Η πρώτη ανάλυση του δοκιμίου των Νέων Ελληνικών και οι πιθανές λύσεις στις ασκήσεις

Πραγματοποιήθηκε το πρωί η εξέταση των Νέων Ελληνικών, του μοναδικού μαθήματος, στο οποίο παρακάθισαν όλοι οι υποψήφιοι των Παγκύπριων Εξετάσεων. Οι μαθητές κλήθηκαν να απαντήσουν σε ένα δοκίμιο οκτώ σελίδων, το οποίο περιλάμβανε ένα αδίδακτο κείμενο και γλωσσικές ασκήσεις και τρία διδαγμένα κείμενα της λογοτεχνίας και ένα αδίδακτο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αυτό είναι το δοκίμιο των Νέων Ελληνικών (pics)

Συγκεκριμένα, μέσα σε τρεις ώρες, οι υποψήφιοι έπρεπε να απαντήσουν σε δώδεκα ασκήσεις, που εμπεριείχαν περίληψη κειμένου, ανάπτυξη γραπτού επικοινωνιακού λόγου, συνώνυμα και αντώνυμα, καθώς και ασκήσεις ανάπτυξης βασισμένες στα κείμενα της λογοτεχνίας.

Με την βοήθεια της Δρ. Κατερίνας Τρύφωνος, καθηγήτριας Φιλολογίας, ο REPORTER παρουσιάζει μία πρώτη ανάλυση του δοκιμίου και πιθανές λύσεις στις ασκήσεις. Αρχικά, το αδίδακτο δοκίμιο είναι του είναι του Γιάννη Μανέτα με τίτλο «Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον: Η λογική των βιολογικών συστημάτων». Ο Γιάννης Μανέτας σπούδασε φυσιογνωσία και γεωγραφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και απέκτησε τίτλο διδάκτορα των βιολογικών επιστημών. Πρόκειται ουσιαστικά για το θέμα του φυσικού περιβάλλοντος.

«Να πούμε ότι τα θέματα του εξεταστικού δοκιμίου ήταν αναμενόμενα, χωρίς παγίδες ή διφορούμενες ερμηνείες. Οι μαθητές μπορούσαν να ανταποκριθούν και να απαντήσουν στα διάφορα ερωτήματα που τους είχαν τεθεί. Το φυσικό περιβάλλον, που ήταν και μέρος του επικοινωνιακού λόγου, αποτελεί αντικείμενο διδασκαλίας, άρα δεν ήταν άγνωστο για τους μαθητές. Στις γλωσσολογικές ασκήσεις υπήρχαν λέξεις που μπορούσαν να απαντηθούν και το αδίδακτο κείμενο έχει κάποιο βαθμό δυσκολίας, αλλά μπορούσε να γίνει κατανοητό».

Ανάλυση των ασκήσεων του Μέρους Α’

Το πρώτο μέρος του δοκιμίου ξεκίνησε, όπως ήταν αναμενόμενο με την περίληψη του κειμένου. Όπως υπέδειξε η κα. Τρύφωνος, ο τίτλος του δοκιμίου ήταν καθαρά δηλωτικός και μπορούσε να προϊδεάσει τους μαθητές για το περιεχόμενο.

«Η περίληψη λειτουργεί ως αυτόνομο κείμενο, χωρίς ο μαθητής να απομακρύνεται από την οπτική εικόνα του συντάκτη του κειμένου. Ο μαθητής πρέπει να αποδίδει όλες τις ιδέες του κειμένου, με μία αναλογική σύμπτυξη, χωρίς να παρεμβάλλει δικά του σχόλια και ερμηνείες και πρέπει να τηρείται ο ζητούμενος αριθμός των λέξεων».

Στην άσκηση που ζητήθηκε από τους υποψηφίους να γράψουν ένα τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου και να τεκμηριώσουν, η καθηγήτρια φιλολογίας ξεκαθάρισε πως η απάντηση ήταν αίτιο-αποτέλεσμα, επειδή ουσιαστικά λέει «Και επειδή υποφέρει από υπερπληθυσμό και εσχάτως από ακατάσχετο καταναλωτισμό, γεννώνται δύο επιπλέον προβλήματα: η εξάντληση των πόρων και τα σκουπίδια». Υπάρχει από το αίτιο αποτέλεσμα ή αιτιολόγηση, που είναι η εξάντληση των πόρων και τα σκουπίδια.

«Στην άσκηση που αναφέρεται στα ρητορικά ερωτήματα, στην πέμπτη παράγραφο υπάρχουν πολλά ρητορικά ερωτήματα και να πούμε ότι δεν έχουμε μία μονολεκτική απάντηση, αλλά είναι μία απάντηση που χρειάζεται σκέψη. Ο σκοπός των ρητορικών ερωτημάτων, από τον συντάκτη είναι να προσδώσει προβληματισμό, συναισθηματική κινητοποίηση, αλλά και να αφυπνίσει τον αναγνώστη. Πολλές φορές χρησιμοποιούνται και για λόγους ειρωνείας».

Συνεχίζοντας, το δοκίμιο έφτανε στις ασκήσεις για τα συνώνυμα και τα αντώνυμα. Συγκεκριμένα,  στην άσκηση Α.1.6 ζητήθηκε από τους υποψηφίου να ξαναγράψουν τις προτάσεις, αντικαθιστώντας κάθε μία από τις υπογραμμισμένες, με μία συνώνυμή της, χωρίς να αλλάξουν τον γραμματικό της τύπο.

«Αυτό σημαίνει ότι αν έχουν επίρρημα, θα πρέπει να δώσουν συνώνυμο σε επίρρημα, αν είναι ρήμα σε ρήμα, αν είναι ουσιαστικό σε ουσιαστικό. Άρα, το συνεχώς θα μπορούσε να αντικατασταθεί με τις λέξεις: διαρκώς, αδιαλήπτως, αδιάκοπα, ακατάπαυστα. Η λέξη οξυνθούν μπορεί να αντικατασταθεί με τη λέξη επιδεινωθούν. Στην άσκηση Α.1.7, να γράψουν αντώνυμα, στη λέξη ρεαλιστικό, το αντώνυμό της είναι ιδεαλιστικό και στη λέξη ορατή το αντώνυμο είναι αόρατη. Στην άσκηση με τα παράγωγα, στη λέξη δημιουργεί το ουσιαστικό είναι δημιουργία και το επίθετο δημιουργικός και στη λέξη απορρίπτει το ουσιαστικό είναι απόρριψη και το επίθετο απορριπτικός».

Στην παραγωγή γραπτού επικοινωνιακού λόγου, ζητήθηκε στους υποψηφίους να αναφέρουν τρεις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας που συμβάλλει στη διατάραξη της ισορροπίας της φύσης. Όπως εξήγησε η κα. Τρύφωνος, θα μπορούσαν να αναφερθούν στην θερμοκρασία της γης, που αυξάνεται εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, στην ανύψωση της στάθμης των θαλασσών, επειδή διαστέλλεται η υδάτινη μάζα και λιώνουν οι πάγοι, μπορούν να πουν ότι μειώνεται οι βροχοπτώσεις και υπάρχει λειψυδρία και ερήμωση τεράστιων καλλιεργήσιμων εκτάσεων γης. Εξάλλου, θα μπορούσαν να αναφέρουν για τις κλιματολογικές συνθήκες, οι οποίες μεταβάλλονται και για τα δάση που καταστρέφονται με ταχύτατους ρυθμούς.

«Υπάρχει εκτίμηση πως αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, σε πενήντα χρόνια τα τμήματα της ηπείρου, όπως Πελοπόννησο, η δυτική στερεά Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα θα αποτελούν την ελληνική έρημο».

Οι υποψήφιοι έπρεπε να αναφέρουν και τρεις τρόπους αντιμετώπισης. Θα μπορούσαν να πουν ότι σίγουρα χρειάζεται μία καταγραφή και ορθολογιστική χρήση του φυσικού περιβάλλοντος, μία αποτελεσματική αξιοποίηση των πρώτων υλών, εξοικονόμηση ενέργειας και ανακάλυψη άλλων πηγών ενέργειας. Χρειάζεται ελεγχόμενη τεχνολογική πρόοδος, βιομηχανία της αντιρύπανσης, όπως συσκευές και μέθοδοι για βιολογικό καθαρισμό και αποβλήτων, περιοριστικά μέτρα και λελογισμένη ανάπτυξη στο βαθμό που δεν επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, να προστατευτεί η χλωρίδα και η πανίδα και ανάπτυξη φυσικά της καταναλωτικής συνείδησης, προστασία των δασών και αναδασώσεις.

«Παράλληλα, μπορούν να γίνουν κι άλλες ενέργειες με τις οποίες να προληφθεί και να θεραπευτεί η μόλυνση του περιβάλλοντος. Η δημιουργία εστιών πρασίνου στις πόλεις και σίγουρα χρειάζεται η ύπαρξη περιβαλλοντικής παιδείας, επειδή μόνο με την παροχή ηθικών αξιών μπορούν να διαμορφωθούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες που θα ενδιαφέρονται για τον άνθρωπο και για ό,τι τον περιβάλλει. Σαφώς και οι γονείς, πρέπει να αποτελούν πρότυπα οικολογικής συμπεριφοράς για τα παιδιά τους. Οικολογική αγωγή πρέπει να παρέχουν και τα ΜΜΕ, με ποικίλες ενημερωτικές εκπομπές».

Ανάλυση ασκήσεων Μέρους Β’

Το μέρος Β’ του δοκιμίου περιλάμβανε τις ασκήσεις επί των κειμένων λογοτεχνίας, με τον «Αποχαιρετισμό» του Γιάννη Ρίτσου να είναι το πρώτο ποίημα που έπρεπε να αναλύσουν οι μαθητές.

«Στην ερώτηση Β.1. α, αν διαβάσουμε το απόσπασμα, που παρέχεται μπορούμε να δούμε ότι ο αγώνας του Γρηγόρη Αυξεντίου παρουσιάζεται κλιμακωτά, μέσα σε αναβαθμούς. Οι αναβαθμοί αυτοί της πορείας του Γρηγόρη Αυξεντίου, είναι με τρεις πτυχές. Ο πρώτος είναι η καθημερινή του έγνοια για αντιμετώπιση των καθαρά βιολογικών αναγκών, όπως είναι η τροφή, τα χρήματα. Ο δεύτερος αναβαθμός είναι η προσπάθεια και ο αγώνας να ξεσκλαβωθεί η πατρίδα, η εθνική ελευθερία και τρίτος είναι η προσπάθεια και ο αγώνας για ξεσκλάβωμα του κόσμου που αναφέρεται στην πανανθρώπινη ελευθερία».

Η επόμενη άσκηση ζήτησε από τους υποψηφίους δύο ποιητικές εικόνες και να εξηγήσουν πώς μέσα από αυτές, διαφαίνεται η δικαίωση του αγώνα του ήρωα. «Αυτές είναι του ήλιου και της σπηλιάς, επειδή ο «Αποχαιρετισμός» συμβολίζει την ηθική ελευθερία, την περίσκεπτη και ενσυνείδητη απόφαση του ήρωα, που οδηγεί στην κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας. Ο ήλιος ουσιαστικά έχει να κάνει με το στόμιο της σπηλιάς, λειτουργεί λυτρωτικά για τον ήρωα και η απόφασή του να πεθάνει τον καθιστά ψυχικά και εσωτερικά ελεύθερο».

Στην συνέχεια, οι υποψήφιοι βρήκαν ένα διδαγμένο και ένα αδίδακτο ποίημα, τα οποία είχαν πολλά κοινά, αφού και οι δύο ποιητές, ο Μανόλης Αναγνωστάκης και ο Κλείτος Κύρου, αντλούσαν τις εμπειρίες τους από τους αγώνες της κατοχής και τους δύσκολους καιρούς που πέρασε η χώρα κατά την μετά κατοχική περίοδο.

«Όσα καταγράφει ο Κύρου στην “Κραυγή Δέκατη Ένατη”, έχουν εύλογα πολλές αναλογίες, που εμμέσως και ο Μανόλης Αναγνωστάκης στο ποίημα “Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.”. Πρόκειται για κοινές εμπειρίες από την ίδια τραγική περίοδο. Αυτό που ζητά είναι δύο κοινά γνωρίσματα. Στο πρώτο ποίημα, ο ποιητής παραπέμπει στην περίοδο της στρατιωτικής χούντας, στην Ελλάδα, κατά την οποία επικρατεί ένα κλίμα ανελευθερίας, καχυποψίας, φόβου και ανασφάλειας. Έχουμε μεταφορικές εικόνες που το δηλώνουν αυτό, είναι τα τουριστικά γραφεία, οι τράπεζες, τα πρακτορεία που υποβάλλονται οι εξορίες και η εμπορευματοποίηση των πάντων, η έκπτωση και αλλοτρίωση της ζωής, οι παντός ειδών συναλλαγές, μία κατάσταση που καταθέτει το όραμα του ποιητή και της γενιάς του για ένα καλύτερο κόσμο στο απώτερο μέλλον. Το ίδιο υπάρχει και στο ποίημα του Κύρου, καθώς ουσιαστικά το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στους συναγωνιστές του, που με την πάροδο του χρόνου άλλαξαν μία στάση ζωής και έχουν προσγειωθεί σε μία στυγνή πραγματικότητα, που έχει να κάνει με τη συναλλαγή και την εμπορευματοποίηση των ηθικών αξιών. Ακριβώς οι ίδιες ιδέες που παρουσιάζει ο Μανόλης Αναγνωστάκης».

Στην επόμενη ερώτηση, οι υποψήφιοι έπρεπε να αναφέρουν ένα κοινό χαρακτηριστικό του ύφους για το καθένα ποίημα. «Υπάρχει έντονη δραματική ένταση και ασκείται έντονη σαρκαστική και σατιρική διάθεση και από τους δύο ποιητές. Στο πρώτο ποίημα, εντοπίζεται σε πάρα πολλά σημεία, όπως στην κλήση των ρημάτων “μεταναστεύω”, “συναλλάζουν”. Στο δεύτερο ποίημα, χρησιμοποιούνται πάρα πολλά σαρκαστικά στοιχεία, όπως οι μάρκες των τσιγάρων, “προτιμήσατε τη συναλλαγή, απλώνοντας τι χέρι στον ήλιο”, “τα δόντια σας και η καρδιά σας”, “σας κατηγορώ”. Ουσιαστικά, ασκείται και μία έντονη κριτική, όσον αφορά το ποιητικό υποκείμενο που είναι ο Κλείτος Κύρου».

Το επόμενο κείμενο, που έπρεπε να αναλύσουν οι υποψήφιοι ήταν το διδαγμένο «†13-12-43» του Γιώργου Ιωάννου. Στην πρώτη άσκηση, ζητήθηκε η στάση των ντόπιων τουριστών στον ιερό χώρο του Ολοκαυτώματος και να περιγράψουν την δυσφορία του αφηγητή.

«Όπως ξεκινά το απόσπασμα, υπάρχει η λέξη “μπουλούκι”. Η λέξη μας δηλώνει ότι είναι μάζα και ταυτόχρονα όχλος. Μας δηλώνει αυτή την αταξία που επικρατεί. Επίσης, άλλο στοιχείο είναι στη φράση “κάποιος τους άρχισε να διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό των εκτελέσεων των 1200 ανθρώπων. Ήταν τόσο ψυχρή η περιγραφή, ώστε αμέσως υπέθεσα πως σίγουρα θα τα είχε ξεσηκώσει απ’ την τελευταία εγκυκλοπαίδεια. Ύστερα σκόρπισαν μιλώντας δυνατά και χαχανίζοντας”. Η άλλη φράση ήταν “το παλικάρι με την αξίνα απαντούσε, πιέζοντας ολοφάνερα τον εαυτό του. Φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ανακομιδή, που πέτυχαν πάνω στην ώρα. Ο αδελφός μάλιστα ζαλίστηκε τόσο για μία στιγμή, ώστε έκανε το λάθος να τους δείξει ακόμα και το κρανίο με τη χαριστική βολή. Αυτό όμως θα ήταν πέρα απ' τα όρια της αντοχής τους, γιατί αμέσως πρόσεξα μια κίνηση για απομάκρυνση απομάκρυνση” και το αποκορύφωμα είναι “πήραν να κατηφορίζουν. Μετά από λίγα βήματα άναψε ζωηρή συζήτηση ανάμεσά τους· σα να μην ήμασταν κι εμείς λίγο πιο πάνω. Ένας ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: Καλά τους έκαναν αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή”. Πρόκειται για τους τουρίστες, άνθρωποι κενοί, της επίδειξης και αδιάφοροι. Έχουν κάποια μόρφωση, διαβάζουν το χρονικό του μαρτυρίου των 1,200 ανθρώπων από μία εγκυκλοπαίδεια. Με αδιάκριτες ερωτήσεις προσπαθούν να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους, ενώ το περιστατικό της ανακομιδής το εντάσσουν ως ένα συμβάν στο τουριστικό τους πρόγραμμα. Είναι ουσιαστικά ξένοι άνθρωποι, παρείσακτοι στο ιερό περίβολο. Εν αντιθέσει με τον αφηγητή, που συγκινείται με το μεγαλείο της θυσίας του 16χρονου παλικαριού, σε αντίθεση με τους τουρίστες που είναι κόσμος ψυχρός και αδιάφορος, που δεν βιώνει συνειδητά τις καταστάσεις, αλλά μόνο επιφανειακά και επιπολαία».

Μάλιστα, στο κείμενο αναφέρεται πως μαζί τους ήταν και κάποιος με στολή. «Το πλήθος δεν αντέδρασε σε αυτό που μιλούσε με περιφρόνηση, ίσως επειδή συμφωνούσε, ίσως επειδή η παρουσία του με στολή επιβάλλει την σιωπή. Βρισκόμαστε στο 1963 που ακόμη δεν είχε δικαιωθεί η αντίσταση κατά των Γερμανών και οι πληγές είναι ακόμη νωπές από τον μετά κατοχικό εμφύλιο. Τα αδέλφια δεν αντέδρασαν ίσως επειδή συνήθισαν σε τέτοιες κρίσεις που αποδείκνυαν την αναίδεια και την αχαριστία του πλήθους. Ο άνθρωπος που είπε “καλά να πάθουν” πιστεύει ότι η ζωή ενός στρατιώτη αξίζει τις ζωές εκατοντάδων πολιτών. Τέλος έχουμε την αντίδραση του αφηγητή που αισθάνεται απογοητευμένος και οργισμένος, επειδή αντιμετωπίζει μία κατάσταση η οποία δεν τον αντιπροσωπεύει και διαχωρίζει τη θέση του. Αισθάνεται να συμπάσχει με τον σιωπηλό πόνο των αδελφών και όλο εκείνο το πλήθος που διακατέχεται από πατριωτικά αισθήματα και υψηλά ιδανικά».

Οι χαμηλές επιδόσεις των μαθητών τα τελευταία χρόνια

Αναφερόμενη στις χαμηλές επιδόσεις των υποψηφίων, η κα. Τρύφωνος σημείωσε πως «η ουσία είναι να προλάβουμε την τάση προς το χειρότερο, επειδή η τάση είναι και ένας κάλος σύμβουλος πρόληψης. Αυτό που πρέπει να εξετάσουμε είναι αν ο μέσος όρος έχει την τάση προς το χειρότερο η προς το καλύτερο. Αν η τάση γλιστράει προς το χειρότερο, χρειάζεται ανασυγκρότηση των δυνάμεων του Υπουργείου Παιδείας, ώστε να προληφθεί, αλλά και να μελετηθούν θέματα που άπτονται βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Το θέμα της γλώσσας δεν προκύπτει από τα γραπτά των εξετάσεων, αλλά είναι ένα πρόβλημα βαθύτερο. Αυτό που λέμε γλωσσική πενία σχετίζεται με το τρίπτυχο διαβάζω, κατανοώ και γράφω. Γράφω σε ένα καλό και αξιοπρεπές επίπεδο».

Όσον αφορά στην αλληλεπίδραση της κυπριακής διαλέκτου με την κοινή γλώσσα, η φιλόλογος τόνισε πως «πρέπει να καταλάβουμε δύο πράγματα. Στην Κύπρο έχουμε δύο μεγάλα προνόμια. Είναι η κοινή γλώσσα και η κυπριακή διάλεκτος. Αυτές οι δύο μορφές δεν βρίσκονται σε σύγκρουση, αλλά ούτε σε αντιπαράθεση. Έχουν μία συμπληρωματική σχέση μεταξύ τους. Αυτό γίνεται κατανοητό επειδή πολλοί εκπαιδευτικοί, που μιλούν στην διάλεκτο χρησιμοποιούν και στοιχεία της κοινής. Ας μην ξεχνάμε ότι η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που υφίσταται αλλαγές και εξελίσσεται διαρκώς και δέχεται ξένα στοιχεία, όπως για παράδειγμα ηλεκτρονικός υπολογιστής, Computer, ο Όμηρος έλεγε “θα σας διηγηθώ αυτάρ”, δηλαδή after».

Αναφερόμενη στην επίδραση της τεχνολογίας και κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί θετική ή αρνητική αυτή, η κα. Τρύφωνος σημείωσε πως «αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί εποικοδομητικά, μπορεί να δράσει και θετικά. Ποια είναι η πραγματικότητα, όμως; Οι περισσότεροι μαθητές, μέσω του διαδικτύου, αναλώνονται σε ανούσιες συζητήσεις, με αποτέλεσμα να χάνεται ένας ουσιαστικός χρόνος και να αποσπάται η προσοχή τους από το διάβασμα, με αποτέλεσμα να χάνουν την επαφή τους από το τρίπτυχο της ανάγνωσης, της κατανόησης και της γραφής, αλλά κυρίως χάνουν την επαφή τους με το βιβλίο. Έχουν ευθύνη οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, να κάνουν τον μαθητή από πολύ νωρίς να αγαπήσει το βιβλίο, επειδή είναι ο πιστός φίλος του ανθρώπου, είναι ο αθόρυβος δάσκαλος, που δεν σε κρίνει, δεν σε βαθμολογεί, σου δίνει τη δυνατότητα να εκφράσεις ελεύθερα τις απόψεις σου και μπορεί κάποιος να το αποκτήσει δωρεάν, μέσω διαδικτύου».

Όσον αφορά στα γραπτά, η φιλόλογος σημείωσε πως τα τελευταία χρόνια, τα γραπτά των Παγκύπριων απαιτούν κριτική σκέψη. «Είναι η διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής μπορεί να αξιολογήσει επιχειρήματα, να εξαγάγει συμπεράσματα, να κρίνει, να ταξινομήσει, να συγκρίνει και να αντιπαραβάλει κάποιες ιδέες. Ο ρόλος της κριτικής σκέψης είναι πολύ σημαντικός επειδή αποτελεί κλειδί λειτουργία στην εκπαίδευση και χρειάζεται η ενεργοποίησή της, ώστε να είναι και αναγκαίο εργαλείο υποστήριξης της διδακτικής διαδικασίας. Όταν ένας μαθητής οπλιστεί με κριτική σκέψη, μπορεί ταυτόχρονα να ανταποκριθεί και σε σύγχρονες προκλήσεις στον καιρό μας. Ο ρόλος των εκπαιδευτικός είναι νευραλγικός και καλούνται να προετοιμάζουν τους μαθητές, για αυτές τις εξετάσεις. Αυτό μπορεί να γίνει με διαγωνισμούς, με debate, επειδή οι νέοι αποκτούν ευφράδεια, κρίση και επιχειρήματα. Μπορούν να δίνονται κίνητρα με βραβεία και να ενθαρρύνουν τους μαθητές για συμμετοχή τους σε διάφορες δραστηριότητες».    

Η κα. Τρύφωνος έδωσε και κάποιες συμβουλές στους μαθητές, οι οποίοι πρέπει να πηγαίνουν καλά προετοιμασμένοι στις εξετάσεις, όπως κάνουν και οι αθλητές πριν πάνε στους αγώνες. «Το “πάω και ό,τι θέλει ας γίνει” δεν μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος και δεν πρέπει το μυαλό του να διαχύετε σε άλλες κατευθύνσεις και να χάνει τον στόχο του. Χρειάζεται καλή οργάνωση, συγκέντρωση, μεθοδικότητα στο διάβασμα και συχνές επαναλήψεις».

Καταλήγοντας, η φιλόλογος ήθελε να στείλει και ένα μήνυμα προς την κοινωνία, που έχει αναπτύξει την άποψη ότι όλοι πρέπει να γίνουν γιατροί ή δικηγόροι ή καθηγητές, «να πούμε ότι τα πτυχία δεν κάνουν τον άνθρωπο. Είναι πολλοί κόποι, ατελείωτες ώρες που αφιερώνεις στο διάβασμα, είναι η επαγγελματική σου κατάρτιση, όμως κανένα πτυχίο δεν σου μεταφέρει αξίες, ιδανικά και χαρακτήρα. Οι καλύτεροι άνθρωποι είναι αυτοί που καλλιεργούν την ψυχή τους».