Τι είναι Μνημόνιο , τι Μη Μνημόνιο και τι το ανάμεσό τους
06:58 - 15 Μαΐου 2020

Παραφράσαμε με τον τίτλο το γνωστό στίχο από την «Ελένη» του Σεφέρη για να περιγράψουμε την κατάσταση πραγμάτων που επικρατεί αυτή την στιγμή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την τελευταία απόφαση των ΥΠΟΙΚ στο Eurogroup, για χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) των άμεσων χρηματοδοτικών αναγκών για αντιμετώπιση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού.

Στο άκουσμα του ESM ξέσπασε πανδαιμόνιο στις χώρες το Νότου, αφού ο Μηχανισμός αυτός έχει συνδεθεί με τα μνημόνια που καταδυνάστευσαν τις χώρες μας την τελευταία δεκαετία. Στην Ιταλία, ο πρωθυπουργός Κόντε κάτω από έντονη πίεση από του λαϊκιστές εντός και εκτός της κυβέρνησης του, αρχικά απέρριψε κάθε ιδέα χρηματοδότησης μέσω του ESM.
Οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Ελλάδας τήρησαν παρόμοια στάση. Σε μια προσπάθεια κατευνασμού των αντιδράσεων του Νότου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την ουσιαστική κατάργηση των συνήθων όρων που τίθενται από τον ESM για δανεισμό όπως π.χ. για οικονομικό πρόγραμμα διοχέτευσης του δανεισμού ,τις περιοδικές επιθεωρήσεις / επισκέψεις για έλεγχο κλπ – με άλλα λόγια τα γνωστά μας μνημόνια. Ο Ιταλικός τύπος έσπευσε να χαρακτηρίσει την πρόταση ως νίκη του Νότου για χορηγήσεις χωρίς όρους και η κυβέρνηση της Ιταλίας έδειξε να υποχωρεί από την αρχική της θέση δηλώνοντας πρόθεση συνεργασίας με τον ESM στη βάση της πρότασης της Επιτροπής.
Φαίνεται λοιπόν πως φύγαμε από τον δανεισμό με μνημόνια, δεν πήγαμε όμως σε κοινό δανεισμό όπως ήταν η απαίτηση των χωρών του Νότου. Πήγαμε όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης στο ανάμεσο τους. Με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) δημιουργούνται σειρά ερωτημάτων. Γιατί η επιμονή να γίνει η χρηματοδότηση πρώτα δια μέσου του ESM; Ακόμη και με την πρόταση της ΕΕ θα υπάρχουν έστω και χαλαροί όροι δανειοδότησης – μήπως αυτό σημαίνει κάποιου είδους μνημονιακή επόπτευση; Είναι αρκετή αυτή η νέα τάξη πραγμάτων για να σώσει την Ευρώπη;
Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά για το οποία ζητήσαμε και την άποψη του οικονομολόγου Ιωάννη Τελώνη.
Δανεισμός μέσω ESM
Σύμφωνα με τον κ. Τελώνη η πραγματικότητα είναι ότι η Ευρώπη ως κατ’ εξοχή οικονομικό και εμπορικό μπλοκ δυσκολεύεται να βρει μια ενιαία φωνή για το πώς θα απαντήσει στην τεράστια κρίση που επέφερε η πανδημία.
«Χρειάζονται όμως επειγόντως χρήματα, ειδικά από τις χώρες των οποίων οι οικονομίες θα κτυπηθούν περισσότερο από την κρίση. Και ο ESM είναι πρακτικά ό μόνος μηχανισμός σε Ευρωπαϊκό επίπεδο που διαθέτει άμεση δύναμη πυρός. Η συμφωνία των ΥΠΟΙΚ εξουσιοδοτεί τον ESM να διαθέσει ως δανεισμό μέχρι το 2% του ΑΕΠ του 2019 κάθε αιτήτριας χώρας. Για παράδειγμα για την Ιταλία αυτό θα σημαίνει δανεισμό μέχρι και 36 δις ευρώ- ποσό διόλου ευκαταφρόνητο. Και το οποίο αν παραστεί ανάγκη -με συμφωνία των μελών -μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω», είπε.
Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο κατά τον κύριο Τελώνη αφορά το κόστος δανεισμού.
«Ο ESM υποστηριζόμενος από την πιστοληπτική διαβάθμιση της Γερμανικής οικονομίας δανείζεται με αρνητικό επιτόκιο. Αυτό του δίνει την δυνατότητα να επαναδανείσει στα μέλη του με επιτόκιο κοντά στο 0,1 %. Ενδεικτικά η απόδοση των δεκαετών ομολόγων της Ιταλίας κοντά στο 1,79%», τόνισε.
Όροι Δανεισμού – Το «ανάμεσο»
Στην ουσία η πρόταση της ΕΕ κατά τον κ. Τελώνη προβλέπει μια πολύ χαλαρή εποπτεία για τον δανεισμό ο οποίος εκτιμάται ότι σε πρώτη φάση θα διατεθεί για την αναστήλωση των καταπονημένων συστημάτων υγείας. Γιατί όμως οι χώρες του Βορρά επιμένουν σε κάποιου είδους δανεισμό υπό όρους;
«Εκτός από θέματα νοοτροπίας και καταβολών στις χώρες του Βορρά υπάρχει προφανώς μια προκατάληψη που δημιουργείται και συντηρείται πολλές φορές από στερεότυπα αλλά και από θέματα ουσίας. Σε αρκετά σημεία οι κάτοικοι των χωρών του Βορρά βρίσκονται σε μειονεκτικότερη θέση π.χ. ύψος συντάξεων, όρια συνταξιοδοτήσεων, στέγαση, ποιότητα ζωής, μέρες διακοπών κοκ. Και ενώ αυτά τα στοιχεία επηρεάζουν τη ζωή και διαβίωση τους στο ατομικό επίπεδο βλέπουν να τους ζητείται στήριξη από τις υπερχρεωμένες χώρες του Νότου παρόλο που οι κάτοικοι των Νοτίων χωρών αρνούνται να αποδεχθούν κάποιες θυσίες για να βοηθήσουν πρώτα τους εαυτούς τους», τόνισε.
Πρόσθεσε παράλληλα πως οι πρόσφατες κινητοποιήσεις στην Γαλλία εναντίον της προσπάθειας της Γαλλικής κυβέρνησης για ένα εκσυγχρονισμό του συστήματος συντάξεων ώστε να μην καταρρεύσει είναι ένα απτό παράδειγμα των παραπόνων του Βορρά.
«Στη Γερμανία για παράδειγμα η συνταξιοδότηση αρχίζει στα 65 έτη και 7 μήνες ενώ στην Γαλλία στα 62. Υπάρχει αριθμός τέτοιων θεμάτων που δημιουργούν και συντηρούν τα αρνητικά συναισθήματα στις Βόρειες χώρες, τα οποία επηρεάζουν και την στάση των κυβερνήσεων τους. Ενώ αναγνωρίζεται η ανάγκη αλληλεγγύης προς τον δοκιμαζόμενο Νότο υπάρχει ακόμη δρόμος μέχρι να πεισθούν οι Βόρειο-Ευρωπαίοι για την ανάγκη βοήθειας υπό την μορφή χορηγίας και όχι δανείων. Εξ ου και τα δάνεια μέσω του ESM θα χορηγούνται με χαλαρούς όρους και σχεδόν μηδενικό επιτόκιο αλλά θα είναι δάνεια και όχι επιχορηγήσεις», ανέφερε.
Στο ερώτημα αν είναι αρκετή αυτή η νέα τάξη πραγμάτων για να σώσει την Ευρώπη ο κ. Τελώνης τόνισε πως πιθανότατα όχι.
«Η κρίση όπως διαμορφώνεται φαίνεται ότι θα είναι μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια με την ανάκαμψη γίνεται σε χαμηλότερους ρυθμούς σε βάθος χρόνου – με άλλα λόγια μια U shaped recovery αντί της V shape recovery που αναμέναμε.Αυτό σημαίνει ότι το Recovery Fund για το οποίο γίνεται λόγος κυρίως από την Γαλλία θα αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά. Αργά και σταθερά και μέσα από συμβιβασμούς και παράπλευρες συμφωνίες στο επίπεδο κρατών εντός της Ένωσης. Θα είναι πολύ λίγα πολύ αργά ; Μόνο ο χρόνος θα το δείξει. Για την ώρα η μόνη δεξαμενή χρηματοδότησης της επανεκκίνησης στην Ευρώπη παραμένει ο ΕSM και ότι αυτό συνεπάγεται», κατέληξε.
