Το long covid στην κυπριακή οικονομία και οι άμεσες λύσεις

Η βελτίωση της επιδημιολογικής εικόνας στην Κύπρο το τελευταίο διάστημα προκαλεί αισιοδοξία για επιστροφή στην ομαλότητα. Παρά ταύτα, τα δεδομένα για την κυπριακή οικονομία δεν είναι τόσο ευοίωνα, καθώς φαίνεται πως αυτή θα υποφέρει για αρκετό καιρό ακόμα από τις παρενέργειες της πανδημίας. Οι περιορισμοί που βρίσκονται σε ισχύ εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο και το συνεχές άνοιξε-κλείσε των επιχειρήσεων έχουν δημιουργήσει μεγάλες πληγές, που θα χρειαστούν χρόνο για να επουλωθούν. Γι’ αυτό και πρέπει να γίνουν βαθιές τομές, που θα συμβάλουν άμεσα στη βελτίωση των συνθηκών, και όχι να μπαίνουν επιδερμικά τσιρότα, τα οποία δεν είναι σε θέση να προσφέρουν την τόνωση που έχει ανάγκη η οικονομία.

Το μεγαλύτερο πλήγμα το έχουν υποστεί οι επιχειρήσεις που εξυπηρετούν κοινό με φυσική παρουσία, όπως ο τομέας της εστίασης, τα γυμναστήρια και μέρος των υπηρεσιών και του λιανικού εμπορίου. Παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος τους έχει πλέον επαναδραστηριοποιηθεί, συνεχίζουν να βρίσκονται σε ισχύ αρκετοί περιορισμοί, που δυσχεραίνουν την προσπάθειά τους για επανάκαμψη, την ίδια στιγμή που ο κύκλος εργασιών τους παρέμεινε πολύ μικρός ή ανύπαρκτος για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχουν συσσωρευθεί πάρα πολλά έξοδα.

Επί της ουσίας, οι επιχειρήσεις αυτές είναι σήμερα αντιμέτωπες με την αποπληρωμή προηγούμενων οφειλών, την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων και τη μισθοδοσία, ενώ υπολειτουργούν και, ως εκ τούτου, έχουν περιορισμένα εισοδήματα, γεγονός που διευρύνει περισσότερο την τρύπα που δημιουργήθηκε. Η διστακτικότητα των πελατών να επιστρέψουν σε κάποιες περιπτώσεις, είτε λόγω οικονομικής στενότητας είτε λόγω φόβου για τον κορωνοϊό, καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την επιστροφή τους στην οικονομική ευρωστία. Είναι, συνεπώς, απαραίτητο να υπάρξει στοχευμένη και άμεση κρατική στήριξη για τουλάχιστον έξι μήνες μετά την επαναλειτουργία τους, μέχρι οι επιχειρήσεις αυτές, οι πλείστες εκ των οποίων είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους, να ορθοποδήσουν και όχι να αφήνονται στο έλεος των περιορισμών, με μοναδική επιλογή την μακροχρόνια δέσμευσή τους σε δανειακές υποχρεώσεις.

Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε πλήρη αναστολή, η κρατική στήριξη μέχρι στιγμής αποδείχθηκε ανεπαρκής, παρά το γεγονός πως συνεχίζεται η παροχή της, επειδή, πέραν των μισθών, δεν συμβάλλει με ουσιαστικό τρόπο στη βιωσιμότητά τους. Μία λογική κίνηση θα ήταν η επιχορήγηση του ενοικίου κατά 50% από την Κυβέρνηση. Αυτό θα αποτελούσε τεράστια ανακούφιση για τους επιχειρηματίες αλλά, ταυτόχρονα, θα ήταν μεγάλη συμβολή και για τους ιδιοκτήτες των υποστατικών, οι οποίοι επίσης έχουν υποστεί μεγάλη μείωση στα εισοδήματά τους, λόγω της αδυναμίας να τους καταβληθούν τα ενοίκια στις περισσότερες περιπτώσεις. Με αυτό τον τρόπο, παραγράφεται το αναδρομικό χρέος και η Κυβέρνηση συνδράμει στα έξοδα παρά στα έσοδα της εταιρείας, κάτι που οικονομικά είναι πιο συνετό.

Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στην ψυχολογία των καταναλωτών, πολλών εκ των οποίων τα εισοδήματα επηρεάστηκαν σοβαρά από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και σήμερα. Παρά την επιδότηση μισθών, η ανασφάλεια των ξαφνικών αλλαγών θα τους συνοδεύει για πολύ καιρό ακόμα, κάτι που έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην καταναλωτική τους συμπεριφορά. Υπάρχουν, δε, και άτομα που έχουν μείνει εκτός αγοράς εργασίας. Στην επανένταξή τους συμβάλλουν τα προγράμματα της ΑνΑΔ, αλλά θα πρέπει η υποστήριξη των επιχειρήσεων να είναι τέτοια, ώστε να διασφαλίζεται η δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας με σωστές απολαβές και όχι μισθούς πείνας.

Τέλος, πολύ σημαντικό κομμάτι αποτελεί η ενίσχυση του τουρισμού, ο οποίος αποτελεί βασικό βραχίονα της κυπριακής οικονομίας και βιώνει παρατεταμένη κρίση. Δεδομένων των περιορισμών στα ταξίδια, θα πρέπει για άλλη μία χρονιά η Κύπρος να καταστεί ελκυστική για τους Κύπριους. Η προσέλκυση του εγχώριου τουρισμού δεν μπορεί να ακολουθεί το ίδιο μοντέλο με αυτήν του εξωτερικού, δεδομένου ότι για τους ντόπιους ο ήλιος και η θάλασσα θεωρούνται δεδομένα και ο εσωτερικός παραθερισμός συχνά αποτελεί πιο ακριβή επιλογή από το ταξίδι σε κάποιο κοντινό προορισμό.

Μία καλή λύση για την προσέλκυση του εσωτερικού τουρισμού θα ήταν να επιδοτείται η ξεχωριστή εμπειρία, παρά μέρος του κόστους της διανυκτέρευσης όπως γίνεται τώρα. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να προσφέρεται σε ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών και σε όλους τους προορισμούς, συμβατά με κάθε οικονομική κατάσταση των πολιτών. Για παράδειγμα, αντί για ποσοστό, θα μπορούσε να υπάρχει η επιλογή να επιχορηγείται ένα ακριβό δείπνο ή μία θεραπεία σπα, κάτι που θα καταστήσει διαφορετική την τυπική εμπειρία του εσωτερικού τουρισμού. Επίσης, θα μπορούσε να επιχορηγείται μία επιπλέον διανυκτέρευση εάν συμπληρωθεί ένας αριθμός ημερών, κάτι που θα ενίσχυε και τις τοπικές οικονομίες, με μεγαλύτερο χρόνο παραμονής των τουριστών στην περιοχή.

Για να κλείσουν οι πληγές της πανδημίας χρειάζονται δημιουργική σκέψη και στοχευμένες προσεγγίσεις. Δεν υπάρχει λύση one fits all, από την στιγμή που επηρεάστηκαν τόσες διαφορετικές πτυχές της οικονομίας και τόσα είδη επιχειρήσεων. Θα πρέπει η συνδρομή να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε τομέα και όχι να είναι αόριστη και συχνά μη λειτουργική. Και κυρίως θα πρέπει να είναι άμεση, ώστε να μην οδηγηθούν άλλοι επιχειρηματίες στο λουκέτο.

*Νίκος Κεζαρίδης: Χρηματοοικονομικός σύμβουλος, υποψήφιος βουλευτής με την «Αλλαγή Γενιάς» στην επαρχία Λευκωσίας (αριθμός 6).