Κυπραίος, Μάλης, Πασαπόρτης… Οι Κύπριοι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης

«Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος. Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν. Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! […] Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι η Πατρίς Μας Προσκαλεί!».

Με αυτά τα λόγια, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης θέλησε να ξεσηκώσει τους Έλληνες, για να πολεμήσουν κατά του Οθωμανού τύραννου. Και τα κατάφερε. Έχουν περάσει δύο ολόκληροι αιώνες από τότε που οι Έλληνες πήραν τα όπλα στα χέρια τους και πολέμησαν για την πατρίδα και την πίστη. Δύο ολόκληροι αιώνες από τότε που η 25η Μαρτίου έχει γραφτεί με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Ελλάδας αλλά και παγκόσμια. Δύο αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση.

Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους, Ανδρέας Μιαούλης, Μάρκος Μπότσαρης, Κωνσταντίνος Κανάρης, Παπαφλέσσας. Ονόματα ηχηρά, που άφησαν μία τεράστια παρακαταθήκη για τις επόμενες χρονιές. Πολεμιστές που άνοιξαν το δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον, ελεύθερο από την μπότα οποιουδήποτε αυτοκράτορα. Ήταν αυτοί που με τη θυσία τους, κατάφεραν να κερδίσουν επάξια μία θέση στο πάνθεο των ηρώων.

Από την Ελληνική Επανάσταση δεν θα μπορούσε να λείπει η Κύπρος. Μπορεί το μικρό μας νησί να ήταν υπό Οθωμανική Αυτοκρατορία και να παρέμεινε μέχρι και το 1878, όμως δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια, κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορικής περιόδου. Ονόματα γνωστά, όπως ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, που απαγχονίστηκε από τους Τούρκους. Υπήρχαν όμως κι αυτοί που έδωσαν ψυχή τε και σώματι και συνέβαλαν με το δικό τους τρόπο στην προσπάθεια αυτή και τα ονόματά τους δεν είναι και τόσο γνωστά.

Με τη βοήθεια του αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρου Παπαπολυβίου, ο REPORTER παρουσιάζει κάποια ηχηρά ονόματα Κυπριών ηρώων, που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελλάδα και την Ορθόδοξη πίστη.

Μιχάλης Κυπραίος

Ένας από τους Κύπριους ήρωες, που πολέμησε στο πλευρό του Ιωάννη Μακρυγιάννη είναι ο Μιχάλης Κυπραίος. Μάλιστα, ο Κυπραίος αναφέρεται δύο φορές στα απομνημονεύματα του σπουδαίου στρατηγού. «Αρχικά τον αναφέρει για τη γενναιότητα και το ανδραγάθημά του στην πολιορκία του Νεοκάστρου, λίγο πριν την παράδοση των Ελλήνων στον Ιμπραήμ (6 Μαΐου 1825), όταν ο Μιχάλης Κυπραίος εστάλη να μεταφέρει κολυμπώντας μήνυμα σε αγγλικό πολεμικό πλοίο ώστε να παραλάβει αυτό τους πολιορκημένους, καθώς ο Μακρυγιάννης φοβόταν την παρασπονδία του αντιπάλου.  

Το βράδυ είχε έρθει μια φεργάδα αγγλική και τα τούρκικα καράβια την είχαν στην μέση να μην ανταποκρινόμαστε εμείς μ’ αυτήνη∙ φοβόνταν. Τότε στέλνομεν έναν Κυπραίον με γράμματα της πλεγής [της κολύμβησης]. Τον πήραν χαμπέρι τα τούρκικα και τον κυνήγησαν οληνύχτα∙ και τόπεσαν τα γράμματα εκεί όπου βούταγε εις την θάλασσα. Και πήγε εις την φεργάδα∙ και μπαίνοντας μέσα, έπεσε πεθαμένος. Τον κρεμάσανε και βήκε το νερό∙ και τόβαλαν σπίρτα κι αναστήθη. Και είπε των Άγγλων τον χαμόν των γραμμάτων, οπού του είχαμε δομένα. Είπε στοματικώς την κατάστασιν του κάστρου και τις πρόφασες του Μπραΐμη. Και τον πήρε η φεργάδα και πήγαν εις την Ζάκυθο και είπαν αυτά του ναυάρχου. Τότε ο ναύαρχος έστειλε ένα μπρίκι».

Ο Κύπριος αγωνιστής τελικά σκοτώθηκε στις 13 Ιουνίου 1825, στη μάχη των Μύλων.

Χαράλαμπος Μάλης

Ένας άλλος σπουδαίος Κύπριος αγωνιστής, που μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και πολέμησε δίπλα στον Παπαφλέσσα είναι ο Χαράλαμπος Μάλης. Ο Μάλης ήταν στέλεχος της πρώτης διοικητικής μηχανής στην ελεύθερη Ελλάδα, διετέλεσε γραμματέας του επίσκοπου Ανδρούσης Ιωσήφ και του Ανδρέα Ζαΐμη.

«Το 1865 η θυγατέρα του, Ελισάβετ, κατέθεσε 16 πιστοποιητικά για την υπηρεσία του πατέρα της, ζητώντας με αίτησή της (Αθήνα, 17 Μαΐου 1865), χρηματικό ποσό 3.400 γροσίων “απέναντι των προς την πατρίδα εκδουλεύσεών του”. Το ποσό τού οφειλόταν από τον Ιούνιο του 1823 από το Εθνικό ταμείο για τις μέχρι τότε υπηρεσίες του, καθώς είχε λάβει μόνο το ένα όγδοο του ορισθέντος μισθού του. Όπως αναφέρεται, καμιάν άλλη ανταμοιβή δεν είχε λάβει ο Μάλης, εκτός από το αργυρούν αριστείο, “αποβιώσας  απαραμύθητος”.

Σύμφωνα με τα έγγραφα που κατέθεσε η Ελισάβετ Μάλη, ο πατέρας της κατήλθε στην Ελλάδα μαζί με τον αρχιμανδρίτη Γρηγόριο Δικαίο (Παπαφλέσσα), στα τέλη Δεκεμβρίου του 1820, τον οποίο και ακολούθησε για έναν ολόκληρο χρόνο. Μετά την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, όταν συστάθηκε η Προσωρινή διοίκηση, τον Μάρτιο του 1822 διορίστηκε γενικός γραμματεύς του “Μινιστερίου της Θρησκείας” (ένα από τα συσταθέντα “υπουργεία”) κατά την πρώτη περίοδο (1822-1823), ασκώντας παράλληλα και τα καθήκοντα του γραμματέως στο αντίστοιχο “Μινιστέριον του Δικαίου”, από τον Απρίλιο του 1822. “Μινίστρος” και στα δύο υπουργεία ήταν ο επίσκοπος Ανδρούσης Ιωσήφ και ανάμεσα στα καθήκοντα του Μάλη ήταν η αλληλογραφία “με την επικράτειαν και τα Μινιστέρια”.

Τον Ιούνιο του 1823 διατάχθηκε από τον Π. Μαυρομιχάλη να ακολουθήσει ως γραμματέας το μέλος του Εκτελεστικού Ανδρέα Ζαΐμη στο υπό συγκρότηση στρατόπεδο των Παλαιών Πατρών. Έμεινε δίπλα από τον Ζαΐμη μέχρι τα τέλη Ιουλίου 1824, όταν παραιτήθηκε. Η προσφορά του στην Επανάσταση ήταν ανυπολόγιστη και για αρκετά χρόνια (1824-1828) προσπάθησε και για την απελευθέρωση της Κύπρου. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ήταν από τη Λάρνακα και ότι απεβίωσε στη Σάμο, στη δεκαετία του 1860».

Γιάννης Πασαπόρτης

Ο ήρως Γιάννης Πασαπόρτης, από την Κοίλη στην Πάφο, πολέμησε στο Μεσολόγγι και ήταν ανάμεσα στους επιζόντες της Εξόδου, που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1826.

«Επέστρεψε στην Κοίλη φορώντας φουστανέλλα και τσαρούχια. Η παράδοση που διασώζεται στην Κοίλη και κατέγραψε πρώτος ο μεγάλος Πάφιος λόγιος και ιστορικός ερευνητής, δικηγόρος Λοΐζος Φιλίππου, αναφέρει ότι, όπως ήταν φυσικό, κεντρικός πυρήνας των αφηγήσεών του (και των εφιαλτικών του αναμνήσεων) ήταν η πείνα από την οποία δοκιμάστηκε ο Κύπριος αγωνιστής μαζί με τους υπόλοιπους «ελεύθερους πολιορκημένους» στο Μεσολόγγι».

Θεοχάρης Λαπαθιώτης ή Λαπηθιώτης του Χατζηηλία

Ο Θεοχάρης Λαπαθιώτης, ο γιος ενός από τους ήρωες του Ιουλίου του 1821, πολέμησε στην επανάσταση και έγινε ταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού. Είναι, μάλιστα, πρόγονος του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.

«Γεννήθηκε στη Λάπηθο το 1807 ή το 1810 και απεβίωσε το 1886 στην Αθήνα. Ήταν γιος του καρατομηθέντος τον Ιούλιο του 1821 Χατζηηλία. Μετέβη στην επαναστατημένη Ελλάδα το 1824 και εντάχθηκε στο σώμα του οπλαρχηγού Ιωάννη Μπούσγου, από τη Λειβαδειά. Στη συνέχεια κατατάχθηκε στο σώμα του πυροβολικού και το 1834 τοποθετήθηκε στη Χωροφυλακή. Το 1859 ήταν υπομοίραρχος στην Αθήνα, το 1868 αντιμοίραρχος, διοικητής της Μοίρας Μεσσηνίας, με έδρα την Καλαμάτα και το 1862 υπηρετούσε στη Σύρο. Αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του ταγματάρχη. Τρία από τα παιδιά του ακολούθησαν το στρατιωτικό επάγγελμα με πιο γνωστό τον στρατηγό Λεωνίδα Λαπαθιώτη, υπουργό Στρατιωτικών μετά το κίνημα στο Γουδί».

Ιωάννης Σταυρινός

Είναι από τους πιο γνωστούς Κύπριους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης. Υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας στη δολοφονία του Γεώργιου Καραϊσκάκη, έπεσε αιχμάλωτος στα χέρια των Τούρκων και κατάφερε να επιβιώσει χάρη στην ευφυία του και την γνώση της τουρκικής γλώσσας.

«Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία, από ένα “τερβίση της Ιεράς Εταιρείας”, σε ένα εμπορικό ταξίδι, μαζί με τον πατέρα του στην Αλεξανδρέττα, στις παραμονές της ελληνικής επανάστασης. Μετά την επιστροφή τους στην Κύπρο και τη διαπίστωση ότι στη διάρκεια των σφαγών της 9ης Ιουλίου οι Τούρκοι είχαν λεηλατήσει την οικογενειακή τους περιουσία, ο πατέρας του πέθανε από το μαράζι του και ο Ιωάννης Σταυριανός μέσω Αλεξάνδρειας και αφού εξόπλισε επτά αγωνιστές, τέσσερις Κύπριους και τρεις Κρητικούς, κατάφερε να μεταβεί στην επαναστατημένη Ελλάδα, το 1822. Το 1823 ορίστηκε “μπουλουκτσής” στο σώμα του Τζώρτζη Κύπριου και το 1825 κατατάχθηκε στον τακτικό στρατό.

Ο Σταυριανός υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του θανάτου του Γεώργιου Καραϊσκάκη, τον οποίο περιγράφει με ενάργεια, υποστηρίζοντας με έμφαση ότι δολοφονήθηκε πισώπλατα από ελληνικό χέρι, υπονοώντας δύο Σουλιώτες οπλαρχηγούς. Λίγες μέρες κατόπιν, συνελήφθη κι ο ίδιος αιχμάλωτος (και τραυματίας), μετά την ολέθρια ελληνική ήττα στον Ανάλατο (Απρίλιος 1827). Στα χέρια του τουρκικού στρατού, υπό τον Μεχμέτ Ρεσίτ πασά (Κιουταχή), κατάφερε να επιβιώσει χάρη στην ευφυία του, τη γνώση της τουρκικής γλώσσας και τη φιλανθρωπία ενός «ευγενέστατου και φιλέλληνος» Τσάμη οπλαρχηγού από την Παραμυθιά, του Χουσεΐν Ντούλλα, που τον κράτησε προσωπικό του αιχμάλωτο – υπηρέτη για έναν χρόνο, σώζοντάς τον από την εκτέλεση.

Ο Σταυριανός μετά την επίτευξη της εθνικής ανεξαρτησίας παρέμεινε στην Ελλάδα και διορίστηκε στη Χωροφυλακή, όπου αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του ταγματάρχη. Ο άλλος μεγάλος σταθμός της ζωής του ήταν η συμμετοχή του στην αντιοθωνική εξέγερση του 1862 στο Ναύπλιο, ως αντιμοίραρχος της Χωροφυλακής, για την οποία τιμωρήθηκε και τέθηκε σε αργία. Ο Σταυριανός, πατέρας οκτώ παιδιών, απεβίωσε στην Αθήνα το 1887».

Ο Ιωάννης Σταυρινός έχει γράψει την «Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων έτι εν τη ελληνική ιστορία». Ήταν τα μοναδικά απομνημονεύματα κάποιου Κύπριου αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης.  

Γεώργιος Οικονομίδης

Ακόμη ένας συγγενής ήρωα του Ιουλίου του 1821, που πέρασε στο πάνθεο των ηρώων. Ο Γεώργιος Οικονομίδης ήταν ανιψιός του καρατομηθένοτς Πέτρου Οικονομίδη. Έφτασε στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1821, αφού είχε διαφύγει στην Ευρώπη.

«Είχε υπό τις διαταγές του και συντηρούσε δώδεκα στρατιώτες και υπηρέτησε υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Προσλήφθηκε ως γραφέας στο πρώτο Υπουργείο Οικονομικών που συστήθηκε (Μάρτιος 1822) και αργότερα προήχθη σε ανώτερες θέσεις. Υπηρέτησε στο Υπουργείο Αστυνομίας και διορίστηκε μέλος του πρώτου «Εγκληματικού Δικαστηρίου», στο Ναύπλιο. Η σταδιοδρομία του στο ελληνικό δημόσιο συνεχίστηκε επί Καποδίστρια και επί Όθωνος. Έμεινε ανεπηρέαστος από το «Ψήφισμα του Αυτοχθονισμού», του 1844, και υπηρέτησε ως νομάρχης Κυκλάδων, Μεσσηνίας και Φθιώτιδας και για μια τριετία (1855-1858) γενικός γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Oι μαθητές που απέδωσαν τον Εθνικό Ύμνο στην νοηματική-«Δεν τον είχαμε ακούσει ποτέ, ήταν δύσκολο»
• Η Aegean σχημάτισε τον αριθμό 200 πετώντας πάνω από την Πελοπόννησο για την επέτειο του 1821
• Αρχίζει η μεγάλη γιορτή στην Ελλάδα για τα 200 χρόνια από το 1821