Η έμφυλη διάσταση του κορωνοϊού και το πισωγύρισμα στη μάχη για ισότητα

Ο κορωνοϊός έχει πολλές διαστάσεις. Αρχίζοντας από την υγεία, εκτείνεται σε ένα εύρος κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων. Έχει όμως και έμφυλη διάσταση, η οποία συζητήθηκε στη δημόσια σφαίρα απομονωμένα, μόνο στο πλαίσιο της αύξησης των περιστατικών βίας κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της απομόνωσης στο σπίτι εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
 
Ο κορωνοϊός, ωστόσο, ανέδειξε κι άλλες ανισότητες, πέραν του ζητήματος της βίας. Όταν εντάσσεται στις πολιτικές η διάσταση του φύλου, σημαίνει ότι δεν λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς να αποτελέσει παράγοντα ανάλυσης ο αντίκτυπος των αποφάσεων αυτών και στα δύο φύλα. Σε αυτή την πανδημία, όμως, έγιναν όλα τόσο γρήγορα, που τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, λήφθηκαν πολλές αποφάσεις μέσα σε λίγες ημέρες, χωρίς να διερευνηθούν εις βάθος οι επιπτώσεις τους σε διάφορα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης και της έμφυλης διάστασης.
 
Ανορθόδοξη αμυντική προσέγγιση
«Σήμερα και με βάση τις νέες συνθήκες, τα κράτη που μαχόμαστε ώστε η ισότητα να παραμείνει στο επίκεντρο των συζητήσεων είναι λίγα στη διεθνή αρένα. Σήμερα καλούμαστε να ασκήσουμε  περισσότερο αμυντική πολιτική. Δηλαδή επικεντρωνόμαστε στο να μην χαθούν κεκτημένα, αντί να προαχθούν συνθήκες ισότητας, όπως αυτό συνέβαινε σε μεγάλο βαθμό πριν από την πανδημία», δήλωσε στον REPORTER η σύμβουλος του Υπουργού Εξωτερικών για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική Τζόζη Χριστοδούλου, εξηγώντας ένα πισωγύρισμα που παρατηρήθηκε εν μέσω της πανδημίας στη διεθνή σκηνή, με μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις. Η αμυντική προσέγγιση σε αυτό το πλαίσιο είναι ανορθόδοξη εν έτη 2020, και σε σχέση με το τι ακολουθείτο μέχρι στιγμής.
 
Τόσο τα κράτη όσο και οι διεθνείς θεσμοί, αντιμέτωποι με μία πρωτοφανή παγκόσμια κατάσταση, έχουν ρίξει το βάρος στην καταπολέμηση του κορωνοϊού, με αποτέλεσμα σήμερα –και εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που έχει προκληθεί- να περιορίζονται προϋπολογισμοί που προορίζονταν για την προώθηση της ισότητας και τη διεκδίκηση δικαιωμάτων και να διοχετεύονται τα χρήματα αυτά σε άλλες κατευθύνσεις. Για παράδειγμα προϋπολογισμοί που είναι άμεσα συνυφασμένοι με αυτά τα ζητήματα, όπως οι πολιτικές για την σεξουαλική και την αναπαραγωγική υγεία, εμπίπτουν ακριβώς στα ζητήματα υγείας, όπως και ο κορωνοϊός, με αποτέλεσμα να αναμένεται να υποφέρουν τώρα εξαιτίας του.
 
«Μπορώ βεβαίως να αντιληφθώ ότι πρέπει να γίνει ανακατάταξη προϋπολογισμού  αλλά δεν σημαίνει ότι το αποδέχομαι, αφού ιστορικά τις κρίσεις τις πληρώνουν γενικότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών», τόνισε η κ. Χριστοδούλου. 
 
Η απουσία δομών
Ερωτηθείσα για το ζήτημα της βίας που αναδείχθηκε εκ νέου τους τελευταίους μήνες και δη κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού στο σπίτι, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, η Τζόζη Χριστοδούλου ανέφερε πως η κρίση του κορωνοϊού δεν αύξησε την βία, αλλά την αποκάλυψε και την επισήμανε, όπως και  την απουσία ολοκληρωμένων δομών αντιμετώπισής της.
 
Ανά το παγκόσμιο δεν υπήρχαν ποτέ επαρκείς δομές και προφανώς δεν επρόκειτο να τις αποκτήσουμε στο μέσο μιας πανδημίας. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν εκ των προτέρων οι κατάλληλοι μηχανισμοί και υποδομές, έτσι ώστε, την στιγμή που μια κρίση θα φέρει στην επιφάνεια καταστάσεις ή θα τις οξύνει, να μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Οι πολιτικές για την ισότητα είναι συχνά επιδερμικές και δεν έχουν βάθος, επεσήμανε η κ. Χριστοδούλου, κάτι που αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο σε περιόδους κρίσης.
 
«Ό,τι κρίση κι αν βιώνουμε, είτε πρόκειται για την υγεία, είτε οικονομική, αν δεν έχουμε δομές έτοιμες που να δεχθούν γυναίκες και παιδιά θύματα βίας, δεν θα αλλάξει κάτι. Μιλούμε για την προστασία των θυμάτων. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει ενώ συζητάμε την προστασία των θυμάτων, να συζητάμε παράλληλα, συστηματικά και σε βάθος στην πρόληψη της βίας με επίκεντρο τους θύτες και ποια αποτρεπτικά μέτρα θα λάβουμε. Κι αυτό δεν αφορά μόνο την Κύπρο, αλλά το παγκόσμιο. Ας μη ξεχνάμε ότι η βία κατά των γυναικών θεωρείτο και ως η μεγαλύτερη κοινωνική πληγή με τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις και προ της πανδημίας ή της οικονομικής κρίσης», υπογράμμισε η σύμβουλος του Υπουργού Εξωτερικών.
 
Από την οικονομία στα στερεότυπα
Σε ό,τι αφορά ιδιαίτερα την περίοδο των περιορισμών και τις έμφυλες επιπτώσεις που υπήρξαν, η κ. Χριστοδούλου ανέφερε ότι «είναι γεγονός πως αυξήθηκε η απλήρωτη εργασία των γυναικών». Αυτό έχει να κάνει με τα κοινωνικά στερεότυπα για το ποιος έχει το βάρος της ευθύνης στο σπίτι και ξαφνικά η ευθύνη των γυναικών διπλασιάστηκε και τριπλασιάστηκε, καθώς αρκετές εργάζονταν και ταυτόχρονα είχαν το βάρος των οικιακών εργασιών, της φροντίδας των παιδιών και της υποστήριξης της διδασκαλία τους, στο πλαίσιο των στερεοτυπικών  έμφυλων ρόλων που υπάρχουν στην κοινωνία. Αυτό δεν επιβλήθηκε από τα μέτρα κατά της πανδημίας, αλλά προέκυψε από το γεγονός πως μείναμε σπίτι και ενισχύθηκαν οι στερεοτυπικοί ρόλοι που σχετίζονται με την απλήρωτη εργασία στο σπίτι.
 
Πέραν, όμως, της ενίσχυσης των στερεοτύπων, η διάσταση του φύλου θα πρέπει να μελετηθεί και σε σχέση με την εργασία. «Πριν τον κορωνοϊό υπήρχε ανισότητα στην εργασία. Οι γυναίκες είναι η πλειοψηφία στις επισφαλείς εργασίες και στη μερική απασχόληση, κάτι που είναι άμεσα συνυφασμένο και με τα στερεότυπα που σπρώχνουν τις γυναίκες να βρίσκουν τρόπους ώστε να αναλάβουν καθήκοντα και απλήρωτης εργασίας και φροντίδας παιδιών/ ηλικιωμένων. Αυτές οι  θέσεις εργασίας στην μερική απασχόληση,  ίσως  να πάψουν να υπάρχουν ή να πληρώνονται ακόμη πιο λίγο με την επανεκκίνηση των οικονομιών», ανέφερε η κ. Χριστοδούλου. Σημείωσε, ωστόσο, το παράδειγμα της προηγούμενης οικονομικής κρίσης, όταν εργοδότες  επέλεξαν να κρατήσουν εργαζόμενες στην μερική απασχόληση, επειδή θεωρούνταν πιο φθηνό εργατικό δυναμικό, με αποτέλεσμα πολλοί άνδρες, συνήθως υψηλά αμειβόμενους σε αντίθεση με τις γυναίκες,  να χάσουν τις θέσεις εργασίας τους. Η έκβαση αυτή θα πρέπει να παρακολουθείται στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψη πως οι επιπτώσεις επηρεάζουν διαφορετικά τις γυναίκες και τους άνδρες.
 
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, βάσει στατιστικών, στην Ε.Ε. το 75% των ατόμων που εργάζονταν στην πρώτη γραμμή του κορωνοϊού ήταν γυναίκες, σε διάφορα είδη εργασίας, όπως οι νοσηλεύτριες και οι ταμίες στις υπεραγορές, χωρίς να υπάρχουν πολιτικές που ενσωματώνουν τη διάσταση του φύλου. Αυτές οι γυναίκες, όμως, ήταν που κράτησαν, ουσιαστικά, την οικονομία και την υγεία αυτό το διάστημα, χωρίς να ληφθούν μέτρα που να καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες.
 
«Η Ε.Ε., ο ΟΗΕ και άλλοι πολυμερείς οργανισμοί προτρέπουν τα κράτη να λαμβάνουν  υπόψη τη διάσταση του φύλου στα μέτρα και πολιτικές ανακούφισης», σημείωσε η κ. Χριστοδούλου. Δεν είναι τυχαίο που το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας για παράδειγμα, πρόσφατα έχει εκδώσει εργαλειοθήκη για ενσωμάτωση της έμφυλης διάστασης που αφορά στον προϋπολογισμό της .ΕΕ. 
 
Το κυπριακό λιθαράκι
Έρχονται συχνά στο ΥΠΕΞ θέσεις και τοποθετήσεις των πολυμερών οργανισμών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα  σημείωσε η Τζόζη Χριστοδούλου. Σχεδόν σε όλα η Κύπρος είχε θέση και αυτή είναι να διασφαλίζεται η έμφυλη διάσταση, πρόσθεσε.
 
Παραμένουμε  ενεργοί, ώστε να χτίζουμε μια πολιτική που να μην χάνουμε όσα κερδίσαμε μέχρι σήμερα. Μάλιστα ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, προέβη σε κοινή δήλωση με άλλες χώρες, για τα δικαιώματα των γυναικών, τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα και τη βία ενάντια στις γυναίκες, θέματα ψηλά στις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής μας και που συστηματικά θα συνεχίσουμε να προωθούμε, κατέληξε. 
 
 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Περιορισμένες σε ένα σπίτι με βία… Καταγράφεται αύξηση εν μέσω πανδημίας
• Ηχηρό μήνυμα από όλες τις γυναίκες-«Είναι η ώρα για ισότητα» (pics)