ηρώων. Όταν περάτωσε τις σπουδές του στη σχολή ο Νίκος, 18 χρονών, είχε προσληφθεί στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Και εκεί ήταν όταν μπήκε και στον αγώνα και εγγράφηκε από τους πρώτους στον αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν φίλος με τον Μάρκο Δράκο, με τον Σοφοκλή Σοφοκλέους και γενικά με όλους τους ήρωες της εποχής… Παράλληλα, ο μεγάλος αδελφός του Νικόλαου, ο Ηράκλης Θεοφάνους, λόγω της εμπειρογνωμοσύνης του επειδή συμμετείχε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σε άλλες σημαντικές μάχες, ήρθε αμέσως και μαζί με τον Γρηγόρη Αυξεντίου και Κυριάκο Μάτση, και στο σωματείο της Ανόρθωσης Αμμοχώστου, εκπαίδευαν τα παιδιά. Ήταν οι πρώτοι εκπαιδευτές των αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Όπως αντιλαμβάνεσαι τα παιδιά της ΕΟΚΑ, δεν είχαν δει ποτέ όπλα στη ζωή τους και αυτό προσμετρά φυσικά στον ηρωισμό τους.

Ο Νικόλαος Θεοφάνους μπήκε στο εκτελεστικό στη Λευκωσία, γιατί ήρθε από την Αίγυπτο και είχε και αγγλικό διαβατήριο. Και έτσι μπορούσε εύκολα και κυκλοφορούσε… Για παράδειγμα η υπόθεση σε ένα μαγαζάκι που σύχναζαν Βρετανοί αξιωματικοί, στην οδό Ρηγαίνης, όπου υπήρχε ένα ξενοδοχείο ομώνυμο, το Ρετζίνα Hotel, ένα περίφημο ξενοδοχείο της εποχής. Οπότε εκεί δούλευε ο πατέρας του Νικόλαου Θεοφάνους και στο απέναντι μαγαζάκι βρισκόταν ο Νίκος, αλλά δεν το γνώριζε ποτέ ο παπάς του. Μια από τις αποστολές του Νίκου, ήταν να μπει στο συγκεκριμένο χώρο απέναντι που βρίσκονταν αξιωματικοί, τους έριξε μια χειροβομβίδα, και μπήκε από κάτω από το ξενοδοχείο του Ρετζίνα, που βρισκόταν ο κινηματογράφος και βγήκε από την άλλη πλευρά».

Όταν ο Νικόλαος έριξε έξι σφαίρες στον δικαστή που καταδίκασε τον Καραολή...

«Μια άλλη του αποστολή του Νικολάου Θεοφάνους, ήταν όταν ο δικαστής τον Μάιο του 1956, καταδίκασε στον δι’ αγχόνης θάνατο τον Καραολή και τον Δημητρίου. Έτσι ο Νίκος Θεοφάνους πήγε με ένα μικρό αυτοκινητάκι εκεί στο Πάνθεον και εκεί που είναι η Πύλη Πάφου που έχει μια καθολική εκκλησία και ο δικαστής μπήκε στην εκκλησία με τη φρουρά του. Ο Νίκος Θεοφάνους, έστησε καρτέρι πάνω στο ανηφοράκι της Πύλης Πάφου. Είχε αναμμένη τη μηχανή, κατέβηκε εκεί με ένα 38αρι σπέσιαλ, του έστησε καρτέρι εκεί και μόλις βγήκε με τη φρουρά του, του έριξε έξι σφαίρες. Μπήκε στο αυτοκίνητο και έφυγε. Ο δικαστής, δέχθηκε τις τέσσερις σφαίρες και τελικά επέζησε αλλά έφυγε για το εξωτερικό…  

Το 1961, ήρθε στην Κύπρο ο δικαστής αυτός και λέει θέλει να γνωρίσω αυτόν τον άνθρωπο που είχε το θάρρος, να είναι έξω στο χώρο εκείνο και γω με τη φρουρά μου ολόκληρη εκεί και να έχει την τόλμη να μου ρίξει έξι σφαίρες. Φυσικά, ο Νίκος Θεοφάνους τότε είχε ήδη φύγει από τη ζωή, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1956.

Ήταν αντάρτης πόλεων ο Νικόλαος, όπως τους ονομάζουμε εμείς οι καταδρομείς. Μέσα στους κατοικημένους χώρους, όπου εκεί είναι πιο δύσκολος ο αγώνας».

Τα τελευταία λόγια του Νικόλαου πριν φύγει από τη ζωή...

«Ο Νικόλαος Θεοφάνους άφησε την τελευταία πνοή του στο νοσοκομείο Κερύνειας την 11 Σεπτεμβρίου 1956, η ώρα επτά το απόγευμα. Όταν μετά από πάροδο δύο ετών ο πατέρας του Νικόλαου, Δημήτρης Θεοφάνους τυχαία αντάμωσε το Δρ. Ζήνωνα Πάνο, ο οποίος βρισκόταν ως γιατρός στο πλάι του ετοιμοθάνατου αγωνιστή, του υπέβαλε το ερώτημα ποια ήταν η τελευταία επιθυμία του Νικολάου. Ο Δρ. Πάνος είπε ότι το παιδί του, δεν ζήτησε τίποτα και κανέναν. Με όση δύναμη του είχε απομείνει έλεγε, 'Άγγλοι θα πεθάνετε… Ζήτω η ΕΟΚΑ… Ζήτω ο Αρχηγός Διγενής…'. Ο Δρ. Πάνος ήταν αρχίατρος και από τους κορυφαίους γιατρούς στην Κύπρο. Ακριβώς αυτό ανέφερε στον παππού μου ο γιατρός, όταν βρέθηκαν μια φορά...

Ο Νίκος Θεοφάνους ήταν ένα πολύ γενναίο και πολυτάλαντο παιδί. Μιλούσε τρεις ξένες γλώσσες, Γαλλικά, Αγγλικά και Αραβικά. Του άρεσε πολύ η μουσική και έπαιζε στη φιλαρμονική της Λευκωσίας κλαρίνο και κιθάρα. Ήταν αρσιβαρίστας, είχε διακριθεί στην άρση βαρών και επίσης ήταν ποδοσφαιριστής στον Ολυμπιακό Λευκωσίας».  

«Τραβούσε τα μαλλιά της η μάμμα του, ξάπλωνε στον τάφο του ο πατέρας του» 

«Εγώ μεγάλωσα με αυτές τις ιστορίες, μέσα από τα διηγήματα του παππού μου και της μητέρας μου. Είναι κάτι που κουβαλάς σε όλη σου τη ζωή. Ιδίως η γιαγιά μου και ο παππούς μου…

Για να καταλάβεις, τη μέρα που έφυγε ο Νικόλαος, η μητέρα του, που ήθελε και 20 ώρες να έρθει με το λεωφορείο από την Κρήτου Τέρρα, τραβούσε τα μαλλιά της… Δεν το πίστευε… Ο δε παππούς για αρκετές μέρες, τα πρωινά θυμάμαι, πήγαινε ο πατέρας μου και τον έφερνε τα χαράματα από το κοιμητήριο… Ήταν εκεί και ξάπλωνε πάνω στον τάφο του…

Είναι πράγματα που δεν ξεχνάς ποτέ… Μου τα μετέφεραν όλα γιατί ήμουν και το πρώτο εγγόνι τους και επειδή ζούσαμε δίπλα-δίπλα, τα βράδια καθόμουν να ακούσω ιστορίες από τον παππού μου».