Πνιγμένη στα απόβλητα της οικοδομικής βιομηχανίας η Κύπρος-Τραγικά στοιχεία

Πνιγμένη στα απόβλητα της οικοδομικής βιομηχανίας είναι η Κύπρος, η οποία κατέχει την δεύτερη χειρότερη θέση σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με πάνω από τα μισά απόβλητα που παράγονται να θάβονται σε χώρους ενταφιασμού, ρυπαίνοντας το περιβάλλον. 

Κάθε χρόνο, περίπου 2,2 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων, παράγονται στη χώρα, με το 57% από αυτά να θάβονται στους συγκεκριμένους χώρους, σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Μιλώντας στον REPORTER, ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Frederick, ανέλυσε το πώς επηρεάζουν τα απόβλητα της οικοδομικής βιομηχανίας το περιβάλλον, τι κάνουν άλλες χώρες για αποτροπή τέτοιων καταστάσεων, αλλά και ποιες είναι οι λύσεις για να βελτιωθεί η Κύπρος. 

Αναλύοντας αρχικά το τι ορίζεται απόβλητο οικοδομικής βιομηχανίας, ο κ. Αναστασίου εξήγησε πως, «ο κατασκευαστικός τομέας θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στερεών αποβλήτων παγκοσμίως. Ο όρος που χρησιμοποιείται γι’ αυτό το ρεύμα αποβλήτων είναι “Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων” (ΑΕΚΚ), και καλύπτει μεγάλο φάσμα υλικών. Για παράδειγμα, στα ΑΕΚΚ συμπεριλαμβάνονται 1) απόβλητα που προκύπτουν από την κατεδάφιση κτιρίων, 2) απόβλητα που παράγονται κατά την κατασκευή κτιρίων και άλλων έργων υποδομής, 3) απόβλητα που προκύπτουν από εκσκαφές, ισοπεδώσεις, ή θεμελιώσεις, και 4) απόβλητα από την οδοποιία και τη συντήρηση οδών». 

Τα ΑΕΚΚ, περιλαμβάνουν χώματα, άμμο, σκυρόδεμα, τούβλα, πλακάκια και κεραμικά, πέτρες, ξύλο, πλαστικό, χαρτί, γυαλί, μέταλλα, καλώδια, χρώματα, βερνίκια, υλικά συσκευασίας οικοδομικών υλικών, ή μέχρι και στεγανωτικά υλικά που περιέχουν PCB. «Αυτά τα υλικά χαρακτηρίζονται από μεγάλη ανομοιογένεια, η σύσταση των οποίων υλικών ποικίλει ανάλογα με το είδος δραστηριότητας και τον χαρακτήρα ενός κτιρίου ή άλλου έργου υποδομής», επισήμανε ο αναπληρωτής καθηγητής. 

Τα συγκεκριμένα υλικά, παρουσιάζουν μια τεράστια αύξηση στη χρήση τους τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, κυρίως λόγω κατασκευών νέων κτιρίων, ανοικοδομήσεων, επισκευών, κατεδαφίσεων και λοιπά, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια τεράστια ποσότητα αποβλήτων, για τα οποία υπάρχει ανάγκη σωστής διαχείρισής τους. 

«Εάν δεν διαχειριστούμε αυτές τις ποσότητες ΑΕΚΚ με τον κατάλληλο τρόπο, θα προκληθούν επιβλαβείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. Κάποιες από αυτές τις επιπτώσεις είναι άμεσες, ενώ άλλες είναι έμμεσες, και εξαρτώνται από τον τρόπο διαχείρισης ή και τελικής διάθεσης των αποβλήτων. 

Ο ενταφιασμός ακόμα παραμένει, δυστυχώς, ένας κοινός τρόπος τελικής διάθεσης αποβλήτων. Άμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον που μπορεί να επέλθουν από αυτή την προσέγγιση περιλαμβάνουν την πιθανότητα μόλυνσης υδροφορέων, αλλά και τη συνεχή ανάγκη για εξεύρεσης νέων κατάλληλων χώρων υγειονομικής ταφής (συνοδευόμενο από το ανάλογο οικονομικό κόστος)», επισήμανε ο κ. Αναστασίου.  

Την ίδια ώρα, συμπλήρωσε, «εάν ο ενταφιασμός είναι ανεξέλεγκτος (και όχι σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ή υπολειμμάτων), οι πιθανές άμεσες αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι ακόμα πιο έντονες και συμπεριλαμβάνουν την οπτική ρύπανση και αισθητική υποβάθμιση, τη μόλυνση επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων, τον κίνδυνο πυρκαγιάς, τον τραυματισμό ανθρώπων και ζώων, τη δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων και λοιπά. Έμμεσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του ενταφιασμού ΑΕΚΚ περιλαμβάνουν τη συνεχή εξάντληση παρθένων πρώτων υλών και φυσικών πόρων (με αλυσιδωτές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως την καταστροφή ή την υποβάθμιση οικοτόπων), και την αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης για την εξόρυξη, μεταποίηση και μεταφορά νέων δομικών υλικών και προϊόντων. Η αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση είναι επίσης άρρηκτα συνυφασμένη με εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ως εκ τούτου με τις κλιματικές αλλαγές που βιώνουμε στον πλανήτη μας». 

Τεράστιος ο όγκος αποβλήτων-Πώς μπορεί να μειωθεί η επέκταση 

Με βάση την τελευταία διαθέσιμη έρευνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, η οποία αναρτήθηκε το 2018, η Κύπρος παράγει κάθε χρόνο περί τα 2,2 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων (εξαιρουμένων των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας).  

Βάσει στοιχείων του ίδιου οργανισμού, το 57% του συνόλου των αποβλήτων στην Κύπρο ενταφιάζεται σε χώρους υγειονομικής ταφής (έναντι του 38% στην Ευρωπαϊκή Ένωση), ενώ το 23% των αποβλήτων (τα πλείστα προερχόμενα από τον κατασκευαστικό τομέα) χρησιμοποιείται για επιχωματώσεις (έναντι 12% στην ΕΕ). Μόνο το 18% του συνόλου των αποβλήτων της Κύπρου ανακυκλώνεται (έναντι του 44% στην Ευρωπαϊκή Ένωση). 

Περίπου το 65% του συνόλου των αποβλήτων που παράγονται στην Κύπρο συνδέεται με διεργασίες του κατασκευαστικού τομέα (ενώ τα οικιακά απόβλητα αποτελούν περίπου 20% του συνόλου). 

Ως εκ τούτου, για να μειωθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα, σύμφωνα με τον κ. Αναστασίου, πρέπει να γίνει ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων. 

«Στην διαχείριση αποβλήτων υπάρχει η εξής ιεραρχία προσεγγίσεων με σειρά προτίμησης: 1) μείωση της ποσότητας (ή/και τοξικότητας), 2) επαναχρησιμοποίηση, 3) ανακύκλωση, 4) ανάκτηση (π.χ. ενέργειας), 5) εκτροπή από την ταφή, 6) ενταφιασμός. 

Παράλληλα, μέσα στα πλαίσια της έννοιας της κυκλικής οικονομίας, οφείλουμε να καταβάλουμε προσπάθεια για 1) τη μείωση των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, ή μεθανίου), 2) τη διαμόρφωση νέας προσέγγισης σε σχέση με το τι είναι και τι δεν είναι απόβλητο, 3) τη μείωση απόρριψης χρήσιμων αντικείμενων και υλικών καθώς και 5) τη διαμόρφωση μιας πιο ώριμης κοινωνικής και περιβαλλοντικής συμπεριφοράς που να συνάδει με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα». 

Προτείνει ακόμα, όπως η Κύπρος προχωρήσει με πιο γοργά βήματα, για να πλησιάσει την περιβαλλοντική συμπεριφορά που χαρακτηρίζει άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

«Για να επιτευχθεί η ορθολογιστική διαχείριση των αποβλήτων στην Κύπρο, δεν αρκεί η ύπαρξη κανονισμών και νομοθετημάτων, αλλά απαιτείται η σωστή εφαρμογή τους. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αναπτυχθεί μια κοινή αντίληψη μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, να γίνει σωστή εκπαίδευση, και να αξιοποιηθούν τα κατάλληλα εργαλεία εφαρμογής των κανονισμών με τη χρήση, για παράδειγμα, οικονομικών κινήτρων ή αλλωσπώς. 

Παράλληλα, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και νέων υλικών θα βοηθήσει τα μέγιστα, όσο αφορά σε θέματα επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης αποβλήτων. Ένα παράδειγμα τέτοιας προσπάθειας αποτελεί και το έργο DEFEAT, του οποίου ηγείται το Ερευνητικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Frederick. 

Το έργο DEFEAT, χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) στο πλαίσιο του προγράμματος “RESTART 2016 – 2020” για στήριξη της Έρευνας, της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και της Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) στην Κύπρο. Η ομάδα έργου αποτελείται από ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια τόσο της Κύπρου, όσο και του εξωτερικού, εταιρίες, κυβερνητικούς οργανισμούς και εκπροσώπους άμεσα ενδιαφερομένων μερών και πιθανών τελικών χρηστών. Ο γενικός στόχος του έργου DEFEAT είναι η μετατροπή των ΑΕΕΚ σε ένα νέο, καινοτόμο θερμομονωτικό και πυράντοχο υλικό, το οποίο θα μπορεί να εφαρμοστεί σε προσόψεις κτιρίων».

«Στην Κύπρο αντιμετωπίζουμε έλλειψη βούλησης» 

Από την προσπάθεια για μείωση των οικοδομικών αποβλήτων δεν πρέπει να εξαιρείται κανείς, αφού μόνο έτσι θα δοθεί λύση στο πρόβλημα και θα καταφέρει η χώρα να απομακρυνθεί από τις χειρότερες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως εκ τούτου, ο αναπληρωτής καθηγητής έκανε έκκληση για μια συλλογική προσπάθεια στην οποία θα συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, τόσο από τον κυβερνητικό μηχανισμό αλλά και από τη βιομηχανία (συμπεριλαμβάνοντας τους κατασκευαστές έργων υποδομής, τους πολιτικούς μηχανικούς/αρχιτέκτονες, τους προμηθευτές υλικών, και τους διαχειριστές αποβλήτων).

«Μια τέτοια προσπάθεια πρέπει να ξεκινήσει από ένα ειλικρινή διάλογο, μέσω του οποίου θα αναγνωριστούν τα προβλήματα και οι προκλήσεις, και θα συμφωνηθούν κοινές γραμμές που θα πρέπει να ακολουθηθούν. Παρόλο που μπορεί να ακούγεται παράδοξο, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην Κύπρο δεν είναι τόσο η έλλειψη τεχνογνωσίας, όσο είναι η έλλειψη βούλησης ή και κοινωνικής/περιβαλλοντικής συνείδησης και η μη εφαρμογή σωστών διαχειριστικών διαδικασιών. Εξάλλου, να τονίσω ότι τα πανεπιστήμια μας (όπως προφανώς και αυτά του εξωτερικού) δουλεύουν εδώ και δεκαετίες πάνω στην ανάπτυξη νέων υλικών και νέων τεχνολογιών που στοχεύουν σε μια πιο αειφόρα οικοδομική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Frederick, για εδώ και αρκετά χρόνια, έχουμε αναπτύξει πλούσια δράση στον τομέα των Αειφόρων Κατασκευών και των Αειφόρων Δομικών Υλικών. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας παραμένουν στη διάθεση της κοινωνίας, και θα ήταν μεγάλη μας τιμή αν καταφέρναμε να βοηθήσουμε τον τόπο μας με ένα πιο απτό τρόπο, πέραν των επιστημονικών δημοσιεύσεων και συνεδρίων». 

Τι πράττουν οι άλλες χώρες της Ε.Ε. 

Για επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν με τα οικοδομικά απόβλητα, θα ήταν εξίσου σημαντικό να στραφούμε ως χώρα, στα πεπραγμένα άλλων ευρωπαϊκών κρατών, τα οποία έχουν καταφέρει να περιορίσουν την ρύπανση του περιβάλλοντος από την κατασκευαστική βιομηχανία.  

Όπως εξήγησε ο κ. Αναστασίου, σε άλλες χώρες γίνεται μια πιο ορθολογιστική ανάπτυξη του δομημένου περιβάλλοντος, μέσα από την εφαρμογή των αρχών των αειφόρων κατασκευών. Προς αυτή την κατεύθυνση, έχουν αναπτυχθεί και έχουν εφαρμοστεί πρότυπα και συστήματα πιστοποίησης αειφόρων κτιρίων όπως είναι το BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) του Ηνωμένου Βασιλείου και το LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) του United States Green Building Council των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Μέσα από την εφαρμογή αειφόρων τεχνικών σχεδιασμού, νέων τεχνολογιών, αλλά και διαχειριστικών προσεγγίσεων στις κατασκευές, η ποσότητα και το είδος των αποβλήτων από τον κατασκευαστικό τομέα μειώνεται σημαντικά. Παράλληλα, με το ίδιο σκεπτικό προωθείται και η επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών αλλά και η χρήση ανακυκλωμένων υλικών. Τέλος, πολλά από τα εναπομείναντα απόβλητα προωθούνται προς ανακύκλωση. Η ιδέα της ανακύκλωσης, και της ανάπτυξης νέων και καινοτόμων δομικών υλικών, παραμένει πολύ σημαντική, ειδικά εν όψει της υφιστάμενης κτιριακής υποδομής που ολοένα και χρειάζεται να αντικατασταθεί. 

Οι προσεγγίσεις που έχουν αξιοποιηθεί δια μέσω του χρόνου (πιο έντονα τα τελευταία 25 χρόνια) σε διάφορες χώρες του εξωτερικού είναι πολλές και ποικίλες». 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Ποιους περιβαλλοντικούς στόχους πιάσαμε και ποιους όχι, σύμφωνα με την Κομισιόν
• Καθησυχάζει ο Καδής για την πετρελαιοκηλίδα-«Δεν έχει παρατηρηθεί βαριά ρύπανση»