Το καφενείο των... social και ο εγκλωβισμός στο ρεύμα του «κοινωνικά αποδεκτού»

Αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ανθρώπων αποτελεί πλέον το διαδίκτυο, καθώς όλο και περισσότερα άτομα ενημερώνονται πλέον σε καθημερινή βάση από τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ειδικά το τελευταίο διάστημα λόγω και του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας, ακόμη περισσότεροι έκαναν στροφή προς τα social media.

Μερικοί εξ αυτών τα χρησιμοποιούν για επικοινωνία, κάποιοι άλλοι για ψυχαγωγία, ενώ υπάρχουν και άτομα τα οποία βγάζουν λεφτά από αυτά. Τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ξεκάθαρο πως συνέτειναν στο να αλλάξει ο κόσμος. 

Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που μετατρέπονται σε ένα σύγχρονο καφενείο, ειδικά όταν ένα θέμα βρίσκεται στην επικαιρότητα, με κάποιες άλλες να "κατηγορούνται" ακόμη και για καλλιέργεια επιθετικής συμπεριφοράς. Μπορούν όμως να καθορίσουν την άποψη της κοινής γνώμης ή όχι;

Μιλώντας στον REPORTER η μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Frederick, Χριστιάνα Καραγιάννη, εξέφρασε την άποψη πως τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μόνα τους δεν μπορούν να διαμορφώσουν τις απόψεις της κοινής γνώμης. «Αυτό που μπορούν να κάνουν ως εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης, είναι να χρησιμοποιηθούν για να διακινήσουν πληροφορίες, γεγονότα, απόψεις, ιδέες ή πεποιθήσεις, μέσα σε δίκτυα».

Όσον αφορά, τον τρόπο με τον οποίο τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν τους χρήστες, ανέφερε πως είναι κάτι που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

«Ένας από αυτούς είναι πως τα δίκτυα που δημιουργούνται από τη διάδραση των χρηστών στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχηματίζουν πολλές μικρότερες κοινότητες. Επίσης, το πόσο καλά συνδεδεμένοι είναι μεταξύ τους οι χρήστες στην κοινότητα, αλλά και το κατά πόσο καλά συνδεδεμένη είναι μια κοινότητα με το ευρύτερο δίκτυο. Αυτός είναι καθοριστικός παράγοντας, αν και όχι αποκλειστικός, για το πόσο εύκολα διακινούνται οι πληροφορίες σε αυτό, αλλά και ποιους και πόσο μπορούν να επηρεάσουν. Αν φανταστούμε δηλαδή πως υπάρχει μια κοινότητα στο δίκτυο με έντονες αντιεμβολιαστικές ιδέες, η οποία όμως δεν είναι καλά συνδεδεμένη με άλλες κοινότητες στο ευρύτερο δίκτυο, άρα οι πληροφορίες που διακινούνται μέσα σε αυτή δεν προχωρούν εύκολα στο υπόλοιπο δίκτυο, τότε η επίδραση της δεν μπορεί να είναι μεγάλη. Με τον ίδιο τρόπο βέβαια μπορεί να συμβεί και το αντίθετο».

Ερωτηθείσα για το αν τελικά η κοινωνία μας μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια κοινωνία χωρίς άποψη, η κ. Καραγιάννη είπε πως η άποψη δεν είναι κάτι σταθερό, ούτε υπάρχει εκ γενετής, αλλά είναι κάτι που δημιουργείται, καλλιεργείται και μεταλλάσσεται, ανάλογα με τις πληροφορίες που κάποιος λαμβάνει ή στις οποίες εκτίθεται και από τον τρόπο που έμαθε να τις ερμηνεύει.

«Συνήθως επιλέγουμε να δρούμε ή να ανήκουμε σε δίκτυα ή κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν χρήστες, άτομα ή φορείς, οι οποίοι εμπιστευόμαστε. Άρα, δυσκολότερα αμφισβητούμε τις πληροφορίες που διακινούνται μέσα στο δίκτυο μας και πολύ ευκολότερα επηρεαζόμαστε από αυτές. Το να επιθυμεί κάποιος να πηγαίνει με το ρεύμα αυτού που είναι κοινωνικά αποδεκτό, ίσως να είναι εντονότερο στην κυπριακή κοινωνία, λόγω του μικρού μεγέθους της, υπάρχει δηλαδή ένα αίσθημα φόβου για λογοκρισία ή απόρριψη από άτομα που ανήκουν στον ίδιο "κύκλο’’, κοινότητα, δίκτυο αν πας αντίθετα με το ρεύμα. Ένας τρόπος για να αλλάξει αυτό, είναι ίσως δημιουργώντας διασυνδέσεις και με άλλες κοινότητες, ώστε το άτομο να έρθει σε επαφή και με διαφορετικού είδους πληροφορίες και να δημιουργήσει άλλες σχέσεις εμπιστοσύνης».

Ουκ ολίγες φορές αρκετοί από τους χρήστες των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να διαβάσουν σε αυτά μια έρευνα ή δηλώσεις κάποιου αξιωματούχου και να τις αμφισβητήσουν, δίχως δεύτερη σκέψη. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις όπου μια μερίδα από αυτούς, διαβάζοντας μια ανάρτηση κάποιων, που δεν είναι ειδικοί στο θέμα για το οποίο εκφράζουν άποψη, πείθονται αυτόματα με αρκετή ευκολία.

Όπως εξήγησε η μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, αυτό είναι κάτι που οφείλεται σε αρκετούς παράγοντες, υποδεικνύοντας πως οι περισσότεροι συνδέονται και πάλι με το αίσθημα εμπιστοσύνης.

«Διανύουμε μια περίοδο πανδημίας όπου καλούμαστε να ακολουθήσουμε νέους κανόνες που αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο ζωής μας. Παράλληλα, ζούμε σε ένα κράτος όπου η διαφθορά και η διαπλοκή έχουν ισχυρή θέση σε πολλούς τομείς. Άρα το αίσθημα εμπιστοσύνης, απέναντι στο κράτος και τις αρχές έχει αντικατασταθεί από αυτό της απογοήτευσης και του θυμού και αυτό αντικατοπτρίζεται σε πολλές αντιδράσεις, απέναντι σε οτιδήποτε δημοσιεύεται στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή εκτός από επίσημη, κρατική πηγή. Δυστυχώς, πολλές φορές και οι επιστημονικές έρευνες ή οι απόψεις ειδικού αντιμετωπίζονται με καχυποψία από μερίδα πολιτών πιθανόν, γιατί θεωρούν τους επιστήμονες μέρος της διαφθοράς που κυριαρχεί στην κοινωνία μας. Όταν η πληροφορία δημοσιεύεται από απλό πολίτη δεν υπάρχει το ίδιο αίσθημα καχυποψίας, ειδικά αν ο πολίτης φαίνεται να ανήκει στην ίδια κοινότητα ή στο δίκτυο εμπιστοσύνης μαζί μας».

Είναι γεγονός, πως τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλές φορές μετατρέπονται σε "πεδίο μάχης" και καλλιεργούν επιθετικές συμπεριφορές στους χρήστες που βρίσκονται σε αυτά. Όπως ανέφερε η κ. Καραγιάννη, ο λόγος που γίνεται αυτό είναι γιατί τα κοινωνικά δίκτυα, είναι εργαλεία που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει για να εκφράσει άποψη ή για να μεταφέρει πληροφορίες. «Είναι αναμενόμενο να εντοπίζονται διάφορες συμπεριφορές κατά τις συζητήσεις στα ΜΚΔ, όπως παρόμοιες υπάρχουν και εκτός αυτών. Η διαφορά που παρατηρείται στην ένταση αυτών των αντιπαραθέσεων είναι ίσως λόγω της ασφάλειας που προσφέρουν τα ΜΚΔ στις αντιπαραβαλλόμενες πλευρές. Η ασφάλεια του να μην βρίσκονται στον ίδιο φυσικό χώρο και συνεπώς να έχουν στοιχεία ή εξ’ ολοκλήρου την ταυτότητα τους προστατευμένη ή εσκεμμένα κρυμμένη».

Παράλληλα, η κ. Καραγιάννη υπέδειξε πως τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργήθηκαν για να αλλάξουν την επικοινωνία και το έκαναν, προσθέτοντας πως «πάρα πολλές από αυτές τις αλλαγές είναι εξαιρετικά θετικές, ως προς τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, παραμένουν όμως εργαλεία στα χέρια των ανθρώπων. Ανθρώπων με καλές και κακές προθέσεις, σωστούς με και λάθος τρόπους χρήσης, παραμένουν εργαλεία και ως τέτοια πρέπει να μάθουμε να τα αντιλαμβανόμαστε και να τα χρησιμοποιούμε. Πιστεύω πως ο λόγος που οι απόψεις ή πληροφορίες στις οποίες εκτίθεται ένα άτομο στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να το επηρεάσουν πολύ, είναι γιατί τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να προσφέρουν τεράστιο εύρος επανάληψης στην ίδια πληροφορία από διαφορετικές πηγές και τελικά παρέχουν ευκολότερα την ψευδαίσθηση της επαλήθευσης και εγκυρότητας της».