Η στιγμή που της άλλαξε τη ζωή, οι προκλήσεις ως ΑμεΑ και όσα θέλει να αλλάξει

«Μία στιγμή είναι αρκετή, για να σου αλλάξει τη ζωή». Φράση χιλιοειπωμένη που όσες φορές κι αν ειπώθηκε, φαίνεται δεν είναι αρκετές. Είναι πολλές οι στιγμές, με διαφορετικούς πρωταγωνιστές κάθε φορά, όμως με ένα κοινό παρονομαστή τις πλείστες των περιπτώσεων. Μία οδική σύγκρουση.

Σε αυτή την ιστορία πρωταγωνίστρια είναι η Ραφαέλα, μία νεαρή κοπέλα, που ήταν έτοιμη να περάσει ένα διασκεδαστικό τριήμερο με τους φίλους της, το καλοκαίρι του 2019, κι όμως κατέληξε στο Ισραήλ, με τους γιατρούς να της λένε ότι δεν θα περπατήσει ξανά. 

Αντιμέτωπη πλέον με τα νέα δεδομένα στη ζωή της, ξεκίνησε από την αρχή, μαθαίνοντας και πάλι τα πιο απλά, ώστε να καταφέρει να ανταπεξέλθει και να κάνει μια νέα αρχή. Με αισιοδοξία, κατάφερε μετά από ενάμιση περίπου χρόνο να δηλώνει έτοιμη να αναλάβει πλέον σοβαρό ρόλο στα κοινά και να γίνεται παράδειγμα προς μίμηση.

Η Ραφαέλα Μιλτιάδους αναλαμβάνει, μαζί με την Μαρίνα, το ρόλο της πρέσβειρας οδικής ασφάλειας, ενός νέου θεσμού του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Υπουργείου Οδικών Μεταφορών και Έργων, με στόχο την καλλιέργεια κουλτούρας και ανάπτυξη οδικής συνείδησης σε όλους. Έχει όμως και ένα δεύτερο στόχο, να γίνει η φωνή των ατόμων με αναπηρία, να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα σε τροχοκάθισμα και να περάσει το πιο απλό μήνυμα προς όλους: «σεβασμός στις ελευθερίες όλων». 

Το ατύχημα και η μεταφορά στο Ισραήλ

16 Αυγούστου 2019. Η ημέρα που ξαναγεννήθηκε.

«Όταν έγινε το ατύχημα, ήμουν 27 ετών. Έγινε τον Αύγουστο του 2019. Και μέχρι τότε είχα κανονικά τη ζωή μου, έβγαινα έξω με τους φίλους μου, είχα τα χόμπι μου, όπως κάθε νεαρή στην ηλικία μου. Τον Δεκαπενταύγουστο συνήθως βρίσκομαι στο χωριό μαζί με την οικογένεια και φίλους μου και θα συνεχίζαμε τις διακοπές μας με ένα τριήμερο στην Πάφο, από τις 16 Αυγούστου. Το πρωί ξεκινήσαμε τη διαδρομή και στο δρόμο του Βουνιού-Αγίου Αμβροσίου, ερχόταν αυτοκίνητο από την αντίθετη λωρίδα, το οποίο έχασε τον έλεγχο και συγκρούστηκε μαζί μας μετωπικά.

Ήμασταν τρεις στο αυτοκίνητο, οι φίλοι μου μπροστά και εγώ στο πίσω κάθισμα φορώντας τη ζώνη ασφαλείας, η οποία στην ουσία μάς έσωσε τη ζωή, τη δικιά μου και της οδηγού. Ωστόσο, ήμασταν αρκετά κρίσιμα, ώστε να νοσηλευτούμε στις ΜΕΘ Λεμεσού και Λευκωσίας, και έπειτα συνέχισα την νοσηλεία και αποκατάστασή μου στο Ισραήλ. Ήμουν εκεί σχεδόν έξι μήνες.

Είναι δύσκολο, ναι, αλλά προσαρμόζεσαι. Αλλάζουν εντελώς τα δεδομένα σου. Στην ουσία μαθαίνεις να ξαναζείς. Μαθαίνεις με ένα νέο τρόπο ζωής και ξεκινάς απ’ την αρχή με βρεφικά βήματα. Όλα είναι θέμα προσαρμογής, και όσο περίπλοκα κι αν μοιάζουν στην αρχή, η εξάσκηση τα κάνει όλα ευκολότερα. Όσο ήμουν στο Ισραήλ είχα μάθει με όσα είχα στη διάθεσή μου τότε, στο νοσοκομείο, στην αποκατάσταση, στις βόλτες μου στη θάλασσα ή στο εμπορικό κέντρο. Δεν σκεφτόμουν τι θα αντιμετώπιζα στην Κύπρο ή κάπου αλλού, ωστόσο στην πορεία γίνεσαι πιο παρατηρητικός... Εξετάζεις όλους τους χώρους και έχεις διαφορετική αντίληψη για τις προσβάσεις και τις υπηρεσίες τους. Οι δυσκολίες είναι βιωματικές, μόνο όταν το ζήσεις καταλαβαίνεις, έτσι είναι η ανθρώπινη φύση, σωστά; Ωστόσο, το γεγονός ότι εσύ δεν το βιώνεις, δε σημαίνει ότι θα λειτουργείς εις βάρος μου. Είμαστε όλοι ίσοι στην κοινωνία που ζούμε και πρέπει ο καθένας από μας να δείχνει τον απαραίτητο σεβασμό στον δίπλα του και στις ιδιαιτερότητες του. Αυτό είναι δείγμα πολιτισμού και κουλτούρας.

Για παράδειγμα κι εγώ έβλεπα τις μπλε θέσεις, αλλά δεν πάρκαρα εκεί, δεν είχα σκεφτεί ποτέ γιατί δεν το έκανα, απλά ήξερα ότι απαγορεύεται και το τηρούσα. Οι θέσεις αυτές είναι αισθητά μεγάλες, επειδή χρειάζεται χώρος για να μπει το τροχοκάθισμα δίπλα και να γίνει η μεταφορά μέσα και έξω από το αυτοκίνητο. Είναι κάποια πράγματα που τα αντιλαμβάνεσαι αφού τα ζήσεις. Τη διαφορά της Κύπρου από το Ισραήλ τη συνειδητοποίησα όταν ήρθα Κύπρο».

Στο πλευρό της είχε την οικογένειά της, τους φίλους της, τους συναδέλφους της. «Δηλώνω τυχερή γιατί έχω μοναδικούς και ποιοτικούς ανθρώπους δίπλα μου.  Ανθρώπους που πίστεψαν σε μένα, με στήριξαν και με στηρίζουν.  Γενικά είχα πάντα πολλή αγάπη στη ζωή μου. Βρίσκεις πολλή δύναμη όταν έχεις δίπλα σου κόσμο, που πιστεύει σε εσένα, ότι θα τα καταφέρεις. Είμαι ευγνώμων, πολύ».

Οι δύσκολες στιγμές και η επιστροφή στην Κύπρο

Η αλλαγή για την Ραφαέλα ήταν μεγάλη. Από τη μία στιγμή στην άλλη ανατράπηκαν όλα. Όμως, παρά τις δύσκολες στιγμές, που ήξερε ότι θα έρθουν, δεν το έβαλε κάτω.

«Όταν βιώσεις κάτι τόσο μεγάλο και φτάσεις τόσο κοντά να φύγεις, αναθεωρείς πολλά πράγματα. Τουλάχιστον στη δικιά μου περίπτωση αυτό έγινε. Εννοείται ότι υπήρξαν κακές στιγμές. Δεν θέλω να ωραιοποιήσω τα πράγματα, κυρίως όταν αντιλαμβάνεσαι ότι δεν νιώθεις τα πόδια σου, ότι δεν μπορείς να κουνήσεις το δάκτυλο σου, αυτές οι στιγμές που στην ουσία βιώνεις την αλλαγή δεν είναι κι οι καλύτερες. Ναι, υπάρχει μία περίοδος που πρέπει να συνειδητοποιήσεις κάποια πράγματα και να αντιληφθείς ότι είναι θέμα μιας απόφασης, αν θα συνεχίσεις να ζεις ή όχι. Το να βιώσω κάτι τόσο μεγάλο, με έκανε να αναθεωρήσω πολλά πράγματα στη ζωή μου και να καταλάβω πόσο πολύ την αγαπώ, μαζί με τους ανθρώπους που βρίσκονται σε αυτή.

Ερχόμενη στην Κύπρο και πιο πριν ακόμα, από την περίοδο της αποκατάστασης, σκεφτόμουν διάφορες δράσεις, που θα μπορούσα να εμπλακώ. Είχα δηλώσει ότι θα ήθελα να γίνω η φωνή των ατόμων σε τροχοκάθισμα, και να πω όσα δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να πουν.  Πρόκειται για μεγάλο κομμάτι ανισότητας της κοινωνίας μας και εμπίπτει στα όρια των διακρίσεων. Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην ελευθερία και στην ίση πρόσβαση. Επομένως, το να έρθω Κύπρο και να μην έχω το δικαίωμα να μπαίνω όπου θέλω είτε λόγω έλλειψης ράμπας ή ασανσέρ, κτλ., όπως συνέβαινε μέχρι τις 16 Αυγούστου του 2019, δεν αποτελεί δικό μου θέμα. Είναι κεκτημένο δικαίωμά όλων και πρέπει όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας».

Προβλήματα που αντιμετωπίζει ως ΑμεΑ

Πλέον έχει αντιληφθεί τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα άτομο με αναπηρία. Προβλήματα που είναι γνωστά σε όλους. Κάποιοι επιλέγουν να τα ακούσουν και να βάλουν το λιθαράκι τους, ώστε να μην τα διογκώνουν. Άλλοι επιλέγουν να εθελοτυφλούν και να συνεχίζουν να δρουν με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να σέβονται τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των ατόμων αυτών.

«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι χώροι στάθμευσης και τα πεζοδρόμια.  Τα μπλε αυτά κουτάκια, είναι οι χώροι στάθμευσης ΑμεΑ, και ο λόγος που υπάρχουν είναι απλός: να προστατευθούν τα άτομα με οποιαδήποτε αναπηρία. Τι εννοώ με αυτό; Αν μου στερήσεις τον μπλε χώρο στάθμευσης, θα με υποβάλεις σε μια περιττή διαδικασία η οποία το πιο πιθανόν να με κουράσει σωματικά, καθώς θα χρειαστεί να διανύσω με τα χέρια πολύ μεγαλύτερη απόσταση, θα με γεμίσει ανασφάλεια, καθώς θα κινούμαι μέσα στους δρόμους το πιο πιθανόν, αν αναλογιστούμε ότι τα πεζοδρόμια μας είναι κι αυτά κατειλημμένα ή δε θα βρίσκω ράμπες να κατέβω, κτλ.  Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο, που θα μπορούσε να αποφευχθεί αν είχε ο καθένας από μας λίγο σεβασμό παραπάνω.

Στα διάφορα μαγαζιά, εστιατόρια, καφέ, μπαράκια, καταστήματα, μπορεί να έχουν σκαλιά ή να μην έχουν ράμπα. Ακόμη και να έχουν ράμπα, μπορεί να μην είναι καλή η θέση της, ή να έχει μεγάλη κλίση που την καθιστά επικίνδυνη.  Εσωτερικές δυσκολίες σε κτίρια, είναι η έλλειψη τουαλέτας ΑμεΑ, ή ύπαρξη της με λάθος προδιαγραφές. Δυστυχώς, όλα όσα προανέφερα εμπίπτουν στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ανοχής και στην ευκολία που έχουμε στην Κύπρο να λαμβάνουμε εγκρίσεις χωρίς να τηρούνται οι προδιαγραφές και οι νομοθεσίες. Στους δρόμους γενικά, εντοπίζονται άλλα προβλήματα υποδομών όπως τα σπασμένα πεζοδρόμια, τα δέντρα, και οι γλάστρες πάνω τους ή ακόμη κι έλλειψη αυτών.  Πριν ένα μήνα για παράδειγμα, σε πεζοδρόμιο κεντρικού δρόμου της Λευκωσίας σκόνταψα κι έπεσα από το τροχοκάθισμα, επειδή ήταν σπασμένες οι πλάκες. Αντιλαμβάνεσαι τι σημαίνει να πέσω ενώ είμαι μόνη μου; Δεν νιώθω τα πόδια μου. Μπορεί να σπάσουν και να μην το καταλάβω. Να τραυματιστώ πολύ σοβαρά και να μην το καταλάβω. Επίσης, να μείνω αρκετή ώρα κάτω επειδή είμαι μόνη. Δεν έχουμε όλοι την ίδια πείρα ή δύναμη για να κάνουμε πράγματα. Είναι θέμα υγείας και ασφάλειας».  

Η δράση της στα social media και ο ορισμός ως πρέσβειρα

Το Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας με τη στήριξη του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Υπουργείου Οδικών Μεταφορών και Έργων, έχουν εισάγει για πρώτη φορά τον θεσμό των Πρεσβευτών Οδικής Ασφάλειας, ένας θεσμός που εφαρμόζεται χρόνια στο εξωτερικό και έχουν εμπιστευθεί τις νεαρές Ραφαέλα Μιλτιάδους και Μαρίνα Κυριάκου σε αυτή τη θέση για να περάσουν τα μηνύματά τους.

«Ο ορισμός μας ως πρέσβειρες οδικής ασφάλειας, αποτελεί μεγάλη τιμή. Νιώθω ιδιαίτερα χαρούμενη που γίνονται δράσεις προς μία πιο σωστή κατεύθυνση, επειδή είναι δείγμα πολιτισμού και κουλτούρας. Η τήρηση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, η ανάπτυξη οδικής συνείδησης αποτελεί προτεραιότητα. Έχουμε δρόμο να διανύσουμε για να αποκτήσουμε κουλτούρα οδικής συνείδησης, αλλά έχουμε, μαζί με τη Μαρίνα, να δώσουμε πολλά και κυρίως έχουμε την καλή διάθεση να προσπαθήσουμε για την αλλαγή. Κανενός δεν του αρέσει να αλλάζει, ακόμη και μικρές αλλαγές φαντάζουν καμιά φορά δύσκολες ή περιττές, αλλά αν θέλουμε να είμαστε όλοι καλά αύριο ας ξεκινήσουμε κάνοντας όσα πρέπει σήμερα. Η ευαισθησία που έχω στα θέματα οδικής ασφάλειας και η ανάγκη μου να αποτρέψω οδικές συγκρούσεις που ευθύνονται από ανθρώπινο λάθος αποτελεί κινητήριο δύναμη. Παράλληλα, το γεγονός ότι μπορώ πλέον να τα δω από διάφορες οπτικές: του οδηγού, του θύματος, του πεζού, του ατόμου με αναπηρίες, κτλ μου δίνει την ευκαιρία να θίξω όσα χρίζουν αλλαγής και βελτίωσης.

Όσον αφορά τις διάφορες αιτίες συγκρούσεων θα σταθώ σε μία: στην τήρηση του χαμηλού ορίου ταχύτητας στις γειτονιές μας. Γνωρίζω ότι οι αρμόδιοι φορείς έχουν εγκρίνει τον καθορισμό του ορίου των 30 χιλιομέτρων σε γειτονιές των πόλεων που θα υποδείξουν οι Δήμοι.  Λίγες ημέρες πριν, κατήγγειλα στην Αστυνομία ένα αυτοκίνητο, επειδή παραλίγο να με πατήσει λόγω τρελής ταχύτητας. Όσο ήμουν αρτιμελής ήταν εύκολο να το αποφύγω, έκανα ένα άλμα και βρισκόμουν στο πεζοδρόμιο. Τώρα; Και θα μου πεις τι γύρευες στο πεζοδρόμιο. Μέσα στις γειτονιές υπάρχουν παιδιά, μανούλες με αμαξίδια, ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, κόσμος που κυκλοφορεί έξω από το σπίτι του.  Με ποιο δικαίωμα τον υποβάλλεις σε κίνδυνο;».

Οι δράσεις πολλές, ο στόχος ένας. Να εμπεδώσουμε όλοι, μικροί και μεγάλοι τους κανόνες του κώδικα οδικής κυκλοφορίας και να αποκτήσουμε επιτέλους οδική συνείδηση.

«Αυτό που ερχόμαστε να κάνουμε εμείς αυτή τη στιγμή, είναι πολύπλευρο. Η οδική ασφάλεια αφορά όλους τους χρήστες των δρόμων είτε πρόκειται για οδηγούς αυτοκινήτου ή μοτοσυκλέτας, είτε για ποδηλάτες, είτε για πεζούς όλων των ηλικιών και ικανοτήτων.  Η τήρηση των κανόνων οδικής κυκλοφορίας είναι ευθύνη όλων των χρηστών, ο καθένας με το μερίδιο του. Επομένως, θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι οι κανόνες υπάρχουν, όπως είναι για παράδειγμα το όριο ταχύτητας, η οδήγηση χωρίς εξαρτησιογόνες ουσίες, η χρήση ζώνης ασφαλείας για να μας προστατεύουν και εμείς του τηρούμε όχι για να μην μας γράψει η Αστυνομία, αλλά επειδή αγαπάμε τη ζωή, σεβόμαστε τους γύρω μας και δεν θέλουμε να στερήσουμε από κανένα τίποτα.

Ξέρεις, η τήρηση των κανονισμών έχει αποτέλεσμα μόνο αν συνοδεύεται με σεβασμό για τον διπλανό μας.  Χρειάζεται ευσυνειδησία και ενσυναίσθηση, να μπεις λίγο στη θέση του άλλου για να καταλάβεις πώς το ένα λεπτάκι που θα κλείσεις την ράμπα πολύ πιθανόν να ταλαιπωρήσει τον παππού ή την γιαγιά ή τη μανούλα με το καροτσάκι ή ένα άτομο με αναπηρία. 

Είναι κάποια πράγματα και κάποιες νοοτροπίες, οι οποίες πρέπει να αλλάξουν. Για παράδειγμα, πάμε σε μία χώρα και λέμε τι Ευρωπαϊκή χώρα, τι καθαρά και μεγάλα που είναι τα πεζοδρόμιά τους, τι όμορφα που βλέπουμε άτομα σε τροχοκάθισμα ή με άλλες κινητικές αναπηρίες και δυσκολίες να κυκλοφορούν έξω.  Από τη μέρα που επέστρεψα, δεν έχω πετύχει σε κάποιο μπαρ ή εστιατόριο ή κατάστημα άλλο άτομο σε τροχοκάθισμα.  Σίγουρα μεγάλη ευθύνη έχουν οι Δήμοι και η Πολιτεία, που στο πλαίσιο των δράσεών μας θα βρεθούμε για να συζητήσουμε το πλάνο ενεργειών τους.  Για παράδειγμα, για να εισηγηθούμε εναλλακτικούς τρόπους διακίνησης θα πρέπει να υπάρχουν και οι κατάλληλες υποδομές. Δεν μπορούμε να υποχρεώσουμε τον κόσμο να αλλάξει συνήθειες χωρίς υποδομές.».

«Θέλω να είμαι περήφανη για την κοινωνία που ζω»

«Ο ρόλος μας ως πρέσβειρες είναι να επικοινωνήσουμε τα διάφορα προβλήματα και τις εισηγήσεις μας, προς τους αρμόδιους φορείς, οι οποίοι πιστεύω θα σταθούν στο πλευρό μας για να γίνουν όσα χρειάζεται και εύχομαι ότι σύντομα θα δούμε σημαντικά αποτελέσματα. Πιστεύω ότι είμαστε φιλότιμος ως λαός, είμαστε καλοσυνάτοι και δηλώνω αισιόδοξη για όσα έπονται. Θέλω να ξυπνώ και να είμαι περήφανη για τον τόπο μου, για τους συμπολίτες μου και νιώθω ότι μία μέρα θα το πετύχουμε. Αυτό που τονίζω είναι ότι όλοι έχουμε ατομική ευθύνη, από τα πιο μικρά όπως είναι η καθαριότητα του πεζοδρομίου έως και τα πιο μεγάλα που είναι η διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ας μη ξεχνάμε πώς όλες μας οι πράξεις αντιγράφονται από τα μικρούλια και αν θέλουμε πραγματική αλλαγή τότε θα πρέπει να επενδύσουμε σε αυτά. Μάθε στο μωρό σου να βάζει τη ζώνη του. Γίνε εσύ το πρότυπο.

Έχουμε ήδη προγραμματισμένες διαδικτυακές συναντήσεις με σχολεία και παιδάκια όλων των ηλικιών, ενώ παράλληλα οργανώνουμε τις υπόλοιπες δράσεις οι οποίες περιλαμβάνουν βιωματικά εργαστήρια, ημερίδες και σποτάκια. Γενικά οι δράσεις μας θα έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα κυρίως, και ανοίξαμε και τη σελίδα μας στο facebook, Road Safety Cyprus, μέσω της οποίας θα έχουμε και πιο άμεση επαφή με τον κόσμο για να γίνεται πιο σωστά η επικοινωνία και η συλλογή εισηγήσεων».

Το μήνυμα που στέλνει προς όλους

Το μήνυμα που στέλνει είναι απλό. Μόνο μία λέξη: Σεβασμός. «Θέλω να δω περισσότερο σεβασμό στις ελευθερίες όλων. Και εννοώ όλων. Μικρών, μεγάλων, ηλικιωμένων, ΑμεΑ, παιδιά σε καροτσάκι, κοκ. Να σεβόμαστε το δίπλα μας. Δεν ξέρεις τι θα σου συμβεί αύριο, δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει, ας μην τα έχεις όλα δεδομένα».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• «Μετά από τροχαίο, στα 17 μου, έπρεπε να αποφασίσω αν θα κόψω ή όχι το πόδι μου»
• «Στην αρχή έπαθα σοκ, έκλαιγα… Με ρωτούσαν θα τον κυκλοφοράς; Δεν ντρέπεσαι;»
• «Άτομο μου είχε πει ότι δεν κάνουμε παρέα, γιατί είναι κολλητική η πάθησή σου»
• «Όταν ήμουν 15 ετών έπεσα σε κώμα, όταν επανήλθα καθηλώθηκα σε τροχοκάθισμα»
• Η δύναμη ψυχής μιας μάνας παιδιού με αυτισμό-«Χτυπούσε το κεφάλι του, τυφλώθηκε»