Πως αξιοποιούμε την «Πράσινη Συμφωνία» της ΕΕ για την παραγωγή θέσεων εργασίας στον τόπο μας

Η Κύπρος ως χώρα μέλος της ΕΕ τα τελευταία χρόνια, δεσμεύεται από τις πολιτικές της Ε.Ε. Η Ε.Ε. έχει επιλέξει να αντιμετωπίσει τα θέματα των κοινών πόρων (όπως το περιβάλλον), κυρίως με ρυθμίσεις, δηλαδή με νομοθεσίες, εκεί όπου η αγορά αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Το περιβάλλον μάλιστα είναι ο πιο έντονα θεσμοθετημένος τομέας στην Ε.Ε. με 300 τόσα νομοθετήματα ειδικά για το περιβάλλον. Μέσα στις τελευταίες στρατηγικές και ρυθμίσεις της Ε.Ε. σε αυτό τον τομέα, είχαμε το 2018 την έγκριση του Πακέτου της Κυκλικής Οικονομίας, ενός πλαισίου που βασίζεται στη μέγιστη αξιοποίηση των πόρων και θα αποτελέσει τη βάση των νομοθεσιών για το περιβάλλον την περίοδο 2018-2030. Η πλέον όμως πρόσφατη εξέλιξη στην Ε.Ε. ήταν η ανακοίνωση στις 11 Δεκεμβρίου του 2019, της Πράσινης Συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του γνωστού «EU Green Deal».

Η Πράσινη Συμφωνία επιχειρεί να οργανώσει πλέον την ανάπτυξη της Ευρώπης με βάση ένα πιο βιώσιμο μοντέλο που στηρίζεται στο τρίπτυχο της ταυτόχρονης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης. Η   βιωσιμότητα αποτελεί σήμα κατατεθέν της Ευρώπης. Η Ευρώπη ξεκινά από ένα καλό επίπεδο βιώσιμων πρακτικών και διατηρεί σε πολλούς τομείς εξαιρετικές επιδόσεις, έχοντας υψηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής, δημοκρατικές κοινωνίες και προσήλωση στη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο των Ευρωπαϊκών Συνθηκών.

Η ΕΕ διαθέτει λοιπόν στέρεες βάσεις όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη και έχει επίσης δεσμευτεί πλήρως να πρωτοστατήσει, μαζί με τα κράτη μέλη της, στην υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών, τους 17 στόχους και 169 υποστόχους δηλαδή της βιώσιμης ανάπτυξης των Η.Ε.. Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης λαμβάνονται υπόψη και στις 10 προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εκφράζονται μέσα από την Πράσινη Συμφωνία.

Σύμφωνα με την αυτοδέσμευση της Ε.Ε., η Πράσινη Συμφωνία αφορά τη βελτίωση της ευημερίας των ανθρώπων. Καθιστώντας την Ευρώπη ουδέτερη για το κλίμα και με την προστασία του φυσικού μας οικότοπου κατά την Επιτροπή, θα κάνουμε καλό για τους ανθρώπους, τον πλανήτη και την οικονομία.

Οι τέσσερις βασικοί πυλώνες της Συμφωνίας έχουν καθοριστεί ως ακολούθως:

• Η Ε.Ε. να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050
• Προστασία της ανθρώπινης ζωής, των ζώων και των φυτών, περιορίζοντας τη ρύπανση
• Βοήθεια προς τις εταιρείες στην Ε.Ε. να γίνουν ηγέτες στον κόσμο στην προώθηση καθαρών προϊόντων και τι καθαρών τεχνολογιών
• Εξασφάλιση μιας δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς μετάβασης στη νέα βιώσιμη κατάσταση

Η Κύπρος, σαφώς και δεν καθορίζει από μόνη της τις πολιτικές, ούτε μπορεί να καθορίσει το σημαντικά το ρυθμό των αλλαγών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι πολιτικές και οι αλλαγές σχεδιάζονται στην Ε.Ε. αλλά η Κύπρος έχει την ευκαιρία να στοχεύσει στο πως μπορεί να αξιοποιήσει καλύτερα τις εξελίξεις και τις αλλαγές που θα προκύψουν, προς όφελος της δικής της οικονομίας, του δικού της περιβάλλοντος και της δικής της κοινωνίας.

Το όραμα της Ε.Ε. είναι η Πράσινη Συμφωνία να καταστεί η νέα αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρώπης. Θα  βοηθήσει να μειώσουμε τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων δημιουργώντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας. Αυτό λοιπόν που προέχει για μας είναι να αξιοποιήσουμε τις αλλαγές αυτές για να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας τοπικά και να επαναπατρίσουμε όσο περισσότερο ανθρώπινο κεφάλαιο μπορούμε. Άλλωστε, ένα από τα χαρακτηριστικά πολλών εκ των νέων πιο βιώσιμων πρακτικών είναι ότι δημιουργούν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας από τις παραδοσιακές μη βιώσιμες πρακτικές που αντικαθιστούν. Πολλές δε από αυτές τις νέες θέσεις εργασίας είναι για προσωπικό με ψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, όπως αυτό που διαθέτει η χώρα μας. Υπάρχει λοιπόν μια σαφής ευκαιρία να βελτιώσουμε τοπικά τις πολιτικές μας και να δημιουργήσουμε παράλληλα πολλές καλές θέσεις εργασίας.

Η Συμφωνία επικεντρώνεται ιδιαίτερα στα θέματα ενέργειας:

• Στην παραγωγή ενέργειας που πρέπει η οικονομία να απεξαρτηθεί από το άνθρακα. Η παραγωγή και χρήση ενέργειας συνεισφέρει κατά 75% στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Ε.Ε.
• Στην ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων. Το 40% της κατανάλωσης ενέργειας στην Ε.Ε. γίνεται από τα κτίρια.
• Στην υποστήριξη της βιομηχανίας για να απορροφά περισσότερους δευτερογενείς πόρους. Σήμερα η βιομηχανία απορροφά μόνο κατά 12% ανακυκλώσιμα υλικά.
• Να προωθήσει καθαρότερες, φτηνότερες και πιο υγιείς μορφές δημόσιων συγκοινωνιών. Οι μεταφορές συνεισφέρουν το 25% των εκπομπών στην Ε.Ε.

Είναι σαφές πως όλοι οι τομείς στους οποίους επικεντρώνεται η Πράσινη Συμφωνία δημιουργούν προοπτικές για δημιουργία θέσεων εργασίας και μπορούμε να στοχεύσουμε για να τους αξιοποιήσουμε.

Θα αναφέρω πιο κάτω τρόπους που κατά την άποψη μου πρέπει να κινηθούμε για να αξιοποιήσουμε τα μέτρα που προτείνονται:

1. Ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων: Σήμερα ανακαινίζονται σωστά το 0.4 – 1.2 % των κτιρίων στην Ευρώπη. Στόχος είναι αυτό το ποσοστό να διπλασιαστεί. Άρα οι κατασκευαστικές μας εταιρείες πρέπει να προετοιμαστούν για αυτό το κύμα ενεργειακών ανακαινίσεων που θα προκύψει εντός και εκτός Κύπρου αφού θα δοθούν σχετικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες. Παράλληλα δημιουργούνται ευκαιρίες για μηχανικούς και τεχνικούς που θα ειδικεύονται στις ενεργειακές αναβαθμίσεις, ενώ δημιουργούνται ευκαιρίες για συστήματα μετρήσεων και αξιολογήσεων κτιρίων για την ενεργειακή τους επάρκεια.

2. Ανανεώσιμης πηγές ενέργειας: Για μας ο ήλιος είναι η αυτονόητη μας κύρια λύση. Αυτή η στροφή που ακόμη επί της ουσίας είναι στα πρώτα της βήματα, παρουσιάζει μεγάλη προοπτική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Για παράδειγμα, από την παραγωγή 1 ΜW ενέργειας από συμβατικά καύσιμα, δημιουργείται 1 θέση εργασίας, ενώ για 1 MW ενέργεια από φωτοβολταϊκά 10,5 θέσεις, για 1 MW από άλλα ηλιακά συστήματα 8 – 10 θέσεις και για 1 MW ενέργεια από βιoμάζα 2,85 θέσεις.

3. Βιώσιμες γεωργικές πρακτικές – οργανική καλλιέργεια – ενίσχυση εδαφών με οργανικά υλικά. Για αυτές τις δράσεις θα καθοριστούν συγκεκριμένες υποχρεώσεις και κίνητρα. Άρα πρέπει να δούμε πως ετοιμάζουμε τα δικά μας προγράμματα και το γεωργικό σχεδιασμό μας για να είμαστε μέρος και να αξιοποιήσουμε αυτή την αλλαγή και τα σχετικά κίνητρα.

4. Φάρμιγκ – πρωτοβουλία από το αγρόκτημα στο πιάτο με πολλές παράλληλες δράσεις. Είναι σημαντικό να οργανωθούμε και να βοηθήσουμε τους αγρότες μας να οργανωθούν και να είναι έτοιμοι να αξιοποιήσουν τις νέες πρωτοβουλίες και τα κίνητρα. Αυτό παράλληλα μπορεί να δικαιολογεί και την ενασχόληση νέων στελεχών στο γεωργικό τομέα.

5. Δημιουργία επενδυτικού τομέα επικεντρωμένου στις βιώσιμες επενδύσεις: Μπορούμε να ετοιμαστούμε (έχουμε ήδη αρκετά επενδυτικά ταμεία) και να πρωτοστατήσουμε στη δημιουργία και διαχείριση ταμείων επικεντρωμένων σε επενδύσεις σε βιώσιμες επιχειρήσεις. Παράλληλα, θα υπάρξει ανάγκη καθορισμού δεικτών βιωσιμότητας και βάσεων δεδομένων με δείκτες βιωσιμότητας για τις επιχειρήσεις, κάτι στο οποίο μπορούμε να πρωτοστατήσουμε. Όλα αυτά σημαίνουν εξειδικευμένες θέσεις εργασίας και παροχή υπηρεσιών δυνητικά σε όλη την Ε.Ε. και άλλους ξένους επενδυτές.

6. Έρευνα και καινοτομία για τη βιωσιμότητα: ευκαιρία για δημιουργία κέντρων βιωσιμότητας από τα πανεπιστήμια μας και άλλους θεσμικούς οργανισμούς. Συγκεκριμένο ποσοστό των χρηματοδοτήσεων (όπως το 35% του μεγάλου προγράμματος χρηματοδότησης της έρευνας Horizon), θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο σε έργα που προάγουν τη βιωσιμότητα.

7. Έξυπνα δίκτυα, έξυπνες υποδομές, συστήματα αποθήκευσης άνθρακα, αποθήκευση ενέργειας κτλ. Σε όλα αυτά μπορούμε να αξιοποιήσουμε το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό μας δίνοντας κίνητρα σε υφιστάμενες και νεοφυείς επιχειρήσεις να αναπτυχθούν εντός αλλά και εκτός Κύπρου. Αυτό δίνει και κατεύθυνση για σχετική έρευνα στα πανεπιστήμια μας.

8. Κυκλική οικονομία, κυκλικά προϊόντα: Η στροφή στην ανακύκλωση δημιουργεί μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας. Για κάθε θέση εργασίας που αντικαθίσταται από την ταφή των απορριμμάτων λόγω της ανακύκλωσης, δημιουργούνται 10 θέσεις εργασίας στην ανακύκλωση. Αν μάλιστα η ανακύκλωση σε τελικό προϊόν γίνεται μέσα στη χώρα δημιουργούνται άλλες 25 θέσεις εργασίας. Παράλληλα η στροφή στην επιδιόρθωση και την επαναχρησιμοποίηση δημιουργεί προοπτικές για πολλές νέες θέσεις εργασίας. Μόνο η βελτίωση και η ανακατασκευή επίπλων που σήμερα πετιούνται στην Ε.Ε., μπορεί να δημιουργήσει 157,000 θέσεις εργασίας. Ήδη, οι τομείς της Κυκλικής Οικονομίας απασχολούν 3,9 εκατομμύρια άτομα με περισσότερο από το 75% από αυτές τις θέσεις εργασίας στην επισκευή και συντήρηση. Eμείς εξαρτιόμαστε ακόμη κατά 78% από την ταφή των απορριμμάτων γεγονός που στερεί την οικονομία μας από πολλές νέες θέσεις εργασίας και δημιουργεί μεγάλη απώλεια σε πόρους.

9. Συστήματα αναφορών, αξιολογήσεις βιωσιμότητας, κοινωνικοί απολογισμοί: είμαστε μια χώρα υπηρεσιών, με σημαντικό δυναμικό που ασχολείται στη διαχείριση εταιρειών και τις εταιρικές αναφορές. Με τη σωστή προετοιμασία και την εκπαίδευση του προσωπικού μας μπορούμε να παίξουμε σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή που θα επέλθει στις αναφορές των επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη αλλά και διεθνώς.

10. Χρηματοδότηση νεοφυών επιχειρήσεων, χρηματοδότηση σε κεφάλαιο, επιταχυντές τεχνολογίας σε τομείς της βιωσιμότητας. Σε όλα αυτά μπορούμε να έχουμε σημαντικό ρόλο αν δράσουμε έγκαιρα, αξιοποιώντας το εξειδικευμένο δυναμικό μας.

11. Τεχνολογίες που θα βοηθήσουν την Ευρώπη στην πρόβλεψη και διαχείριση περιβαλλοντικών καταστροφών: Κάτι που ενδιαφέρει τα πανεπιστήμια μας και τα ερευνητικά μας κέντρα και μπορεί να δημιουργήσει νέους τομείς δραστηριότητας.

13. Αντικατάσταση των πιο ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων με την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Με την ηλιοφάνεια που απολαμβάνει η Κύπρος, οι προοπτικές είναι σχεδόν απεριόριστες.

14. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό ταμείο θα βοηθήσει στην επανεκπαίδευση του ανθρωπίνου δυναμικού από τομείς που φθίνουν ώστε να μπορούν να εργοδοτηθούν σε πράσινες θέσεις εργασίας (το λεγόμενο re-skilling).

Και όταν μιλούμε για πράσινες θέσεις εργασίας να διευκρινίσουμε ότι μιλούμε για πολλές ειδικότητες που προϋπάρχουν ή είναι και καινούργιες, αλλά που θα εργοδοτούνται  σε επιχειρήσεις που έχουν βιώσιμο προφίλ, ή ασχολούνται με πράσινες τεχνολογίες, ή πρωτοβουλίες. Μιλούμε για δικηγόρους, αρχιτέκτονες, μηχανικούς, χημικούς, γεωλόγους, αναλυτές, προγραμματιστές, πολεοδόμους, οικονομολόγους, λογιστές, περιβαλλοντολόγους, γεωπόνους, μετεωρολόγους, Συμβούλους, γεωφυσικούς, τεχνικούς, ερευνητές, διευθυντές κτλ. κτλ..

Για να μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτό το νέο περιβάλλον θα πρέπει να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε με προοπτική τη βιωσιμότητα. Όχι να κάνουμε τα ελάχιστα που μπορούμε για παράδειγμα για το περιβάλλον (όπως γίνεται μέχρι σήμερα), απλά μόνο για να αποφύγουμε τα πρόστιμα από την Ε.Ε.. Ούτε να χτίζουμε οικονομία βασισμένη στα διαβατήρια, τους ουρανοξύστες, τα ακίνητα και το ξεπούλημα της γης μας. Να βάλουμε στόχους και να σχεδιάσουμε για το μέλλον. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο πρέπει να ξεφύγουμε οριστικά από την λαμογιά και την αρπαχτή και το πρόσκαιρο κέρδος με κάθε θυσία. Μπορούμε; Έχω την πεποίθηση πως όταν μαζέψουμε το νου μας, μπορούμε. Έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό για να το πετύχουμε, φτάνει να δώσουμε χώρο σε πολιτικές που σχεδιάζονται για το κοινό καλό και όχι μόνο για ίδιο όφελος κάποιων.

Κυριάκος Παρπούνας

Σύμβουλος Βιώσιμης Ανάπτυξης

Υποψήφιος Βουλευτής Λευκωσίας

ΑΚΕΛ Αριστερά- Νέες Δυνάμεις