Μακρόν, ο πρόεδρος προστάτης

Ηταν ο φιλελεύθερος πρόεδρος, που θα άνοιγε οριστικά τη Γαλλία στην παγκοσμιοποίηση, που θα έδινε τέλος στην αδράνεια μιας από τις πιο παρεμβατικές χώρες της Δύσης, που θα σάρωνε την πολιτική τάξη η οποία είναι υπεύθυνη γι’ αυτή την αδράνεια, που θα μετασχημάτιζε ένα κοινωνικό μοντέλο που για άλλους είναι θησαυρός και για άλλους φρένο. Ο Εμανουέλ Μακρόν ανέλαβε την προεδρία πριν από τριάμιση χρόνια με μια πρόθεση ρήξης. Τα χρόνια του στην εξουσία και, κυρίως, η covid-19 - η υγειονομική και οικονομική κρίση, από κοινού με το αίσθημα ανασφάλειας πολλών πολιτών - τα άλλαξαν όλα.

Στο τελευταίο στάδιο της θητείας του, που ολοκληρώνεται το 2022, ο Μακρόν υιοθετεί στοιχεία της λαϊκιστικής ρητορικής. Μιλά για κυριαρχία και προστασία. Εχει υιοθετήσει ακόμη και το σύνθημα των οπαδών του Brexit το 2016: να ανακτήσουμε τον έλεγχο.

«Κάτι συμβαίνει στις κοινωνίες μας, και είναι μια αίσθηση απώλειας του ελέγχου, ενώ την ίδια στιγμή χάνουμε και το νόημα. Και σκέφτομαι τους συμπολίτες μας που χρειάζονται βοήθεια για να ανακτήσουν αυτόν τον έλεγχο», είπε στα τέλη Αυγούστου σε μερικούς δημοσιογράφους σε ένα εστιατόριο του Παρισιού. «Το ζήσαμε με την πανδημία: είμαστε ευάλωτοι απέναντι σε έναν ιό, αλά και απέναντι στην πορεία αυτής της παγκοσμιοποίησης. Αυτό που ζητώ λοιπόν από την κυβέρνηση είναι να εργαστεί για να ανακτήσουμε όλοι μαζί την κυριαρχία επί της ατομικής και συλλογικής μας μοίρας.»

Ο Μακρόν δεν έχει βέβαια μετατραπεί σε έναν brexiter της Γαλλίας ούτε έχει υιοθετήσει τις ιδέες της άκρας Αριστεράς και της άκρας Δεξιάς. Ο γάλλος πρόεδρος εξακολουθεί να έχει την Ευρώπη στο κέντρο των προτεραιοτήτων του: η συμφωνία για το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ είναι κάτι που πριν από μερικά χρόνια θα φαινόταν αδιανόητο. Και δεν έχει εγκαταλείψει τις μεταρρυθμίσεις που προώθησε στην αρχή της θητείας του. Χρησιμοποιεί όμως πλέον λέξεις και ιδέες - όπως το κλείσιμο των συνόρων ή η μαζική χρέωση - που ως τώρα χρησιμοποιούσαν μόνο οι λαϊκιστές της Δεξιάς και της Αριστεράς.

«Το 2017, ο μακρονισμός αφορούσε την προσαρμογή στην παγκοσμιοποίηση», εξηγεί ο Λικ Ρουμπάν, αναλυτής στη Sciences Po και συγγραφέας του Παραδόξου του Μακρονισμού. «Ηταν μια μορφή πραγματισμού που συνίστατο στην υπέρβαση της διάκρισης μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς και εξηγούσε ότι ο κόσμος εξελίσσεται και η Γαλλία πρέπει να εξελιχθεί κι αυτή».

Η πανδημία όμως έδωσε τέλος στην άποψη που επικρατούσε εδώ και δεκαετίες ότι οι δυνάμεις της αγοράς ορίζουν τη μοίρα της ανθρωπότητας. «Η ματιά προς τον κόσμο εξελίσσεται, με την επιστροφή του κράτους και των συνόρων, και επικρατεί η ιδέα ότι οι δημοκρατίες λειτουργούν μόνο αν οι κυβερνήσεις έχουν περιθώρια δράσης», λέει ο Ρουμπάν.

Η ετήσια έρευνα της IPSOS για τις «γαλλικές διαχωριστικές γραμμές», που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, δείχνει ένα τριπλό αίτημα προστασίας. Πρώτον, απέναντι στον κόσμο: το 60% των Γάλλων πιστεύει ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια απειλή για τη Γαλλία, και το ποσοστό αυτό είναι κατά 12 μονάδες μεγαλύτερο από την εποχή που ανέλαβε ο Μακρόν την εξουσία. Δεύτερον, απέναντι στην οικονομική θύελλα: το 55% θέλει να ενισχυθεί ο ρόλος του κράτους πριν αυξηθεί το περιθώριο δράσης των επιχειρήσεων. Τρίτον, προστασία απέναντι στην εγκληματικότητα: το 55% των Γάλλων θέλει την επιστροφή της ποινής του θανάτου.

Πέρα από τη στατιστική πραγματικότητα (παρά τους δείκτες, η βία μειώνεται), αυτό που ανησυχεί τον Μακρόν είναι πώς βιώνουν αυτή την πραγματικότητα οι Γάλλοι. Με το βλέμμα στο 2022, δεν θέλει να παραχωρήσει ούτε ένα χιλιοστό στους πολιτικούς του αντιπάλους. Ούτε στην Αριστερά (εκτός από προστατευτισμό και κοινωνική προστασία, μιλά πλέον και για οικολογία) ούτε στη Δεξιά (ο νόμος και η τάξη βρίσκονται στο επίκεντρο του προγράμματός του).

Ο Marc Bassets είναι ανταποκριτής της El Pais στο Παρίσι