Κυματοθραύστες αστάθειας-Πώς εξελίχθηκαν οι τριμερείς Κύπρου, Ελλάδας, Αιγύπτου

Ανελλιπώς και αδιαλείπτως κάθε Φθινόπωρο τα τελευταία εννέα χρόνια, οι ηγέτες της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου, συναντώνται στα πλαίσια του τριμερούς σχήματος που υιοθετήθηκε το 2014 και αποτελεί, όπως χαρακτηρίστηκε παλαιότερα και από τον τέως υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, ένα σχήμα που λειτουργεί ως κυματοθραύστης της αστάθειας στην Ανατολική Μεσόγειο.  

Από εκείνη την πρώτη ιστορική τριμερή του Καΐρου το 2014 μέχρι σήμερα, έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα στις σχέσεις και τη συνεργασία των τριών χωρών, όχι μόνο στον τομέα των υδρογονανθράκων και των θαλάσσιων ζωνών, αλλά και σε ζητήματα ηλεκτροδότησης, προστασία του περιβάλλοντος, άμυνας και ασφάλειας, αλλά και τουρισμού.

Το τριμερές σχήμα Κύπρου Ελλάδας Αιγύπτου, αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές και ειλικρινείς συμμαχίες στην ανατολική Μεσόγειο, αφού έχει αποδείξει και στην πράξη, ειδικά μετά την υπογραφή των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Αθήνας και Καΐρου, πως ήρθε για να μείνει για να εγγυηθεί την ασφάλεια και την ευημερία στην περιοχή. Σήμερα οι ηγέτες των τριών χωρών, συναντώνται στην Αθήνα για την ένατη κατά σειρά Τριμερή Σύνοδο Κορυφής, έχοντας στην ατζέντα τους πολλά και άκρως σημαντικά ζητήματα. 

Η πρώτη Τριμερής Σύνοδος Κορυφής Κύπρου, Ελλάδας και Αιγύπτου πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο, στις 8 Νοεμβρίου 2014, με τη συμμετοχή του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, του τότε Έλληνα Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι. Από τότε η Ελλάδα έχει αλλάξει τρεις πρωθυπουργούς, ενώ Νίκος Αναστασιάδης και Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, παραμένουν στις ηγεσίες των χωρών τους. Αυτό ενδεχομένως να ήταν και ο βασικός ρόλος, που το εν λόγω σχήμα, όχι μόνο επιβίωσε αλλά χρόνο με τον χρόνο αναπτύσσεται και σε νέους τομείς

Στην πρώτη τριμερή  οι τρεις χώρες σφράγισαν την μεταξύ τους συνεργασία, με την υιοθέτηση της Διακήρυξης του Καΐρου, την οποία χαρακτήρισαν απαρχή της συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών που στοχεύει στην ευημερία των λαών των τριών χωρών αλλά και της σταθερότητας στην περιοχή.

Από τις αποφάσεις των τριμερών, δεν ελλείπουν ποτέ οι αναφορές στο Κυπριακό και στον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Για αυτό και στην πρώτη Διακήρυξη του Καΐρου, οι τρεις ηγέτες απηυθύναν έκκληση για μια δίκαιη, συνολική και μόνιμη λύση του Κυπριακού ζητήματος, ενώ υπογράμμιζαν τη σημασία του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας επί της ΑΟΖ. Αξίζει, τέλος να σημειωθεί πως σε εκείνη την πρώτη διακήρυξη το 2014, δινόταν το στίγμα για τα επόμενα χρόνια, αφού καταγραφόταν η απόφαση των τριών ηγετών «να προχωρήσουμε το ταχύτερο στις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μας, όπου αυτό δεν έχει ακόμα γίνει.

Οι πυλώνες της συνεργασίας, έτσι όπως αποφασίσθηκαν, ήταν οι εξής:

• Πολιτική Συνεργασία βάσει των προτεραιοτήτων και των θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος ιδιαίτερα μέσω του διπλωματικού συντονισμού των δράσεων τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο, πάντοτε με πλήρη σεβασμό τους διεθνούς νομιμότητας και των αρχών του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
• Ανάληψη πρωτοβουλιών προς όφελος των χωρών και των λαών μέσω της ουσιαστικής και πρακτικής ενίσχυσης των συμπράξεων σε τομείς όπως αυτόν της ενέργειας, της οικονομίας, του εμπορίου, του τουρισμού, του πολιτισμού, της ναυτιλίας και σωρείας άλλων τομέων.
• Δημιουργία κοινού μετώπου αντιμετώπισης των κινδύνων που απειλούν την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπως για παράδειγμα την τρομοκρατία, τη ξενοφοβία και το θρησκευτικό διαχωρισμό που θέτουν σε κίνδυνο την κρατική υπόσταση πολλών χωρών, αλλά και το μέλλον του πολιτικού τους ανασχηματισμού.
• Η συνεργασία αποσκοπεί να γίνει πρότυπο εποικοδομητικής και επωφελούς συνεργασίας στην εύφλεκτη κοινή περιοχή όπου διάλογος και η συνεργασία που κτίζεται δεν στρέφεται εναντίον καμιάς, μα καμιάς χώρας, αλλά βασίζεται σε κοινές αρχές και αξίες όπως η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και στον κοινό στόχο προώθησης της ειρήνης, της ασφάλειας και της ευημερίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

2015: Από τα λόγια στις πράξεις

Η δεύτερη τριμερής Σύνοδος Κορυφής, πραγματοποιήθηκε λίγους μήνες αργότερα, στις 29 Απριλίου του 2015 στη Λευκωσία. Την Αίγυπτο εκπροσώπησε ο Πρόεδρος Σίσι, ενώ στην Ελλάδα μετά την επικράτηση του Σύριζα, ο Αλέξης Τσίπρας. Της Τριμερούς ακολούθησε η Διακήρυξη της Λευκωσίας η οποία αναφέρει ότι η Σύνοδος ενισχύει περαιτέρω την καλά εδραιωμένη τριμερή συνεργασία, προωθώντας την ειρήνη, τη σταθερότητα, την ευημερία και τη συνεργασία σε όλους τους τομείς στην Ανατολική Μεσόγειο.

Λίγους μήνες αργότερα, στις 9 Δεκεμβρίου 2015 πραγματοποιήθηκε η 3η Τριμερής Σύνοδος Κορυφής στην Αθήνα, όπου ανακοινώθηκε η δημιουργία μόνιμου μηχανισμού συνεννόησης και συνεργασίας, που θα συντονίζεται από τα Υπουργεία Εξωτερικών των τριών χωρών. Ο κ. Τσίπρας ανακοίνωσε επίσης την επιτάχυνση των διαβουλεύσεων για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των τριών χωρών, στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου.

Μάλιστα η σημαντικότερη απόφαση που λήφθηκε αφορούσε τη δημιουργία Κοινής Επιτροπής Συνεργασίας η οποία θα είχε ως στόχο να διαμορφώσει, να αναπτύξει και να προωθήσει πρακτικά τα σχέδια τριμερούς ενδιαφέροντος, με τον στόχο να είναι η συνεργασία να περάσει από το θεωρητικό, στο πρακτικό επίπεδο.

2016: Το ΦΑ στο επίκεντρο

Η τέταρτη στη σειρά τριμερής Κύπρου-Ελλάδας Αιγύπτου πραγματοποιήθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 2016 στο Κάιρο. Οι ηγέτες των τριών χωρών, μπήκαν στα βαθιά αφού μελέτησαν πιο στοχευμένα τους τομείς συνεργασίας, δίδοντας έμφαση στην ενέργεια και δευτερευόντως στην γεωργία, τον τουρισμό και τις θαλάσσιες μεταφορές.

Στην Κοινή Δήλωσή τους, οι τρεις ηγέτες εξέφραζαν την επιθυμία τους να ενδυναμώσουν τη συνεργασία τους μέσω μίας σειράς συμφωνιών για την εκμετάλλευση και μεταφορά του φυσικού αερίου, ενώ επαναλάμβαναν τη βούλησή τους να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις αναφορικά με τις οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών, όπου ενδείκνυται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από την έναρξη της τριμερούς, Αναστασιάδης Τσίπρας και Σίσι σε μια συμβολική κίνηση, φύτεψαν τρεις ελιές, οι οποίες όπως δήλωσαν συμβολίζει τη κοινή δέσμευση και τους κοινούς στόχους για το μέλλον. Μάλιστα η τριμερής, έγινε στη σκιά των προκλητικών ενεργειών της Τουρκίας εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, με τους τρεις να στέλνουν το μήνυμα ανάγκης σεβασμού του διεθνούς δικαίου και ιδιαίτερα της αρχής της καλής γειτονίας ως βάση για την ανάπτυξη των σχέσεων των χωρών της ανατολικής Μεσογείου.

Χωρίς να κατονομάζουν την Τουρκία, οι τρεις ηγέτες, δήλωσαν πως ακούγονται φωνές που κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση και εγείρουν ακόμα και ζητήματα αμφισβήτησης θεμελιωδών διεθνών συνθηκών. «Η απάντηση σε οποιαδήποτε τέτοια αμφισβήτηση πρέπει να είναι κοινή, απολύτως σαφής και αταλάντευτη, τόσο από την πλευρά της διεθνούς κοινότητας, όσο και από την πλευρά όλων των γειτονικών χωρών, που έχουν ως μοναδικό στόχο τη διατήρηση της σταθερότητας, ασφάλειας και συνεργασίας στην περιοχή», ήταν το μήνυμα των ηγετών.

2017: Περαιτέρω διεύρυνση της τριμερούς

Η πέμπτη Τριμερής μεταξύ των τριών χωρών πραγματοποιήθηκε στις 21 Νοεμβρίου του 2017 στη Λευκωσία, με τους τρεις ηγέτες να ανακοινώνουν την περαιτέρω διεύρυνση της συνεργασίας αφού μεταξύ άλλων υπογράφηκε Πρωτόκολλο για συνεργασία στον τουρισμό και εστιάζοντας για άλλη μια φορά στο ζήτημα των υδρογονανθράκων, ενώ ανακοινώθηκε η έναρξη λειτουργίας του Δικτύου Καινοτομίας με έδρα την Αίγυπτο και παραρτήματα σε Κύπρο και Ελλάδα.

Σε σχέση με τα ζητήματα της ενέργειας οι τρεις χώρες συμφώνησαν  ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην περιοχή μπορεί να αποτελέσει και πρέπει να λειτουργήσει ως καταλύτης για ευρύτερη συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην ευημερία και σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου.

Μάλιστα, μια άλλη σημαντική απόφαση, ήταν η διεύρυνση της συνεργασίας για αξιοποίηση  των αποδήμων της Διασποράς, όπου μέσα από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και δράσεις συμφωνήθηκε ο καθορισμός κοινής στρατηγικής προσέγγισης ώστε τα δίκαια αιτήματα των χωρών από κοινού να προβάλλονται από τους απόδημους, που δραστηριοποιούνται στη διασπορά, προς τις Κυβερνήσεις των χωρών όπου διαμένουν. Ακόμη, ανασκόπησαν του μεγαλεπήβολου έργου του EuroAfrica Interconnector, το οποίο αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση της Βόρειας Αφρικής με την Ευρώπη μέσω Κύπρου

Σε ότι αφορά τα ζητήματα της ενέργειας, οι τρεις ηγέτες αποφάσισαν και έβαλαν μπροστά το ζήτημα της κήρυξης ΑΟΖ μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας, κάτι άλλωστε που συνέβη μερικά χρόνια αργότερα, ενώ για μια ακόμη φορά καταδίκασαν έντονα τις πειρατικές ενέργειες της Τουρκίας στην περιοχή μας. Τέλος με εισήγηση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη προς την Ελλάδα και την Αίγυπτο, έγινε αποδεκτό όπως η τριμερής συνεργασία να επεκταθεί και με τη συμμετοχή της Ιταλίας. Παρά το γεγονός ότι η Ιταλία αποδέχθηκε την πρόσκληση, μέχρι σήμερα, δεν έδειξε την απαιτούμενη βούληση για να συμμετάσχει στο εν λόγω σχήμα.

Το 2017, αξίζει να σημειωθεί ότι έλαβε χώρα και η πρώτη τριμερής σε επίπεδο υπουργών Άμυνας, οι οποία από τότε διεξάγεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ενώ τα στρατεύματα των τριών χωρών συμμετέχουν σε κοινές ασκήσεις. Η πρώτη τριμερής σε επίπεδο ΥΠΑΜ διεξήχθη στις 13 Δεκεμβρίου του 2017 με τη συμμετοχή του Χριστόφορου Φωκαϊδη, του Πάνου Καμμένου και του Σέντκι Σόμπχι.

2018: Κοινή γραμματεία και σύσφιξη σχέσεων

Με σημαντικές αναφορές στο Κυπριακό και την κατάσταση στην περιοχή, ολοκληρώθηκε η έκτη τριμερής μεταξύ των τριών χωρών, που πραγματοποιήθηκε στην Ελούντα της Κρήτης στις 11 Οκτωβρίου. Οι τρεις ηγέτες, εξέφρασαν την αποφασιστικότητά τους να εντατικοποιήσουν τον τριμερή τους διάλογο, ώστε να επιτύχουν βαθύτερες συνεργασίες σε όλους τους τομείς συνεργασίας.

Κατά τη Σύνοδο στην Ελούντα, συμφωνήθηκε η δημιουργία μιας Μόνιμης Γραμματείας για καλύτερο συντονισμό της τριμερούς συνεργασίας, με έδρα της Κύπρο, ενώ υιοθετήθηκε και η Διακήρυξη της Κρήτης. Στη κοινή Διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τους τρεις ηγέτες, δινόταν το στίγμα των περαιτέρω ενεργειών τους, ως ένα βήμα στην υλοποίηση του οράματος και των προτεραιοτήτων του τριμερούς μηχανισμού, που ήδη έχει παρουσιάσει αποτελέσματα σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο προς όφελος των λαών των τριών χωρών, ενώ τονίσθηκε η αποφασιστικότητα των τριών για εντατικοποίηση του διαλόγου, ώστε να επιτύχουν ακόμα βαθύτερες συνεργασίες σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς και ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας.

2019: Υπό τη σκιά των πειρατών

Με τις έκνομες ενέργειες των Τούρκων να εντείνονται και να αυξάνονται εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, η τριμερής του Καΐρου που πραγματοποιήθηκε στις οκτώ Οκτωβρίου του 2019, έστειλε σαφή και κατηγορηματικά μηνύματα, ζητώντας τον άμεσο τερματισμό τους και την ανάγκη σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών.

Πλέον με τη συμμετοχή του Κυριάκου Μητσοτάκη, αντί του Αλέξη Τσίπρα, το τριμερές σχήμα παρέμεινε ιδιαίτερα δημιουργικό, με τον κ. Μητσοτάκη να επιβεβαιώνει τη σταθερή προσήλωση της χώρας του και με τους τρεις ηγέτες να τονίζουν την ανάγκη συντονισμού σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και την ανάγκη συντονισμού των χωρών σε διάφορα διεθνή φόρα, ενώ τόνισα την πολιτική τους βούληση για εμβάθυνση της συνεργασίας.

Στο πλαίσιο της τριμερούς διάσκεψης οι τρεις χώρες υπέγραψαν συμφωνία για την επενδυτική δραστηριότητα μεταξύ τους. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξέφρασε ικανοποίηση για την ενεργό εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα σε μια σημαντική πτυχή της συνεργασίας, μέσω της υπογραφής του Εκτελεστικού Προγράμματος για εφαρμογή του Μνημονίου μεταξύ των Οργανισμών Προώθησης Επενδύσεων των τριών χωρών.

Επεσήμανε παράλληλα την υπογραφή της Συμφωνίας Αποφυγής Διπλής Φορολογίας μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου, η οποία καταδεικνύει την ισχυρή βούληση τόσο των Κυβερνήσεων όσο και των επιχειρηματικών κοινοτήτων των δύο χωρών για περαιτέρω ενδυνάμωση των οικονομικών, εμπορικών και επενδυτικών μας σχέσεων.

Μάλιστα οι τρεις  ηγέτες χαιρέτισαν τη σύσταση του Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου που από τότε συντονίζει την ενεργειακή πολιτική επτά χωρών της περιοχής.

Συμφωνία για ΑΟΖ

Με την Τουρκία να συνεχίζει τις προκλήσεις της με παράνομες γεωτρήσεις και σεισμικές έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ και της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά και συνεχίζοντας τη δημιουργία τετελεσμένων στην Αμμόχωστο, η όγδοη τριμερής Σύνοδος Κορυφής, μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, έλαβε χώρα στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία.

Οι τρεις ηγέτες καταδίκασαν με τον πιο έντονο τρόπο τις παράνομες γεωτρήσεις και τις σεισμικές έρευνες της Τουρκίας σε θαλάσσιες περιοχές που έχουν ήδη οριοθετηθεί σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας καθώς και τις παράνομες ενέργειες στην Αμμόχωστο, καλώντας την Τουρκία να σεβαστεί τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Σε σχέση με τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων, στον τομέα της ενέργειας, επαναβεβαιώθηκε η  ισχυρή βούληση για ενίσχυση της συνεργασίας μέσω μιας σειράς συμφωνιών για την εκμετάλλευση και μεταφορά φυσικού αερίου, ενώ έγινε ειδική αναφορά στο East Mediterranean Gas Forum και στο ηλεκτρικό δίκτυο Euroafrica Interconnector.

Ιδιαίτερη μνεία έγινε και στην προσφάτων υπογραφείσα συμφωνία για οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας Αιγύπτου με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να τη χαρακτηρίζει  ως σημαντικότατη, σημειώνοντας πως πρόκειται για ένα πρώτο σημαντικό βήμα για την περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.

Η σημερινή Σύνοδος

Οι εξελίξεις στο Κυπριακό, η συνεργασία στον τομέα της Ενέργειας, οι περιφερειακές εξελίξεις και η ανασκόπηση της πορείας της τριμερούς συνεργασίας, είναι ανάμεσα στα θέματα που θα απασχολήσουν τις εργασίες της 9ης Συνόδου Κορυφής, που είναι προγραμματισμένη για τις έντεκα το πρωί. 

Ανακοίνωση της Προεδρίας αναφέρει ότι κατά τις εργασίες της Συνόδου, οι τρεις ηγέτες, επικεφαλής των αντιπροσωπειών των τριών χωρών, μεταξύ άλλων, θα ανασκοπήσουν την πορεία της τριμερούς συνεργασίας και τρόπους περαιτέρω ενίσχυσης της, και θα συζητήσουν θέματα που αφορούν το Μεταναστευτικό, τις κοινές δράσεις για αντιμετώπιση του κορωνοϊού και των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, περιφερειακά ζητήματα, περιλαμβανομένων των εξελίξεων στο Κυπριακό, θέματα Ενέργειας, όπως η ηλεκτρική διασύνδεση και έργα μεταφοράς φυσικού αερίου, θέματα συνεργασίας της Διασποράς των τριών χωρών, καθώς και οι σχέσεις ΕΕ-Αιγύπτου.

Προ της Ολομέλειας της τριμερούς Συνόδου θα πραγματοποιηθεί διμερής συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου στον χώρο διεξαγωγής της Συνόδου, ενώ το βράδυ στις 7μμ θα πραγματοποιηθεί διμερής συνάντηση του Προέδρου Αναστασιάδη με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας, στο Μέγαρο Μαξίμου.

Στο πλαίσιο της Συνόδου θα υπογραφούν, σε τριμερές επίπεδο, Μνημόνιο Συνεργασίας στον τομέα της Ηλεκτρικής Διασύνδεσης και νέο Μνημόνιο Συνεργασίας σε θέματα Διασποράς το οποίο θα θεσπίσει κοινό πλαίσιο δράσης με προγράμματα για τον περαιτέρω συντονισμό των οργανώσεων Διασποράς σε σημαντικά κέντρα λήψης αποφάσεων στο εξωτερικό.

Στις εργασίες της τριμερούς Συνόδου Κορυφής θα συμμετάσχουν, επίσης, η Υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Νατάσα Πηλείδου, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Μάριος Πελεκάνος, ο Επίτροπος Προεδρίας Φώτης Φωτίου, ο Πρέσβης της Δημοκρατίας στην Αθήνα Κυριάκος Κενεβέζος, ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών Κορνήλιος Κορνηλίου και υπηρεσιακοί παράγοντες.

Εξάλλου, στο περιθώριο της τριμερούς Συνόδου θα πραγματοποιηθεί συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, στην οποία θα παρακαθίσουν για κάθε χώρα εκπρόσωποι εταιρειών ενέργειας και εκπρόσωποι ναυτιλιακών εταιρειών με αντικείμενο τη μεταφορά φυσικού αερίου (LNG).