Η τραγωδία του Αφγανιστάν, η ευκαιρία του Ερντογάν και οι κίνδυνοι για την Κύπρο

Μια πρώτη ανάγνωση των καταιγιστικών εξελίξεων με την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν και τον περίπατο των Ταλιμπάν, 20 χρόνια μετά στην Καμπούλ, επιχείρησαν να κάνουν χθες οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. οι οποίοι εξέφρασαν την ανησυχία τους, τόσο για τα ανθρωπιστικά ζητήματα που εγείρονται για εκατομμύρια Αφγανούς για τους οποίους επέστρεψε ο εφιάλτης του φονταμενταλισμού και τους Ευρωπαίους που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη χώρα όσο και για τις μεταναστευτικές ροές που αργά η γρήγορα θα ξεκινήσουν με δυτική φορά από την κεντρική Ασία προς την Ευρώπη.  

Αναμφίβολα το ζήτημα της ανθρωπιστικής κρίσης είναι τεράστιο, αφού οι Αφγανοί πολίτες γνωρίζουν από πρώτο χέρι τι σημαίνει εφαρμογή της Σαρίας και των ισλαμικών νόμων που περιορίζουν στο ελάχιστο τα δικαιώματα των γυναικών και των ξένων στις περιοχές που ελέγχουν οι Ταλιμπάν. Πρόκειται για ένα ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στην ολότητα του από τη διεθνή κοινότητα, η οποία ψάχνει σημεία επαφής και συνεννόησης με τους νέους κάτοικους του προεδρικού μεγάρου στην Καμπούλ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Συγκλονίζει η εικόνα με τους 600 ανθρώπους στοιβαγμένους σε αεροσκάφος των ΗΠΑ

Αυτό τον ρόλο επιχειρεί ήδη να αναλάβει ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος την ώρα που το ένα μετά το άλλο, τα κράτη ανακοινώνουν την αποχώρηση των διπλωματικών τους αποστολών από την αφγανική πρωτεύουσα, ανακοίνωσε πως η Άγκυρα θα διατηρήσει την πρεσβεία της, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο την πρόθεση του να συνεργαστεί, να συνομιλήσει και να αποτελέσει τον βασικό δίαυλο επικοινωνίας της Δύσης με την ηγεσία των Ταλιμπάν.

Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που η τουρκική διπλωματία επιχειρεί να παίξει τον ρόλο του ρυθμιστή και της ηγέτιδας χώρας του μουσουλμανικού κόσμου. Και στο παρελθόν με καλύτερα παραδείγματα, αυτά του Ιράκ, της Συρίας, της Λιβύης, της Παλαιστίνης και πιο πρόσφατα των Αζέρων και της εισβολής στο Αρτσάχ, ο Ταγίπ Ερντογάν επιχείρησε να διαδραματίσει αυτό τον ηγετικό ρόλο, θέλοντας να γιγαντώσει την διπλωματική σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, χωρίς ωστόσο να καταγράφει εντυπωσιακά αποτελέσματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Με σπουδές στις ΗΠΑ και θητεία στην Παγκόσμια Τράπεζα, ο Γάνι που το έσκασε με εκατομμύρια δολάρια

Αναμφίβολα όμως, αυτή η νέα προσπάθεια επηρεάζει και τα υπόλοιπα ανοικτά μέτωπα της Τουρκίας, μεταξύ των οποίων είναι, τόσο το Κυπριακό όσο και η κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει για τη Λευκωσία και την Αθήνα, είναι πως σε περίπτωση που όντως ο Ερντογάν επιτύχει τις επιδιώξεις του και η Τουρκία αναβαθμιστεί σε χώρα-εγγυητή της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή, τότε αργά ή γρήγορα θα μεταβληθούν και οι ισορροπίες και ο τρόπος που προσεγγίζονται τα ανοικτά μέτωπα της χώρας από τα κράτη της Ε.Ε., τη Ρωσία, αλλά και τις ΗΠΑ.

Αν προστεθεί στην εξίσωση και το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών με Αφγανούς πολίτες που επιθυμούν διακαώς να διαφύγουν από τη χώρα μετά την επικράτηση των Ταλιμπάν, τότε καταλαβαίνει κανείς πόσο δύσκολα και περίπλοκα γίνονται τα πράγματα. Η Τουρκία που από την έναρξη του συριακού εμφυλίου ανέλαβε να συγκρατήσει στο έδαφος της σημαντικές μεταναστευτικές ροές, ενδεχομένως να επιχειρήσει να επαναλάβει το όλο εγχείρημα και με τους Αφγανούς, με οικονομικά αλλά και διπλωματικά ανταλλάγματα, πάντα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Περιπολίες θανάτου από Ταλιμπάν στην Καμπούλ-Λίστες με μελλοθάνατους και 12χρονες «νύφες»

Ειδικότερα η Τουρκία από το 2016 όταν συνάφθηκε η συγκεκριμένη συμφωνία για τους Σύρους πρόσφυγες έλαβε το μυθικό ποσό των έξι δισεκατομμυρίων ευρώ, παίζοντας παράλληλα παιχνίδια, πότε ανοίγοντας και πότε κλείνοντας τη στρόφιγγα ροών των μεταναστών για να ασκήσει πίεση στα κράτη μέλη της Ε.Ε.. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα όσα συνέβησαν στον Έβρο τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2020, αλλά και τα όσα συμβαίνουν στις κυπριακές ακτές που συχνά πυκνά κάνουν την εμφάνιση τους πλοιάρια με μετανάστες που αναχώρησαν από τα τουρκικά παράλια.

Τα τελευταία χρόνια αμφότερες οι πλευρές που υπέγραψαν τη συμφωνία του 2016, έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για το αν εφαρμόστηκε πλήρως. Κράτη όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κύπρος, εκφράζουν προβληματισμό για εφαρμογή της συμφωνίας αλά καρτ, αφού σε αρκετές περιπτώσεις η Άγκυρα αρνήθηκε να επαναπροωθήσει μετανάστες που έφτασαν στις συγκεκριμένες χώρες, ενώ από την άλλη πλευρά η Τουρκία κατηγορεί την Ε.Ε. πως τα χρήματα που λαμβάνει για τη διαβίωση των μεταναστών, είναι πολύ λίγα και ζητά μια νέα συμφωνία με ακόμα περισσότερα χρήματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν και πώς ανακατέλαβαν την εξουσία

Κάπου εδώ εισέρχεται στη συζήτηση και το τι μέλλει γενέσθαι με τις επικείμενες ροές μεταναστών από το Αφγανιστάν που τις επόμενες εβδομάδες θα φτάσουν στην Τουρκία. Η Άγκυρα αργά ή γρήγορα αναμένεται πως θα χρησιμοποιήσει για άλλη μια φορά εκβιάστηκα το ανθρωπιστικό δράμα των συγκεκριμένων ανθρώπων για να αποκομίσει οφέλη από την Ε.Ε.. Τα οφέλη δεν αναμένεται να είναι κατ΄ ανάγκην μόνο οικονομικά αφού και στο παρελθόν, έχει αποδειχθεί πως το τελευταίο πράγμα που θέλουν συγκεκριμένες χώρες του ευρωπαϊκού βορρά και κυρίως η Γερμανία, είναι να χαλάσουν τα χατίρια του Τούρκου Προέδρου και σε άλλους τομείς της διπλωματίας.

Σε αυτό το πλαίσιο μια επικείμενη συμφωνία για το μεταναστευτικό, θα πρέπει να αναγιγνώσκεται στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων που θα πρέπει να επαναδιατυπωθεί τις επόμενες εβδομάδες, με κίνδυνο η πλάστιγγα να γύρει και σε άλλα ζητήματα, όπως αυτό των τετελεσμένων στην κυπριακή ΑΟΖ ή των παρενοχλήσεων στο Αιγαίο προς την Τουρκία, με τους Ευρωπαίους να πατούν φρένο στις όποιες συζητήσεις για κυρώσεις, ή άλλα τιμωρητικά μέτρα κατά του τουρκικού κράτους, που συζήτησαν στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μπάιντεν: Μετά από 20 χρόνια ήταν ώρα να αποχωρήσουμε από το Αφγανιστάν

Εάν το πιο πάνω σενάριο, της νέας προσφυγικής κρίσης που θα κληθεί και πάλι να διαχειριστεί η Άγκυρα, επιβεβαιωθεί, τότε θα πρέπει να αναμένονται ανάλογες εξελίξεις και σε ότι έχει να κάνει με το Κυπριακό, αφού ο διεθνής παράγοντας που μέχρι σήμερα άκουγε, αλλά αρνείτο κατηγορηματικά να συζητήσει τις νέες ιδέες που οι Τούρκοι έθεταν στο τραπέζι, μαλακώσει, μπροστά στους κινδύνους που καραδοκούν, και θα αγγίξει το εσωτερικό της κάθε χώρας ξεχωριστά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: ΗΠΑ: Οι σχέσεις με το Αφγανιστάν θα εξαρτηθούν από τη συμπεριφορά των Ταλιμπάν

Εξάλλου κατά τη διάρκεια των παρεμβάσεων τους, τόσο ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας όσο και ο Κορνήλιος Κορνηλίου που εκπροσώπησε τον Νίκο Χριστοδουλίδη που βρίσκεται εκτός Κύπρου, στην Σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. υπέδειξαν τη διάσταση του μεταναστευτικού και της πιθανής εργαλειοποίησής του από την Τουρκία.

Ο κ. Κορνηλίου, ήγειρε την ανάγκη συζήτησης της μεταναστευτικής διάστασης και των συνεπειών αυτής της κρίσης από άποψης ασφάλειας. Ειδικότερα αναφέρθηκε στην ανάγκη εγρήγορσης για να μην υπάρξει εργαλειοποίηση της μετανάστευσης από κάποιες συγκεκριμένες χώρες. 

Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών, εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία της Κύπρου για τις ραγδαίες εξελίξεις και τα όσα τραγικά συμβαίνουν στο Αφγανιστάν και είπε υπέδειξε πως αυτό που προέχει είναι η ανθρωπιστική διάσταση του θέματος και η παροχή προξενικής αρωγής και βοήθειας στους πολίτες, εκφράζοντας παράλληλα την ετοιμότητα της Κύπρου για παροχή διευκολύνσεων, αν παραστεί ανάγκη, προς τους Ευρωπαίους εταίρους της.