O εφιάλτης του Συλλούρη, η τιμωρία του Αρχιεπισκόπου και η έγνοια Αναστασιάδη

Ήταν 12 Οκτωβρίου του 2020. Το δίκτυο Al Jazeera δημοσιεύει το ντοκιμαντέρ της ντροπής, που έμελλε να αποτελέσει εφαλτήριο, για την πιο μεγάλη άσκηση πίεσης των τελευταίων χρόνων, σε Κυβέρνηση και κόμματα. Το περιεχόμενο του βίντεο με πρωταγωνιστές τον Δημήτρη Συλλούρη και τον Χριστάκη Τζιοβάνη καθώς και η ατάκα «This is Cyprus», που μας έχει στοιχειώσει, έτυχαν αρχικά χλιαρής υποδοχής από κάποια κόμματα, με την Κυβέρνηση να τηρεί σιγήν ιχθύος. Ήταν η θύελλα αντιδράσεων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, που δρομολόγησε τις ραγδαίες εξελίξεις, που οδήγησε σε παραιτήσεις και κατάφερε να διατηρεί πρώτο το θέμα στο δημόσιο διάλογο, τέσσερις μήνες μετά.  

Ήταν επίσης οι οργισμένες αντιδράσεις χρηστών του Facebook, που δημοσίευσαν σε χρόνο ρεκόρ τις φωτογραφίες της ντροπής, από τα γκρεμισμένα διατηρητέα που κατεδάφισε η Ιερά Αρχιεπισκοπή, που ανάγκασαν -όχι όλα- αλλά τα πλείστα κόμματα, να τρέχουν και να μην φτάνουν. Κάποια από αυτά μάλιστα, επιδόθηκαν σε «διαγωνισμό» πιο έντονης καταδίκης, ωσάν και το νέο κτύπημα του Αρχιεπισκόπου, ήταν το πρώτο. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως και τα δύο θέματα, παραμένουν τόσο ψηλά στην ατζέντα των κομμάτων, λόγω των βουλευτικών εκλογών του Μαΐου. Ωστόσο, δεν μπορεί ουδείς να αμφισβητήσει πως τα τοποθέτησαν εκεί και οι αντιδράσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).

Από την άλλη πλευρά, δεν είναι λίγες οι φορές, που η δύναμη που έχουν αποκτήσει τα ΜΚΔ, γίνεται αιτία για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και για τη διαπόμπευση προσώπων, που είτε τα προσωπικά δεδομένα τους βγαίνουν στην φόρα, είτε εξευτελίζονται μέσω λαϊκών δικαστηρίων.

Στην τελευταία κατηγορία υποστηρίζει ότι ανήκει και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος μάλιστα, ένιωσε την ανάγκη να απαντήσει στα όσα του καταλογίζονται, μεταξύ άλλων στα social media, μέσω διαγγέλματος. Ενέργεια που έφερε έντονες αντιδράσεις, αφού για πρώτη φορά Πρόεδρος της Δημοκρατίας, απευθύνεται μέσω διαγγέλματος στους πολίτες, για να απαντήσει σε κατηγορίες εναντίον του. Έκτοτε, εξέφρασε άλλες δύο φορές δημόσια τη δυσφορία του για αναρτήσεις που αφορούν στο πρόσωπό του. Την πρώτη εμμέσως, ανακοινώνοντας τα μέτρα κατά της διαφθοράς και τη δεύτερη ευθέως, κατά την κατάθεσή του ενώπιον της Ερευνητικής για τα «χρυσά» διαβατήρια.

«Επιτέλους μου δόθηκε η ευκαιρία να πω κάποια πράγματα σαν αποτέλεσμα μιας νοοτροπίας να κρίνουμε τα πάντα και να δεχόμαστε όσα γράφονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», ανέφερε απευθυνόμενος προς τα μέλη της Ερευνητικής ο Νίκος Αναστασιάδης.

Κάπως έτσι άρχισε να γίνεται λόγος για τα όρια των ΜΚΔ...  

Πρέπει, όμως Κυβέρνηση και κόμματα, να λαμβάνουν υπόψην τις απόψεις στα social media;

«Νομίζω πως δεν είναι θέμα υποχρέωσης, αλλά θέμα ανάγκης των ιδίων για επιβίωση», ανέφερε στον REPORTER η Δρ Χριστιάνα Καραγιάννη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πανεπιστήμιο Κύπρου – Λέκτορας ΜΜΕ & Πολιτισμικών Σπουδών Πανεπιστήμιο Frederick, υποδεικνύοντας πως η εξίσωση είναι απλή.

«Αν η Κυβέρνηση, τα κόμματα, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς δεν λάβουν υπόψη τους τη συζήτηση, τις αντιδράσεις, τις τάσεις και τις συμπεριφορές των πολιτών στα ΜΚΔ, θα ζημιώσουν και αυτή η ζημιά θα φανεί αναλόγως σε ψήφους, αξιοπιστία, εμπιστοσύνη ή οικονομικό κέρδος. Θα μπορούσαμε να επεκτείνουμε το – από το 1999 επίκαιρο επιχείρημα – των Locke και άλλων «οι αγορές είναι συζητήσεις» (από το βιβλίο «The Cluetrain Manifesto”) σε «οι ψήφοι και η εμπιστοσύνη των πολιτών είναι συζητήσεις» συνεπώς, όσοι δε συμμετέχουν ή αγνοούν τις συζητήσεις των πολιτών θα ζημιώσουν», υπέδειξε.

Αν και οι απόψεις διίστανται σε αρκετά θέματα στα ΜΚΔ, πολλές φορές ανάλογα με τον κομματικό χώρο και τις προσωπικές περιστάσεις του κάθε χρήστη, υπάρχουν θέματα όπου υπάρχει ομοβροντία. Και είναι αυτή η ομοβροντία, που ασκεί τις πιο μεγάλες πιέσεις και αποτελεί, πλέον, τον φόβο και τον τρόμο των πολιτειακών αξιωματούχων. Τρανό παράδειγμα, το ντοκιμαντέρ του Al Jazeera.

«Η έκφραση της αντίδρασης, η κριτική και η συζήτηση που αναπτύχθηκε στα ΜΚΔ γύρω από το ντοκιμαντέρ του Al Jazeera, είναι σίγουρα ένα παράδειγμα άσκησης πίεσης στον κυρίαρχο λόγο ή/και στην εξουσία. Οι παραιτήσεις που ακολούθησαν, σίγουρα επηρεάστηκαν από τη δημόσια κατακραυγή η οποία επικράτησε στα ΜΚΔ, αφού πολιτική και κρατική εξουσία αναγκάστηκε να αντιδράσει σε αυτήν, ώστε αν μη τι άλλο ένιωθε την ανάγκη να φτιάξει την εικόνα της, δείχνοντας πως καταδικάζει επίσημα τέτοια φαινόμενα», ανέφερε η κ. Καραγιάννη. Σημείωσε ωστόσο, πως «αυτό που αξίζει να διερωτηθούμε, είναι πως μια τέτοια ωφέλιμη πίεση δεν ικανοποιείται ή κατευνάζεται, από απλά πολιτικά τεχνάσματα παραιτήσεων, διαγγελμάτων, συστάσεων ερευνητικών επιτροπών, αλλά συνεχίζει να είναι ενεργή μέχρις ότου η ουσία του ζητήματος αντιμετωπιστεί πλήρως».

Το ερώτημα που προκύπτει είναι, εάν μπορούν τελικά οι πολίτες μέσω του facebook και του twitter, να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πάταξη της διαφθοράς στη χώρα μας.

«Τα ΜΚΔ είναι εργαλεία, άρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συνεισφέρουν είτε θετικά είτε αρνητικά στην κοινωνία, ανάλογα με τον τρόπο και τον σκοπό χρήσης τους. Άρα θα απαντούσα πως ναι, οι πολίτες θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο στην πάταξη της διαφθοράς, χρησιμοποιώντας τα ΜΚΔ για να αναπτύξουν ένα δημόσιο λόγο που απαιτεί διαλεύκανση των υποθέσεων διαφθοράς και εκδίκασης όλων των εμπλεκομένων σε αυτές, που απαιτεί νόμους, κανονισμούς και διαδικασίες που δεν επιτρέπουν φαινόμενα διαφθοράς και ένα δημόσιο λόγο που αλλάζει τις πολιτικές και κοινωνικές νοοτροπίες των πολιτών», υπέδειξε η κ. Καραγιάννη.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ακόμη, πως η επιρροή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, έχει υποβαθμιστεί λόγω των ΜΚΔ. Η Δρ. Καραγιάννη εξηγεί ωστόσο, πως πρόκειται για δύο αλληλεξαρτώμενα εργαλεία.

«Δε θεωρώ πως πρέπει να σκεφτόμαστε τα ΜΚΔ και τα παραδοσιακά ΜΜΕ ως δύο ανεξάρτητα εργαλεία ή ότι δρουν και χρησιμοποιούνται σε δύο ανεξάρτητους χώρους. Το μιντιακό σύστημα είναι πλέον υβριδικό, αφού αυτό που άλλοτε ονομάζαμε παραδοσιακά ΜΜΕ δεν υπάρχει. Αν το καλοσκεφτούμε, ακόμη και η μικρότερη έντυπη τοπική εφημερίδα δεν μπορεί σήμερα να λειτουργήσει χωρίς παρουσία στο διαδίκτυο, δημιουργώντας έστω μια απλή σελίδα στο Facebook ή τουλάχιστον χωρίς μια συνεργασία με ένα άλλο ΜΜΕ, που να έχει παρουσία στο διαδίκτυο. Συνεπώς, αντί να τοποθετούμε τα δύο σε ξεχωριστούς ανταγωνιστικούς χώρους είναι πιο χρήσιμο να τα σκεφτόμαστε ως εργαλεία που αλληλεξαρτούνται, αλληλοσυμπληρώνονται και τελικά η συνεργασία  ή σύγκρουση τους είναι αυτή που έχει συγκεκριμένη επίδραση στην κοινωνία».

Στην αύξηση των χρηστών και στην πιο ενεργή συμμετοχή τους στα social media, μεγάλο ρόλο διαδραμάτισαν σύμφωνα με τους ειδικούς, οι συνθήκες εγκλεισμού λόγω της πανδημίας, αφού αποτέλεσαν καταφύγιο για πολύ μεγάλη μερίδα των πολιτών.

«Σε μια περίοδο εγκλεισμού και περιορισμού της φυσικής επαφής και κοινωνικοποίησης, όπως αυτή που διανύουμε, η χρήση των ΜΚΔ είναι ακόμη μεγαλύτερη, το ίδιο και η επίδρασή τους.  Άρα, οι πολίτες είναι ακόμη περισσότερο ενεργοί και «παρόντες» στα ΜΚΔ, για τον ένα ή άλλο λόγο. Αυτό δημιουργεί μια πλατφόρμα άντλησης και διάχυσης πληροφοριών που επιτρέπει την ανάπτυξη του δημόσιου διαλόγου». Το σημαντικότερο όμως, είναι όπως αναφέρει η κ. Καραγιάννη πως συχνά, σε αυτό τον δημόσιο διάλογο που αναπτύσσεται αρθρώνεται εναλλακτικός λόγος – μια άλλη φωνή δηλαδή – γύρω από διάφορα ζητήματα. Μέσω των ΜΚΔ, αυτός ο εναλλακτικός λόγος καταφέρνει να δυναμώσει και να αντιμετωπίσει, ασκώντας τους πίεση, τις φωνές που συνήθως κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα».

Όπως και σε όλα τα μέσα που ασκούν επιρροή, έτσι και τα social media ενέχουν κινδύνους τόσο διασποράς ψευδών ειδήσεων, όσο και χειραγώγησης της κοινής γνώμης. «Ως εργαλεία επικοινωνίας θα μπορούσαν να συνεισφέρουν και αρνητικά αναλόγως του τρόπου και του σκοπού χρήσης τους. Αρα κίνδυνοι υπάρχουν και δεν αφορούν μόνο τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Αυτό όμως, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως τα αποκλείουμε, αλλά υπογραμμίζουν για άλλη μια φορά πως είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε πως όσοι τα χρησιμοποιούμε, μπορούμε να τα διαχειριζόμαστε με τέτοιο τρόπο, ώστε να ελαχιστοποιούμε την έκθεση μας σε κινδύνους».

Πώς διασφαλίζεται όμως, η ελαχιστοποίηση της έκθεσης των χρηστών σε κινδύνους. Πρέπει τελικά να μπουν όρια στα ΜΚΔ;

«Εξαρτάται τι εννοούμε όρια και σε ποια πτυχή της χρήσης των ΜΚΔ αναφερόμαστε. Αν με το “όρια” εννοούμε νομοθεσίες και κανονισμούς, αυτά υπάρχουν ήδη, εδώ και χρόνια, και αφορούν πολλά σημαντικά ζητήματα και τροποποιούνται όταν χρειάζεται π.χ. ο νόμος για το έγκλημα μέσω διαδικτύου. Οι νόμοι και οι κανονισμοί που συνήθως ισχύουν σε ένα δημοκρατικό κράτος, αφορούν και το διαδίκτυο και όπου αυτοί δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν ίσως νέες πτυχές που υπάρχουν στο διαδίκτυο, τότε είναι αναγκαία η τροποποίηση τους ώστε να καλυφθεί ένα τέτοιο κενό. Αν πάλι με το “όρια” εννοούμε τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης μέσω των ΜΚΔ, αυτό είναι επίσης θεμελιώδες δικαίωμα των πολιτών το οποίο διασφαλίζεται με σχετικούς κανονισμούς, σε μια δημοκρατική κοινωνία και θα ήταν άκρως παράλογο να συζητείται κάτι τέτοιο», υπέδειξε η Δρ Καραγιάννη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Κυνηγώντας τους... δαίμονές του ο Αναστασιάδη
• Το δικηγορικό, οι γαμπρούδες και οι Σεϋχέλλες-Ετοιμόλογος στην Ερευνητική ο ΠτΔ
• Το επίπεδο της διαφθοράς, η έλλειψη παιδείας και οι προτάσεις για πάταξή της