«Είναι με πολύ πόνο, που είδα παιδί να κρύβει φαγητό για να έχει και αύριο...»

Ναρκομανής, χασικλής, πρεζόνι, αλήτης... Επίθετα, που με τόση ευκολία και χωρίς πολλά πολλά, κοσμούμε όσους είναι εθισμένοι στη χρήση. Οι περισσότεροι συνδέουμε τους ανθρώπους αυτούς με εγκληματίες, με κακοποιούς και ας μην είναι στην πραγματικότητα τίποτα από αυτά... Και ας είναι άνθρωποι όπως εμάς, τους «φυσιολογικούς», που απλώς έτυχε η ζωή να τους τα φέρει αλλιώς... Και ας είναι άνθρωποι που χάθηκαν στη σκόνη, για λίγη μαγκιά, για να νιώσουν σημαντικοί, για να ξεφύγουν, για να νιώσουν πως ανήκουν κάπου...  

Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή, είναι οι άνθρωποι που είναι δίπλα σου, να σε βλέπουν και όχι να σε κοιτάζουν... Να σε αγαπούν... Άλλωστε η αγάπη αποτελεί το αντίδοτο σε πολλά πράγματα, αν όχι σε όλα... 

Είναι στη φύση του ανθρώπου, να κρίνει επιφανειακά και να βάζει ταμπέλες. Όπως κάνουμε στις περιπτώσεις των χρηστών. Βλέπουμε ανήλικα και νεαρά παιδιά εθισμένα στα ναρκωτικά και αντί να σκεφτούμε το πώς και το γιατί, τα στήνουμε στον τοίχο, αντιμετωπίζοντας τους σαν εγκληματίες και όχι σαν παιδιά που χρειάζονται την βοήθεια μας, την βοήθεια της κοινωνίας. Παιδιά, που τα περισσότερα από αυτά, έζησαν την εγκατάλειψη, την κακοποίηση, την απομόνωση... Παιδιά που έτυχε να μην βρίσκονται στη θέση μας και να μην έχουν τα απαραίτητα. Παιδιά, που οι δικοί τους άνθρωποι κοίταζαν, μα δεν έβλεπαν... Παιδιά, που το μόνο που χρειάζονται, είναι αγάπη... Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο! 

Μερικά από αυτά τα παιδιά, τα οποία σήμερα βρίσκονται στο Θεραπευτικό Κέντρο Εφήβων της Αγίας Σκέπης, δίνοντας τον δικό τους αγώνα για απεξάρτηση, μίλησαν στον REPORTER, οι συνεντεύξεις των οποίων θα δημοσιευθούν τις επόμενες μέρες, περιγράφοντας την δική τους ιστορία και στέλνοντας ηχηρά μηνύματα στην κοινωνία. 

«Είναι με πολύ πόνο, που είδα παιδί να κρύβει φαγητό για να έχει και αύριο...». Εν έτη 2021 το να λες αυτή την κουβέντα δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα. Πόσο μάλλον να το ζεις, να το βλέπεις... Αυτό και άλλα πολλά, στιγμάτισαν και την πορεία της Διευθύντριας των Θεραπευτικών Προγραμμάτων της Αγίας Σκέπης, Τίνα Παύλου, που είδε έφηβους να φθάνουν κοντά της σχεδόν κατεστραμμένοι από τα ναρκωτικά. Εγκατάλειψη, κακοποίηση και απομόνωση, είναι μερικά από τα βιώματα των ανήλικων, που αποτέλεσαν και τις κύριες αιτίες για να βρουν διέξοδο στα ναρκωτικά, τα οποία τους οδήγησαν τελικά σε αδιέξοδο. Έφηβοι, οι οποίοι δεν είχαν την απαραίτητη στήριξη και καθοδήγηση στα παιδικά τους χρόνια.  

«Οι λόγοι πίσω από τη χρήση ενός έφηβου, όπως και του ενήλικα, έχουν να κάνουν με παιδικά τραύματα και την ψυχική του υγεία, η οποία νοσεί. Γι' αυτό έρχεται η χρήση να απαλύνει τον πόνο, που ίσως προέρχεται από πολλές πλευρές. Είτε είναι εγκατάλειψη οικογένειας και κακοποίηση. Έτσι, ένας μικρός δοκιμάζοντας ναρκωτικά, εύκολα μπορεί να νιώσει καλύτερα για τον εαυτό του. Στη θεραπεία του έφηβου, έχουμε ένα μεγάλο υπέρ και ένα μεγάλο κατά. Οι τραυματικές εμπειρίες του έφηβου επειδή είναι πολύ πρόσφατες είναι ανοικτές και η θεραπευτική επούλωση δουλεύει αρκετά καλά. Την ίδια στιγμή το μεγάλο εναντίον του, είναι η ανωριμότητα και η παρόρμησή του. Οπόταν μπορεί εύκολα να σηκωθεί και να φύγει, γι’ αυτό είμαστε αρκετά χαλαροί στην επαναεισδοχή και επίσης αρκετά χαλαροί στην εισδοχή».

Η κ. Τίνα Παύλου, μιλώντας στον REPORTER, εξέφρασε τη χαρά της αλλά και την ικανοποίησή της ταυτόχρονα, για τη λειτουργία του προγράμματος εφήβων, τα τελευταία δυο χρόνια στα Λατσιά. «Έχουμε δημιουργήσει μια θεραπευτική κοινότητα για έφηβους χρήστες η οποία εξυπηρετεί παιδιά ηλικίας 13 με 19, τα οποία είναι σε συστηματική χρήση και είναι εκτός του σχολικού πλαισίου κατά βάση και με μειωμένο, τις πλείστες φορές, υποστηρικτικό πλαίσιο. Παρόλο που θεωρώ τον εαυτό μου αρκετό έμπειρο στον χώρο των εξαρτήσεων εδώ και 22 χρόνια με την Αγία Σκέπη, δεν περίμενα να δω την έκταση της χρήσης σε αυτές τις μικρές ηλικίες. Δηλαδή από την πρώτη μέρα, έχουμε δεχθεί χρήστες crystal meth και κοκαΐνης σε καθημερινή βάση, τουλάχιστον τους τελευταίους εικοσιτέσσερις μήνες. Όπως και στους ενήλικες, έτσι και στους ανήλικους, η Αγία Σκέπη προσφέρει εδώ ένα εναλλακτικό σπίτι, για να μπορέσουν αυτά τα παιδιά να νιώσουν ασφάλεια και να μείνουν μακριά από ουσίες και να ξανακτίσουν μια πορεία στη ζωή τους πολύ πιο υγιή. Σήμερα, είμαστε στην ευχάριστη θέση να πούμε, ότι όλοι εκτός ένας, είναι ενταγμένοι σε κάποιο εκπαιδευτικό πλαίσιο, που ήταν και ο πρώτος μας στόχος. Δεν μπορείς να αφήσεις ένα έφηβο ουσιαστικά, εκτός σχολείου».

Για κάποιους η Αγία Σκέπη είναι η πρώτη οικογένεια...

Αναντίρρητα, η οικογένεια είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη θεραπεία των εφήβων, γιατί, όπως εξήγησε η κ. Παύλου, στην Αγία Σκέπη, «θέλουμε η οικογένεια, εκεί όπου υπάρχει φυσικά, να είναι υποστηρικτική και να εκφράζει αυτό που νιώθει. Δεν είναι ότι δεν αγαπούν τα παιδιά τους, αλλά υπάρχουν μερικές οικογένειες που δεν μπορούν να το δείξουν. Οπότε βοηθούμε και τον γονιό να εκφράζει την αγάπη στον έφηβο, ο οποίος με τη σειρά του θα νιώθει ασφάλεια για την ανάπτυξή του. Παρόλο που είχαμε πει ότι η θεραπεία είναι έξι με εννέα μήνες, αν ένα παιδί λόγω συνθηκών έχει ανάγκη να μείνει περισσότερο, έχει τη δυνατότητα να παραμείνει μέχρι να σταθεί στα πόδια του. Οπόταν, εδώ βρίσκει μια δεύτερη οικογένεια και ακόμη για κάποιους είναι και η πρώτη οικογένεια. Το συναίσθημα αυτό τους δίνει τα εφόδια να αναπτυχθούν και πιο σωστά».

Το προφίλ των νέων που εντάσσονται στο πρόγραμμα, όπως είπε η Διευθύντρια της Αγίας Σκέπης, «είναι παιδιά που βρίσκονται σε συστηματική χρήση, εκτός σχολικού περιβάλλοντος και χωρίς υποστηρικτικά πλαίσια. Έχουμε τον δυσκολότερο πληθυσμό μεταξύ των εφήβων και δεν παίζει ρόλο τι ουσίες κάνουν και δεν παίζει ρόλο σε αυτές τις ηλικίες η εξάρτηση. Γιατί και κατάχρηση να γίνεται, αντί εξάρτηση, το παιδί πάλι γίνεται δεκτό. Έχουμε δεκαπέντε κρεβάτια και αυτά δεν έχουν γεμίσει ποτέ εντελώς. Το έντεκα ήταν ο σταθερός μας αριθμός τον τελευταίο χρόνο. Ο στόχος μας είναι ένα παιδί να βγει εντελώς από τις ουσίες και να επανενταχτεί στο πλαίσιο το οποίο θα έπρεπε να ήταν. Η μεγάλη διαφορά που έχουμε εδώ με το πρόγραμμα ενηλίκων, είναι ότι δεν αποκόπτουμε το παιδί από την κοινωνία. Δηλαδή έχει πολλή επαφή με το έξω και το Σαββατοκύριακο θα δει την οικογένεια του, όπως και τις καθημερινές με αρκετές δραστηριότητες έξω».

Η φυλάκιση των νέων χρηστών, είναι καταστροφική...

Οι Κεντρικές Φυλακές, είναι η κύρια παραπομπή των νέων στην Αγία Σκέπη, καθώς όπως ανέφερε η κ. Παύλου, «δυστυχώς έχουμε ένα σεβαστό αριθμό, μέχρι στιγμής από τις Κεντρικές, με έξι περιστατικά. Η μεγάλη διαφορά του έφηβου με του ενήλικα είναι ότι ο νεαρός δεν θέλει να φυλακιστεί. Εκείνο που λέω με σιγουριά, είναι ότι η φυλάκιση ενός ανήλικου, είναι πλήρως καταστροφική. Έχει μηδέν όφελος και δεν λειτουργεί σωφρονιστικά, όπως του ενήλικα, γιατί ο έφηβος θέλει θεραπευτικό πρόγραμμα για να μπορέσει να μείνει μακριά από ουσίες και εγκληματικές ενέργειες».

Αναφορικά με το νομοσχέδιο που είχε κατατεθεί και με το οποίο θα επέστρεφαν στη φυλακή οι χρήστες μετά την απεξάρτηση τους, νομοσχέδιο το οποίο έφερε θύελλα αντιδράσεων, η κ. Παύλου επανέλαβε για άλλη μια φορά πως πρόκειται για ένα πισωγύρισμα, καθώς οι όλες προσπάθειες που καταβάλλονται στην Αγία Σκέπη, εκμηδενίζονται. «Ένα άτομο το οποίο το παίρνεις σε ένα πρόγραμμα, δουλεύεις καθημερινά μαζί του και το βάζεις σε διαδικασία κοινωνικής επανένταξης και το στηρίζεις για μήνες για την επανένταξή του και παρακολουθείται στην πορεία για την ομαλή επιστροφή του στην κοινωνία, όταν έρχεσαι στο τέλος να το ξαναστείλεις πίσω φυλακή, τότε του πουλήσαμε ένα αυστηρό ψέμα. Γι' αυτό και 'γω πήρα την απόφαση ότι δεν θα συμμετέχουμε σε κάτι τέτοιο γιατί δεν μπορείς να παίρνεις ένα άνθρωπο και να τον αναδομείς από το μηδέν, να τον στηρίζεις για να απεξαρτοποιηθεί από οτιδήποτε άλλο που τον κατέβαλε στη ζωή του, να εργάζεται και να ζει ανεξάρτητα και μια μέρα να του πούμε κλείσε τα όλα και πήγαινε πίσω για το υπόλοιπο της ποινής σου. Δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο αυτό και δεν θα συμμετέχουμε ούτε εμείς. Δεν πιστεύω όμως να γίνει κάτι τέτοιο, παρά μόνο κάποιες τροποποιήσεις στα πλαίσια τα οποία θα εξυπηρετήσουν τους ανθρώπους που θυσιάζονται για να ξανακτίσουν τη ζωή τους από το μηδέν».

Την ίδια ώρα ο στιγματισμός των νέων χρηστών, είναι μια τραυματική εμπειρία που ίσως θα κουβαλά ο κάθε νέος μαζί του για πάντα. «Ο στιγματισμός είναι πράγμα το οποίο τραυματίζει τον έφηβο, δεν τον στιγματίζει απλά. Η κοινωνία μας στιγματίζει δυστυχώς. Και πολλές φορές, δουλεύει και αντίστροφα. Δηλαδή ο έμπορας ναρκωτικών που είναι δεκαπέντε ετών, μπορεί να γοητεύει άλλους έφηβους. Ο στιγματισμός είναι τραυματικός όμως, γιατί πολλά από αυτά τα παιδιά προέρχονται από οικογένειες που ήδη αντιμετώπιζαν προβλήματα και μπορεί στο σχολικό πλαίσιο να στιγματίζονταν. Η αλήθεια είναι ότι πολλών παιδιών η σχολική τους εμπειρία ήταν πολύ άσχημη, γι’ αυτό και το εγκατέλειψαν. Εκεί που επιζητούσαν μια θαλπορή που δεν είχαν στο σπίτι, δεν την βρήκαν ούτε στο σχολείο. Αντί αυτού, το σύστημα τους πέταξε έξω γιατί δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στα μαθήματά τους. Δυστυχώς δεν βρήκαν κατανόηση από το σύστημα λόγω των δυσκολιών τους και κατ’ επέκταση τράβηξαν τον δρόμο μόνοι τους. Ένα παιδί δεν ευθύνεται για τις συνθήκες που ζει και για τις επιλογές του όταν είναι εγκαταλελειμμένο».

Είδα παιδί να κρύβει φαγητό για να έχει να φάει και αύριο...

Αναμφισβήτητα, το να βλέπεις νεαρά παιδιά διαλυμένα από τα ναρκωτικά, δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα. Όπως εκμυστηρεύτηκε η Διευθύντρια της Αγίας Σκέπης, «παρόλο που θεωρούσα τον εαυτό μου αρκετό έμπειρο σε αυτά τα θέματα, δεν περίμενα να δω το βαθμό της λειτουργίας πάνω σε αυτά τα παιδιά. Και εννοώ την παραμέληση. Ένα περιστατικό θυμάμαι, του πήρε μέρες για να νιώσει ασφάλεια και να κρύβει φαγητό, γιατί δεν ήξερε αν θα έχει την επόμενη μέρα. Οπόταν στην Κύπρο του 2021, είναι με πολύ πόνο, που είδα παιδί να κρύβει φαγητό για να έχει και αύριο. Αυτά δεν περίμενα να τα δω. Να τολμήσω να πω ότι και τον βαθμό κακοποίησης δεν περίμενα να δω, παρόλο που θυμίζω ότι εδώ έχουμε τα μεμονωμένα περιστατικά δυσλειτουργίας. Να πούμε επίσης ότι κάποια παιδιά δεν έχουν οικογένεια και το σύστημα αναλαμβάνει τη φροντίδα τους. Πρέπει να βρούμε τους τρόπους με τους οποίους θα στηρίξουμε αυτά τα παιδιά και οι χώροι να μπορούν να παρέχουν το αίσθημα της οικογένειας. Δεν είναι δύσκολο να το παρέχεις, απλά πρέπει να προσφέρεις την αγάπη, την κατανόηση και την ασφάλεια σε αυτά τα παιδιά. Έχουμε ευθύνη απέναντι σε αυτά τα παιδιά και οφείλουμε να τα μεγαλώσουμε».

Όταν ρωτήθηκε η κ. Παύλου εάν η ίδια νιώθει διπλά περήφανη όταν ολοκληρώνεται η θεραπεία ενός έφηβου, χαμογέλασε... Χαμογέλασε και είπε χαρακτηριστικά ότι, «η αλήθεια είναι διαφορετικό. Εκείνο που νιώθεις μόλις ολοκληρώσει τη θεραπεία ένα παιδί, είναι ότι τώρα μπορεί να ανοίξει τα φτερά του, όπως όλοι νέοι της ηλικίας του και είναι μεγάλη ικανοποίηση αυτό. Ένα από τα πρώτα περιστατικά που ολοκλήρωσε το πρόγραμμα, ήρθε εδώ, χρήστης κοκαΐνης, εκτός σχολικού πλαισίου και έβλεπε μια σοβαρότατη υπόθεση στο δικαστήριο, που η ποινή του μπορούσε να φθάσει μέχρι τα δέκα χρόνια. Αυτό το παιδί μπήκε στο πρόγραμμα μας, είχαμε μια άψογη συνεργασία, αρίστευσε στο νυχτερινό σχολείο και αυτή τη στιγμή είναι φοιτητής νομικής στο εξωτερικό. Αυτό μου δίνει τεράστια ικανοποίηση γιατί μου επιβεβαιώνει, ότι το κάθε παιδί όσο χαμηλά και αν πέσει, μπορεί να ξανασταθεί και σε σύντομο μάλιστα χρονικό διάστημα».