«Της είπε να μείνει μετά τη δουλειά… Αποπειράθηκε να τη βιάσει στο ψυγείο»

«Υπήρχε κοπέλα που της ζητούσε ο προϊστάμενος της την ώρα που σχόλαναν οι άλλοι να μείνει λίγο παραπάνω. Η κοπέλα πήγε στην κουζίνα να πάρει νερό και αποπειράθηκε να τη βιάσει στο ψυγείο. Τότε έκανε καταγγελία η κοπέλα παρά το γεγονός ότι την παρενοχλούσε καιρό, αφού ο θύτης δεν έμεινε πλέον μόνο στα λόγια. Καταδικάστηκε τελικά, αλλά όχι σε ποινή φυλάκισης».

«Έτυχε κοπέλα να μου λέει, “έπιανε με στο κινητό μετά που σχόλασα και το έκλεινα και με έπαιρνε σπίτι”. Απαντούσε το τηλέφωνο ο άντρας της ή η κόρη της που ήταν έφηβη και αυτός το έκλεινε. Αν τύχαινε να απαντήσει αυτή της έλεγε “αγαπώ σε και θέλω σε”. Ο άντρας της τα έβαζε με την κόρη, επειδή νόμιζε ότι αυτήν ήθελαν. Η γυναίκα ένοιωθε ενοχές και φοβόταν να το πει του άντρα της».

«Μια άλλη περίπτωση ήταν μία μικρή σε ηλικία κοπέλα και ήταν η πρώτη της δουλειά. Την παρενοχλούσε σεξουαλικά ο Διευθυντής της. Της έστελνε μηνύματα τα οποία κράτησε. Του έλεγε “εγώ σας βλέπω όπως τον παπά μου, είμαι όπως την κόρη σας”. Επίσης κράτησε και ημερολόγιο κάτι που βοήθησε πάρα πολύ την υπόθεσή της. Εργοδότης ήταν μια ξένη εταιρεία και όταν πήγαν οι επιθεωρητές να διερευνήσουν και έδειξαν τα τεκμήρια, τον απέλυσαν».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ: Καταγγελία σε βάρος γνωστού πολιτικού για σεξουαλική παρενόχληση

Μπορεί μέχρι πρότινος να κάναμε ότι δεν συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στην Κύπρο… Οι καταγγελίες στην Αστυνομία από το χώρο του πολιτισμού και της πολιτικής και οι αναρτήσεις γυναικών από το χώρο του πολιτισμού, ως αποτέλεσμα του σεισμού που προκάλεσαν στην Ελλάδα αυτές της Σοφίας Μπεκατώρου και της Ζέτας Δούκα, ήρθαν να μας ταρακουνήσουν… Μας ξύπνησαν από το λήθαργο της δήθεν άγνοιας…

Τα τρία πιο πάνω περιστατικά, είναι επίσης από την Κύπρο. Πρόκειται για τρεις από τις ελάχιστες γυναίκες που τόλμησαν να κάνουν καταγγελία στις αρμόδιες Αρχές. Οι ιστορίες τους μεταφέρονται από μία γυναίκα, που ασχολείται πολλά χρόνια με το θέμα και έκανε μεγάλους αγώνες, προκειμένου τέτοια περιστατικά να οδηγούνται στη Δικαιοσύνη και να λαμβάνονται μέτρα αποτροπής τους σε χώρους εργασίας. Είναι η Πρόεδρος του Ιδρύματος Προώθησης Ισότητας “ΥΠΑΤΙΑ” και πρώην Επιστημονική Σύμβουλος της Επιτροπής Ισότητας, Άννα Πηλαβάκη.

«Τωρά θυμηθήκατε;»

«Υπάρχει φόβος στα θύματα να μιλήσουν», λέει όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, μόλις το 10% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης προχωρά σε καταγγελία. «Πρώτα, πρώτα φοβούνται, μήπως θυματοποιηθούν δεύτερη φορά και αυτό είναι κάτι που γίνεται. Εάν δείτε κάποιες αναρτήσεις στο facebook για αυτά που συμβαίνουν τώρα, θα καταλάβετε. Ξεκίνησαν κάποιοι να γράφουν “Τωρά θυμηθήκατε;”, κάποιοι άλλοι τους λένε ότι φταίνε, είτε ότι προκάλεσαν με το ντύσιμο τους, είτε με τη συμπεριφορά τους. Σε μερικές περιπτώσεις οι γυναίκες κρίνουν πιο έντονα παρά οι άνδρες.

Θα σας πω ένα περιστατικό που μου έτυχε. Έκανα εκπαίδευση στην Αστυνομική Ακαδημία και έδειξα ένα βίντεο, στο οποίο μιλούσε μία γυναίκα αστυνομικός που προέβη σε καταγγελία. Είχα σκεπάσει το πρόσωπό της, διότι η υπόθεσή της ήταν στο Δικαστήριο ακόμα. Στο διάλειμμα όπως περπατούσα, ήρθαν δύο αστυνομικίνες δίπλα μου. Είπαν μου, “ξέρουμεν την” και τι νομίζεις ότι συνέχισαν και είπαν, “γιατί δεν μας παρενόχλησε και μας;”. Όταν εκδικάστηκε η υπόθεση αυτής της κοπέλας, ακολούθησαν άλλες πέντε αστυνομικίνες που κατήγγειλαν τον ίδιο Αστυνομικό.

Από το 2003 που δέχομαι θύματα, το βασικότερο τους πρόβλημα είναι οι συναδέλφισσες τους. Σκέφτονται τι θα πουν. Ξέρουν ότι μπορεί να πουν “εν εκείνη που φταίει”. Κάθε γυναίκα που ερχόταν κοντά μου, την ενθάρρυνα να μιλήσει. Τις προετοίμαζα να είναι δυνατές, επειδή είναι μια ψυχοφθόρα διαδικασία. Έπρεπε να γνωρίζουν τι τις περιμένει, για να μην αποσύρουν στη συνέχεια. Πρέπει να προετοιμάζονται οι κοπέλες».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Νέα μαρτυρία εναντίον Κύπριου εν ενεργεία γνωστού πολιτικού για άσεμνη επίθεση

«Θα με πουν βλάκα…»

«Είναι πολύ ευρύ το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρους εργασίας στην Κύπρο. Πάρα πολλά ευρύ…», σημειώνει η Άννα Πηλαβάκη, η οποία διαπίστωσε τις διαστάσεις του, έπειτα από την επαφή της με πάρα πολλά θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, γυναίκες αλλά και άνδρες.

«Στα σεμινάρια που κάνω, στο τέλος και αφότου εξηγήσω τι σημαίνει σεξουαλική παρενόχληση, τους δίνω να απαντήσουν γραπτώς δύο ερωτήματα. Εάν έχουν δεχθεί οποιασδήποτε μορφής σεξουαλική παρενόχληση και το φύλο τους. Δεν θα πιστέψεις ότι επτά στα δέκα άτομα, άνδρες και γυναίκες, δηλώνουν ότι έχουν δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στην Κύπρο. Οι άνδρες είναι σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό.

Μια φορά που ένας άνδρας μου περιέγραψε τι του έκανε μια γυναίκα, τον ρώτησα γιατί δεν κατήγγειλε την υπόθεση. Μου απάντησε ότι θα τον κρίνουν οι άντρες συνάδελφοί του. “Θα με πουν βλάκα”, είπε. Οι άνδρες δεν καταγγέλλουν επειδή φοβούνται πως θα τους πουν, “ρε ήρθε και εκόλλαν σου και εσύ επήες και την κατήγγειλες;”.

Όταν μου περιγράφουν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, λέω τους ότι αυτό δεν είναι φλερτ. Η διαχωριστική γραμμή της σεξουαλικής παρενόχλησης από το φλερτ είναι η επιθυμία. “Θέλω ή δεν θέλω”».

«Αποπειράθηκε να τη βιάσει»

Υπάρχουν πολλές μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης. Οι περισσότεροι μένουν στα λόγια, ωστόσο δεν είναι λίγοι οι θύτες που προχωρούν και σε άσεμνες επιθέσεις. 

«Οι δύο χειρότερες μορφές που εντάσσονται στην σεξουαλική παρενόχληση, είναι η απόπειρα βιασμού και ο βιασμός. Υπήρχε κοπέλα που της ζητούσε ο προϊστάμενος της την ώρα που σχόλαναν οι άλλοι, να μείνει λίγο παραπάνω. Η κοπέλα πήγε στην κουζίνα να πάρει νερό και αποπειράθηκε να τη βιάσει στο ψυγείο. Τότε έκανε καταγγελία η κοπέλα παρά το γεγονός ότι την παρενοχλούσε καιρό, αφού ο θύτης δεν έμεινε πλέον μόνο στα λόγια. Καταδικάστηκε τελικά, αλλά όχι σε ποινή φυλάκισης.

Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις και γυναικών και αντρών που βρίσκουν τα τηλέφωνα των σπιτιών των θυμάτων και τα παρενοχλούν. Έτυχε κοπέλα να μου λέει, “έπιανε με στο κινητό μετά που σχόλασα και το έκλεινα και με έπαιρνε σπίτι”. Απαντούσε το τηλέφωνο ο άντρας της ή η κόρη της που ήταν έφηβη και αυτός το έκλεινε. Αν τύχαινε να απαντήσει αυτή της έλεγε “αγαπώ σε και θέλω σε”. Ο άντρας της τα έβαζε με την κόρη, επειδή νόμιζε ότι αυτήν ήθελαν. Η γυναίκα ένοιωθε ενοχές και φοβόταν να το πει του άντρα της».

«Εμένα μην μου ξαναμιλήσεις έτσι»

Πώς πρέπει όμως να αντιδρούν στα αρχικά στάδια, μια γυναίκα ή ένας άνδρας, θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης;

«Αυτό που συμβουλεύω εγώ στα σεμινάρια, είναι πως πρέπει να προσπαθούμε από την πρώτη φορά να το κόβουμε στον θύτη. Εάν για παράδειγμα κάποιος έρθει και σου πει “αυτό το παντελόνι που φοράς σου κάνει ωραίο πωπό”, πρέπει να του απαντήσεις αμέσως “εμένα μην μου ξαναμιλήσεις έτσι”. Στις πλείστες περιπτώσεις ντρέπονται να απαντήσουν, ωστόσο πρέπει από το ύφος μου να καταλάβει ο άλλος ότι δεν κολακεύτηκα, αλλά εκνευρίστηκα. Διότι εάν δεν υπάρξει αντίδραση, θα θεωρήσει ότι μου άρεσε και θα το συνεχίσει αύριο και μεθαύριο.

Επίσης τα θύματα πρέπει να κρατούν ημερολόγιο και αποδεικτικά στοιχεία που μπορεί να τους χρειαστούν εάν κάνουν καταγγελία, επειδή μετά δεν θα θυμούνται πότε έγιναν συγκεκριμένα περιστατικά. Τυχαίνει φορές που η καταγγελία μπορεί να γίνει μήνες ή και χρόνια από τότε που άρχισε η σεξουαλική παρενόχληση. Στο δικαστήριο οι ημερομηνίες είναι πολύ σημαντικές».

Πού μπορούν να γίνουν καταγγελίες

Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει ένα θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης εάν αποφασίσει να προβεί σε επίσημη καταγγελία.

«Το πρώτο που πρέπει να κάνει μια κοπέλα εάν δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά, είναι εάν είναι οργανωμένος χώρος εργασίας, με εμπλεκόμενες συνδικαλιστικές οργανώσεις να μιλήσει με κάποιο συνδικαλιστή. Εάν δεν είναι οργανωμένος χώρος, κανονικά πρέπει να ενημερώσει τον εργοδότη της. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, ο θύτης είναι ο ίδιος ο εργοδότης, οπόταν εκεί ή θα πάει στην Αστυνομία ή στην Επιτροπή Ισότητας ή απευθείας στους επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας ή στην Επίτροπο Διοικήσεως. Αυτοί είναι οι δρόμοι.

Εκείνο που είναι σημαντικό είναι να ξέρουν που να καταγγείλουν τα θύματα, όπως είναι οι κοπέλες από τον τομέα του πολιτισμού που βγήκαν δημόσια. Για όσες από αυτές πέρασαν χρόνια από αυτό που έπαθαν, πρέπει να πάνε στην Αστυνομία. Εάν κάποια υφίσταται σήμερα σεξουαλική παρενόχληση, μπορεί να απευθυνθεί στους επιθεωρητές του τμήματος εργασίας, είτε στην Επίτροπο Διοικήσεως.

Σ’ ότι αφορά το νόμο του 2002 Περί Ίσης Μεταχείρισης στην Απασχόληση, για την σεξουαλική παρενόχληση, η καταγγελία πρέπει να γίνει εντός ενός χρόνου από το περιστατικό, αλλιώς το αδίκημα παραγράφεται. Ένα παράδειγμα είναι μία υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης με εκδικητικές ενέργειες, σε κρατικό τμήμα. Η υπόθεση εκδικάστηκε στο Εργατικό Δικαστήριο και η ποινή ήταν για εκδικητικές ενέργειες, μετά τη σεξουαλική παρενόχληση αφού αυτό το αδίκημα είχε παραγραφεί.

Το αδίκημα δεν παραγράφεται εάν γίνει καταγγελία στην Αστυνομία, με βάση τον ποινικό κώδικα. 

Θα πρέπει να επιλέξει το ίδιο το θύμα εάν θα καταγγείλει ενώπιον της Αστυνομίας και η υπόθεση θα καταλήξει στα ποινικά δικαστήρια ή στους Επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας και θα εκδικαστεί από το Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών. Το καλό με αυτές τις διαδικασίες είναι ότι μέσα από τη διερεύνηση, συλλέγεται μαρτυρικό υλικό, επειδή η σεξουαλική παρενόχληση συνήθως γίνεται κεκλεισμένων των θυρών με παρόντες μόνο το θύτη και το θύμα. Είναι λίγες οι περιπτώσεις που έχουν μαρτυρίες.

Υπήρχε  υπόθεση που είχε αποδείξεις μια κοπέλα. Ήταν μία μικρή σε ηλικία κοπέλα και ήταν η πρώτη της δουλειά. Την παρενοχλούσε σεξουαλικά ο Διευθυντής της. Της έστελνε μηνύματα τα οποία κράτησε. Του έλεγε “εγώ σας βλέπω όπως τον παπά μου, είμαι όπως την κόρη σας”. Επίσης κράτησε και ημερολόγιο, κάτι που βοήθησε πάρα πολύ την υπόθεσή της. Εργοδότης ήταν μια ξένη εταιρεία και όταν πήγαν οι επιθεωρητές να διερευνήσουν και έδειξαν τα τεκμήρια, τον απέλυσαν».

Κάθε χώρος εργασίας, οφείλει να έχει σύμφωνα με τη νομοθεσία, Κώδικα διαχείρισης τέτοιων περιστατικών. 

«Οι εργοδότες, εάν έβλεπαν το νόμο και τις αποφάσεις του Δικαστηρίου, θα εφοούνταν. Πρώτα από όλα έρχεται το Δικαστήριο και λέει, δεν είχες Κώδικα και το άρθρο 12 της νομοθεσίας λέει ότι θα πρέπει ο εργοδότης να λαμβάνει προληπτικά μέτρα, όπως είναι ο Κώδικας, που καθορίζει τις διαδικασίες αντιμετώπισης».

«Κάποιες μετανοιώνουν»

«Επειδή ήμουν στην Επιτροπή Ισότητας, όσοι αποτείνονταν κοντά μου το χειριζόμουν μέσω της Επιτροπής. Εδώ και ένα χρόνο έφυγα και όσες κοπέλες ήρθαν κοντά μου, τις παρέπεμψα. Αρκετές φορές, έτυχε να έρχονται κοπέλες να κάνουν παράπονο και μετά μπορούσε να τηλεφωνήσουν και να πουν “ξέρετε μην το προχωρήσετε”. Κάποιες μετανιώνουν, τις καταλαβαίνω απόλυτα, επειδή είναι ψυχοφθόρος διαδικασία.

Όταν το θύμα αναφέρει τέτοια περιστατικά, πρέπει το άτομο που θα ακούσει το παράπονο να είναι ευαισθητοποιημένο σε θέματα ισότητας. Δεν μπορεί για παράδειγμα οι λειτουργοί να βλέπουν τι φορεί το θύμα και εάν ντύνεται με συγκεκριμένο τρόπο μια κοπέλα να σκέφτονται “α μα εν έτσι που ντύνεται; Επροκάλεσε”».

Οι υποθέσεις που εκδικάστηκαν

Παρά το γεγονός ότι δεν αντιστοιχούν στο εύρος του φαινομένου, υπάρχουν αρκετές υποθέσεις που εκδικάστηκαν τα τελευταία χρόνια, τόσο στα ποινικά Δικαστήρια, όσο και στο Εργατικό.

«Η πιο μεγάλη ποινή από το Εργατικό Δικαστήριο ήταν 25 χιλιάδες ευρώ πρόστιμο για εκδικητικές ενέργειες, μετά τη σεξουαλική παρενόχληση. Είχαμε όμως και περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης που μπήκαν και ποινές φυλάκισης.

Έκανε μου φοβερή εντύπωση η πρώτη υπόθεση που δικάστηκε στην Κύπρο με βάση το νόμο του 2002. Την κατήγγειλε μια νοσοκόμα που ήταν στο Δημόσιο. Ήρθε η κοπέλα τον Αύγουστο του 2004 και η υπόθεση δικάστηκε το 2014. Ήταν η πρώτη στο Εργατικό Δικαστήριο και η πρώτη στην Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας. Ο θύτης καταδικάστηκε σε ποινή 5 χιλιάδων ευρώ, αλλά μετά επέβαλλαν πιο μεγάλα ποσά. Οι ποινές του ποινικού Δικαστηρίου είναι πιο ψηλές, όμως υπάρχει πιο μεγάλο ρίσκο».

«Απλά ήθελα ηθική δικαίωση»

«Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να τολμούν να καταγγέλλουν. Πρέπει επίσης οι θεσμοί διερεύνησης αυτών των περιστατικών, να επισπεύσουν τις διαδικασίες και να παρέχουν στήριξη στα θύματα, για να μην αποσύρουν.

Έτυχε κοπέλα που ήταν σε δύο μέρες η δίκη της και ήθελε να αποσύρει, επειδή φοβόταν μήπως πει ο θύτης ότι του κολλούσε. Τελικά πείσθηκε να μην αποσύρει. Όταν πήγε δικαστήριο, ο δικηγόρος του θύτη στον οποίο είπε την αλήθεια, του είπε “θέλω να παραδεχθείς δημόσια ότι την παρενόχλησες, αλλιώς θα φύγω από δικηγόρος σου”. Τον ανάγκασε και παραδέχθηκε και ζήτησε συγνώμη. Η κοπέλα είπε τότε, “τίποτα δεν ζητώ, ήθελα απλά ηθική δικαίωση”.  Το να σε πιστέψουν ότι έπεσες θύμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Το 2006 η Άννα Πηλαβάκη, έγραψε τον πρώτο Οδηγό Σεξουαλικής Παρενόχλησης. Ακολούθως έκανε το διδακτορικό της με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση, ασκώντας κριτική στο ρόλο των συνδικαλιστικών και των εργοδοτικών οργανώσεων της Κύπρου.

«Ήθελα να ξεσκεπάσω λίγο το σύστημα. Η ισότητα των φύλων είναι κάτι θεωρητικό στο στόμα τους, αλλά πρακτικά δεν γίνονται όσα πρέπει. Σκέψου ότι πρώτος Κώδικας για το χειρισμό περιπτώσεων σεξουαλικής εκμετάλλευσης έγινε 17 χρόνια μετά τη νομοθεσία. Δεν ξέρουμε καν εάν εφαρμόζεται στις επιχειρήσεις αυτός ο κώδικας».

********

Η συνέντευξη της Άννας Πηλαβάκη, αποτελεί μέρος έρευνας του REPORTER για τη σεξουαλική παρενόχληση στη χώρα μας. Μια έρευνα που έγινε με αφορμή όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες εβδομάδες και στη χώρα μας και ξεκίνησαν από το χώρο του αθλητισμού και του πολιτισμού και επεκτάθηκαν στο χώρο της πολιτικής.

Το φαινόμενο ωστόσο, αγγίζει όλους τους τομείς της κυπριακής κοινωνίας, με την ανοχή που επιδείχθηκε να το θρέφει και να το έχει γιγαντώσει. Θα ακολουθήσουν σειρά ρεπορτάζ με παράθεση στοιχείων, αλλά και συνεντεύξεις από τις εμπλεκόμενες αρμόδιες υπηρεσίες. 

Εάν τα θέματα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, της σεξουαλικής βίας, των άσεμνων επιθέσεων, της απόπειρας βιασμού και του βιασμού, δεν είναι στη δημόσια συζήτηση επειδή δεν βολεύει τις ατζέντες κάποιων, οφείλει η κοινωνία να τα τοποθετήσει. Όπως τοποθέτησε το ντοκιμαντέρ του Al Jazeera, προκαλώντας παραιτήσεις, όπως τοποθέτησε την εισβολή στο σπίτι μίας γυναίκας για ένα parody account, όπως τοποθέτησε και την απαράδεκτη Αστυνομική βία εναντίον διαδηλωτών το περασμένο Σάββατο. Το οφείλουμε προς τα θύματα τέτοιων ενεργειών, που βίωσαν τραυματικές εμπειρίες, οι οποίες στιγμάτισαν τις ζωές τους… Το οφείλουμε στο θάρρος τους, να σπάσουν τη σιωπή τους. Το οφείλουμε όμως και στους εαυτούς μας… #ωςδαμέ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Η πολιτική ομερτά για τον πρώην βουλευτή, η εκκωφαντική σιωπή και η... υποκρισία
• Σείεται το κυπριακό θέατρο-Καταγγελίες για σεξουαλική βία και παρενόχληση 
• Χριστιάνα Αρτεμίου: «Βίωσα σεξουαλική παρενόχληση στα 25 μου... Έβαλε το χέρι του μέσα στη φούστα»
• «Ο θύτης κακοποίησης είναι πάντα θύτης όσα χρόνια κι αν περάσουν»