Ο… φτωχός κατάλογος δωρεάς οργάνων, οι μεγάλες ανάγκες και πώς θα σώσεις μια ζωή

Μπορεί οι Κύπριοι να είναι πρώτοι σε ολόκληρο τον κόσμο στην αιμοδοσία, όπως επίσης και στα δείγματα δοτών μυελού των οστών, δείχνοντας την ευαισθησία τους για τέτοιας φύσης θέματα, ωστόσο την ίδια ώρα, βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις σε ότι αφορά τη δωρεά οργάνων μετά θάνατο.

Σε μια χώρα μεγέθους ενός περίπου εκατομμυρίου κατοίκων, είναι εγγεγραμμένοι μόλις 4900 άνθρωποι στον κατάλογο για δωρεά οργάνων. Πολλοί συνάνθρωποί μας, υποφέρουν καθημερινά είτε με νεφρική ανεπάρκεια, είτε γιατί χρειάζονται μεταμόσχευση συκωτιού για να ζήσουν, ωστόσο πολύ λίγοι είναι αυτοί που είναι έτοιμοι να δώσουν ζωή με το θάνατό τους και ακόμα λιγότεροι όσοι πληρούν τα κριτήρια για να το κάνουν.

Για παράδειγμα, το 2021, πέντε συνάνθρωποί μας, έδωσαν ζωή σε εννέα ανθρώπους με το θάνατό τους, αριθμός που δεν αποκλίνει από τα προηγούμενα χρόνια. Αυτός ο αριθμός, θα μπορούσε να αυξηθεί με μόνο μια υπογραφή και τρία λεπτά που χρειάζονται για να συμπληρωθεί μια φόρμα του Υπουργείου Υγείας.

Μιλώντας στον REPORTER, η  Α’ Νοσηλευτική Λειτουργός και Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, Χρυστάλλα Δεσπότη, θέλησε να στείλει μηνύματα στον κόσμο για τις ανάγκες που υπάρχουν, να απαντήσει στις ανησυχίες του κόσμου γύρω από το θέμα της δωρεάς οργάνων, ενώ παράλληλα αναφέρθηκε και στο προσωπικό της βίωμα, που την οδήγησε να υπηρετήσει τον συγκεκριμένο τομέα.

Aυτούσια η συνέντευξη της κ. Δεσπότη:

-Είμαστε πρώτοι στην αιμοδοσία και στα δείγματα για δότες μυελού των οστών, αλλά βρισκόμαστε στις τελευταίες θέσεις σε ότι αφορά στη δωρεά οργάνων. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Πράγματι, στη δωρεά αίματος είμαστε πρωτοπόροι εδώ και πολλά χρόνια, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τους δότες μυελού των οστών. Θυμάμαι, όταν ένα παιδάκι χρειαζόταν πριν πολλά χρόνια δότη μυελού των οστών και πήγε να δώσει δείγμα όλη η Κύπρος. Δημιουργήθηκε τότε ένα τεράστιο αρχείο το οποίο συνεχίζουμε να το κρατούμε ( το Καραϊσκάκειο Ίδρυμα). Σε κάθε φωνή που λέει χρειάζομαι, πάμε και προσφέρουμε. Την ίδια ώρα, στη μεταθανάτια δωρεά οργάνων, που θα δώσουμε κάτι όταν δεν θα το χρειαζόμαστε πλέον δεν είμαστε σε πολύ καλά επίπεδα. Την ώρα που φεύγω, μπορώ να σώσω κάποιους συνανθρώπους μου, μέχρι οκτώ άτομα. Στο εξωτερικό από τέτοια δωρεά είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που σώζονται. Άρα δεν πρέπει να σκεφτόμαστε γιατί να το κάνουμε, αλλά γιατί να μην το κάνουμε.

Πλέον η νομοθεσία μας υποστηρίζει ως πολίτες, ώστε να παίρνουμε μια τέτοια απόφαση μόνοι μας, χωρίς να χρειάζεται να την πάρει κάποιος άλλος για μας. Με μια απλή υπογραφή μπορώ να προσφέρω τα όργανά μου. Είναι πολύ μεγάλο το κίνητρο, για να πάρουμε μια τέτοια απόφαση. Εγώ πιστεύω ότι για να μεγαλώσει αυτός ο κατάλογος ανθρώπων που υπέγραψαν, ο οποίος αριθμεί μόλις 4900 άτομα, πρέπει ως κοινωνία, να το συζητήσουμε μεταξύ μας. Παρατηρώ ότι όταν πας να ανοίξεις μια τέτοια συζήτηση, βλέπεις ανθρώπους που μαζεύονται. Λένε ας πούμε «είμαι θετικός αλλά…». Αφού είσαι θετικός γιατί υπάρχει το «αλλά»; Υπάρχει φόβος , άγνοια και προκατάληψη. Χαρίζεις τα όργανά σου όταν δεν θα τα έχεις πλέον ανάγκη. Αυτό είναι δώρο ανεκτίμητης αξίας, είναι δώρο ζωής. Μετά το θάνατό μας, πάμε για ταφή, τα όργανά μας θα καταλήξουν στο χώμα να γίνουν χώμα. Άρα γιατί αν έχω την ευκαιρία να προσφέρω, να μην το κάνω;

-Πιστεύετε αυτή η άρνηση να γίνουμε δότες οργάνων έγκειται στο γεγονός ότι δεν θέλουν να δουν οι συγγενείς τον άνθρωπό τους τη μέρα που φεύγει, να του λείπει ένα κομμάτι;

Κάποιοι μπορεί να το έχουν ως δικαιολογία αυτό. Πιθανόν στην σκέψη, νομίζουμε ότι κάτι θα λείπει. Εμείς επιβεβαιώνουμε την οικογένεια ότι το σώμα του νεκρού θα το φροντίσουμε και θα το παραδώσουμε στην οικογένεια όπως πριν το χειρουργείο.

Αυτό που συμβαίνει μετά τη δωρεά οργάνων, είναι ότι το σώμα παραμένει ως έχει εξωτερικά και η χειρουργική τομή μοιάζει όπως μετά από μια οποιαδήποτε άλλη χειρουργική επέμβαση. Η εγχείρηση για αφαίρεση των οργάνων, θα μάθουμε ότι είναι όπως είναι φυσικό μια πάρα πολύ σοβαρή εγχείρηση και τα όργανα αφαιρούνται με την μεγαλύτερη προσοχή.

-Εάν κάποιος είναι εγκεφαλικά νεκρός, αλλά προηγουμένως υπέγραψε ότι θέλει να γίνει δότης οργάνων, πάλι χρειάζεται η συγκατάθεση των συγγενών για να τον αποσυνδέσουν και να πάρουν τα όργανα;

Δεν χρειάζεται κάποια συγκατάθεση, γιατί η νομοθεσία μας καλύπτει. Μπορούμε να δράσουμε εφόσον ο άνθρωπος ήταν δωρητής οργάνων, όμως εκείνη την ώρα η οικογένεια είναι δίπλα στον δικό της άνθρωπο. Θα ενημερωθεί για το θάνατο. Άρα είναι καλό να γνωρίζει από πριν ότι ο άνθρωπος που φεύγει ήθελε να γίνει δωρητής οργάνων. Ξέροντας τις πεποιθήσεις μου, η οικογένεια θα υποστηρίξει τη διαδικασία και θα δεχθεί να προχωρήσουμε.

Το άλλο καλό που υπάρχει όταν κάποιος υπογράψει για να γίνει δωρητής οργάνων, είναι ότι δεν βάζεις την οικογένεια εκείνη την ώρα στη διαδικασία του θρήνου της να αποφασίσει. Επίσης τους ζητούμε όταν υπογράψουν να βάλουν τα στοιχεία ενός κοντινού τους ανθρώπου, για να επικοινωνήσουμε μαζί του και να εξηγήσει και στους υπόλοιπους που ίσως δεν ήξεραν, την θέληση του ανθρώπου που φεύγει, ότι ήθελε να γίνει δωρητής οργάνων.

Όταν δεν υπάρχει υπογραφή από τον άνθρωπο που είναι εγκεφαλικά νεκρός, πάντα ενημερώνουμε την οικογένεια εάν θέλουν να δωρίσει τα όργανά του ο δικός τους άνθρωπος.

-Εάν κάποιος υπογράψει και φύγει από τη ζωή μετά από πενήντα χρόνια θα ελεγχθούν τα όργανά μου αν μπορούν να ληφθούν;

Από τους ανθρώπους που νοσηλεύονται στην εντατική και τελικά πεθαίνουν, μόνο το 1% είναι άνθρωποι που πληρούν τα κριτήρια για να γίνουν δότες οργάνων. Αν ήταν τυχερός και ήταν γραμμένος ως δωρητής, και τα όργανα είναι κατάλληλα, ναι.

Απλά πρέπει να ξεκαθαρίσω, για να καταλάβει ο κόσμος ότι εάν υπογράψω για να γίνω δωρητής, δεν σημαίνει ότι θα γίνω και δότης. Ο δωρητής είναι αυτός που δυνητικά προσφέρει εάν βρεθεί σε συνθήκες που ενώ είναι νεκρός τα όργανά του αν είναι κατάλληλα θα αφαιρεθούν, ενώ ο δότης είναι εκείνος που προσέφερε τουλάχιστο ένα όργανο.

-Ζητούν οι συγγενείς να υπάρξει συνάντηση με τον λήπτη ή το αντίθετο;

Μας το ζητούν κάποιες φορές, αλλά η διεθνής νομοθεσία το απαγορεύει, γιατί λέει ότι το δώρο από τον νεκρό είναι δώρο ζωής από τον συνάνθρωπο. Και αυτό είναι το νόημα της δωρεάς.

Υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να θέλουν και οι δύο να συναντηθούν, όμως και πάλι κάτι τέτοιο δεν το επιτρέπει η νομοθεσία.

Οι οποιεσδήποτε προσπάθειες γίνονται από τις δύο πλευρές πρέπει να αποφεύγονται γιατί εμπερικλείουν κινδύνους ψυχολογικής κοινωνικής/οικονομικής εξάρτησης.

Το καλύτερο είναι να μην γνωρίζονται. Απλά ο λήπτης μοσχεύματος θα μπορούσε και επιτρέπεται να εκφράσει την ευγνωμοσύνη και τις ευχαριστίες του προς την οικογένεια του δότη του. Θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο για του άνθρωπο που του έδωσε ξανά τη ελπίδα να ζήσει. Αυτό θα είναι η μεγαλύτερη παρηγοριά στην οικογένεια που έχει προβεί στην δωρεά των οργάνων του οικείου τους.

-Είναι από επιλογή που είσαστε σε αυτόν τον τομέα ή προέκυψε και τελικά αποφασίσατε ότι με αυτό θέλατε να ασχοληθείτε;

Επαγγελματικά είμαι νοσηλεύτρια. Η εμπειρία μου ήταν για 25 χρόνια τα νεφρολογικά τμήματα. Είναι ο χώρος που έρχονται οι ασθενείς με νεφρολογικά προβλήματα , οι οποίοι στις πλείστες περιπτώσεις καταλήγουν σε νεφρική ανεπάρκεια. Χρειάζεται να υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση, χρειάζονται μεταμόσχευση και ούτω καθεξής.

Είχα δηλαδή να κάνω άμεσα με πάσχοντες που χρειάζονταν μεταμόσχευση. Αναφερόμαστε σε ένα σύνολο ανθρώπων που έχουν πολύ συχνή επαφή με το νοσοκομείο και αναπόφευκτα δημιουργούνται σχέσεις συνεργασίας, εκτίμησης και φιλίας. Σημαντικό ρόλο στην απόφαση μου να ασχοληθώ με τον συντονισμό μεταμοσχεύσεων και την προώθηση της ιδέας της δωρεάς οργάνων έπαιξε η φιλία είχα με ασθενή που ήταν η ίδια νεφροπαθής και ήταν σε περιτοναϊκή κάθαρση και πάντα μιλούσε με ένα πόνο για τη μεταμόσχευση. Πίστευε ότι θα μπορούσε να έχει την ευκαιρία της μεταμόσχευσης. Δυστυχώς δεν την είχε ποτέ και τελικά κατέληξε σε ηλικία μόλις 29 ετών. Όταν ζεις με αυτούς τους ανθρώπους, όταν μπεις έστω και λίγο στο δικό τους παπούτσι μπορείς να αντιληφθείς πολλά από τα προβλήματα που έχουν. Η αιμοκάθαρση λύνει πολλά προβλήματα, όμως η μεταμόσχευση τους αλλάζει κατά πολύ την καθημερινότητά τους, γιατί ζουν μια φυσιολογική ζωή. Γιατί να μην έχουν την ελπίδα αυτοί οι άνθρωποι και την ευκαιρία να ζήσουν;

Στην πορεία συναντήθηκα και με ανθρώπους που χρειάζονταν μεταμόσχευση άλλων οργάνων, που είναι αναγκαία, για να μπορείς να ζήσεις. Προβλήματα που καταλήγουν σε ανεπάρκεια της λειτουργίας της καρδιάς, των πνευμόνων ή του συκωτιού δεν υπάρχουν άλλες επιλογές, είναι η μοναδική λύση και είναι το δώρο ζωής.

-Σε αυτά τα δεκατέσσερα χρόνια είδατε περιπτώσεις που άλλαξε η ζωή τους από τη μεταμόσχευση;

Σίγουρα είδα ανθρώπους που ήταν στο τελικό στάδιο, ιδιαίτερα νεφροπαθείς, τους οποίους η ζωή άλλαξε εντελώς μετά τη μεταμόσχευση. Αυτοί οι άνθρωποι παντρεύονται, κάνουν παιδιά και συνεχίζουν τη ζωή τους φυσιολογικά, όπως κάθε άλλος άνθρωπος. Υπήρχαν περιπτώσεις που ένας νεαρός έλαβε μόσχευμα καρδιάς όπως και κάποιοι άλλοι που γνώρισα είχαν λάβει μόσχευμα ήπατος και άλλαξε η ζωή τους ριζικά. Δυστυχώς υπήρξαν και ΄κάποιοι που δεν είχαν την ευκαιρία και κατέληξαν. Είναι πολύ θλιβερό να ξέρεις ότι η ζωή ενός ανθρώπου εξαρτάται από ένα μόσχευμα και μάλιστα ένα μόσχευμα από ένα άνθρωπο που έφυγε από τη ζωή.

Πάντως, θέλω να τονίσω ότι εάν κάποιος υπογράψει για να γίνει δότης, δεν σημαίνει ότι θα γίνει κιόλας. Πρέπει να συνυπάρξουν οι συνθήκες. Θα είναι σε ένα νοσοκομείο, με βαριά κρανιοεγκεφαλική βλάβη που κατέληξε και διαπιστώθηκε εγκεφαλικός θάνατος και πριν παραδοθεί για την ταφή, αν τα όργανα είναι κατάλληλα εκεί μπορεί να γίνει η διαδικασία της δωρεάς.

Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι, δεν μπορούμε να πάρουμε όργανα από κάποιον που κατέληξε επί τόπου σε ένα τροχαίο, πρέπει να είναι εγκεφαλικά νεκρός κάποιος, να υποστηρίζεται από μηχανήματα και πριν αποσυνδεθεί να ληφθούν τα όργανα. Στην Κύπρο δεν υπάρχει υποδομή γι’ αυτό.

-Τι δείχνουν τα στοιχεία για το 2021;

Σε ότι αφορά στα στοιχεία για το 2021, είχαμε πέντε δωρεές οργάνων και έλαβαν μόσχευμα νεφρού εννέα άνθρωποι. Ένας δότης μπορεί να δώσει μέχρι οκτώ όργανα, ανάλογα με την κατάσταση του. Πέντε συνάνθρωποί μας πρόσφεραν εννέα νεφρούς, μια καρδιά, δύο πνεύμονες και συκώτι. Οι μεταμοσχεύσεις νεφρού έγιναν στο μεταμοσχευτικό κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Μέσω της όλης διαδικασίας της προσφοράς την καρδιά, τους πνεύμονες και το συκώτι τα προσφέραμε στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα, γιατί στην Κύπρο δεν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε μεταμοσχεύσεις αυτών των οργάνων. Έτσι επιλέγουμε τον ΕΟΜ, γιατί είναι η πιο κοντινή χώρα, αφού και τα όργανα δεν επιβιώνουν για πάνω από μερικές ώρες.

Τώρα, συγκριτικά με άλλες χρονιές οι πέντε δωρεές είναι μέσα στα πλαίσια, αφού και τις προηγούμενες χρονιές πάνω κάτω ήταν το ίδιο. Την καλύτερη χρονιά μας, δηλαδή το 2008 είχαμε 13 δωρεές από αποβιώσαντες συνανθρώπους μας και έγιναν 26 μεταμοσχεύσεις νεφρού.

Τα τελευταία χρόνια έχουμε περίπου 5-6 δωρεές. Μπορεί να φαίνονται πάνω κάτω είναι οι ίδιοι οι αριθμοί, αλλά είμαστε πολύ χαμηλά, έχουμε τη δυνατότητα να αυξήσουμε αυτόν τον αριθμό αν συγκρίνουμε με τι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το καλύτερο ποσοστό το έχει η Ισπανία με 37.5 ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

-Πώς μπορεί να γίνει κάποιος δυνάμει δότης και ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στον κόσμο;

Το έντυπο εγγραφής ως δυνητικός δότης μπορεί ο κόσμος να το εντοπίσει, στα νοσοκομεία όπως επίσης και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας ( https://www.moh.gov.cy/moh/ ). Επίσης σε όλα τα ΚΕΠ και ΚΕΠΟ όταν κάποιος πάρει το δίπλωμα οδήγησής του, παίρνει και το έντυπο για να εγγραφεί ως δυνητικός δότης οργάνων αν το επιθυμεί.

Για μένα είναι πολύ σημαντικό πριν να συμπληρώσει κάποιος ένα χαρτί, να μελετήσει πρώτα το θέμα και να γνωρίζει επακριβώς γιατί το κάνει.

Σε ότι αφορά στο μήνυμα μου, εγώ θέλω να πω στον κόσμο να μην φοβάται. Η δωρεά οργάνων σώζει ζωές και να κάνουμε άφοβα. Χωρίς προσφορά οργάνων δεν είναι δυνατό να γίνουν μεταμοσχεύσεις. Είναι ποιο πιθανόν εμείς να χρειαστούμε ένα όργανο, παρά να γίνουμε δότες οργάνων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• «Να σας κάνω μια αγκαλίτσα;, ρώτησε τις νοσοκόμες πριν το χειρουργείο και έφυγε»
• Ο Κυριάκος με σύνδρομο Down που σπάει στερεότυπα και παραδίδει μαθήματα ζωής
• «Πολλές νύκτες έκλαια και έλεα πώς θα τα καταφέρω… Εμαράζωνα που άφηκα τα μωρά»
• Η 27χρονη που μεγάλωσε σε Γραφείο Κηδειών και το έκανε επάγγελμα