Ο λαϊκισμός καραδοκεί

Το επόμενο θύμα του κορονοϊού θα είναι η δημοκρατία; Η πανδημία εξακολουθεί να προκαλεί καταστροφές σε όλο τον πλανήτη, ήδη όμως τίθεται το ερώτημα των πολιτικών συνεπειών που θα έχει ένα σοκ για το οποίο οι κοινωνίες μας δεν ήταν προετοιμασμένες. Κάθε κοινωνία αντιδρά με τον τρόπο της και δεν υπάρχουν πολλά κοινά σημεία ανάμεσα στον ένοπλο διαδηλωτή του Μίσιγκαν που ζητά το τέλος της καραντίνας στο όνομα των ατομικών ελευθεριών και τον ινδό εργάτη που εξαιτίας της ίδιας αυτής καραντίνας δεν μπορεί να θρέψει την οικογένειά του.

Ούτε αυτοί οι δύο έχουν κάτι κοινό με την Ευρώπη, που χαιρετίζει τον ηρωισμό των νοσηλευτών της, καταδικάζει όμως - δικαίως - και τις πολιτικές αποφάσεις που άφησαν τις χώρες μας γυμνές όταν τις χτύπησε ο ιός.

Αυτή η χιονοστιβάδα αντικρουόμενων συναισθημάτων, πληροφόρησης, παραπληροφόρησης, ελπίδας και απελπισίας, θα έχει πολιτικές επιπτώσεις όταν περάσει η κρίση. Το βλέπουμε ήδη στις δημοσκοπήσεις, όπου αποτυπώνεται μια μεγάλη δυσπιστία, αλλά και μεγάλες αντιφάσεις. Η Ευρώπη, τόσο ο θεσμός όσο και η ιδέα, βρίσκεται στην καρδιά ορισμένων από αυτά τα ερωτήματα και αυτές τις αμφιβολίες. Στην Ιταλία, η αρχική αίσθηση εγκατάλειψης αφήνει βαθιές πληγές που οι ατέρμονες συζητήσεις για την οικονομική «αλληλεγγύη» μεταξύ των Ευρωπαίων δεν μπορούν να επουλώσουν.

Σε μια αξιοσημείωτη συνέντευξή του στους Financial Times, ο Εμανουέλ Μακρόν αναφέρθηκε στην ανικανότητα των χωρών της ευρωζώνης να συνεννοηθούν μεταξύ τους και να αναλάβουν από κοινού την ευθύνη για τα «κορονο-ομόλογα». Αν δεν αναληφθεί τώρα αυτή η ευθύνη, τόνισε, «δεν θα υπάρξει μια κοινή περιπέτεια. Γιατί οι λαϊκιστές θα νικήσουν. Σήμερα, αύριο, μεθαύριο, στην Ιταλία, στην Ισπανία, ίσως στη Γαλλία και αλλού. Αλλά και στις χώρες που σήμερα αρνούνται αυτή την ευθύνη.»

Ο Εμανουέλ Μακρόν επισείει βέβαια από την αρχή την απειλή του λαϊκισμού. Είχε μάλιστα πει ότι το μέλλον της Ευρώπης θα παιχτεί ανάμεσα στον εθνικολαϊκισμό τύπου Ορμπαν ή Σαλβίνι και τον προοδευτισμό που αντιπροσωπεύει ο ίδιος. Στη συνέχεια αναπροσάρμοσε αυτό το δίπολο, που σήμερα παίρνει μια άλλη μορφή: ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ή λαϊκισμός. Αυτή η διατύπωση είναι πιο πειστική, καθώς είναι γεγονός ότι πολλοί Ευρωπαίοι αμφιβάλλουν για τον λόγο ύπαρξης της Ενωσης αν, την κρίσιμη στιγμή, δείχνει να μη βρίσκεται στο ύψος των περιστάσεων και αναπαράγει τα λάθη και τις διαιρέσεις της.

Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η συζήτηση για την αμοιβαιοποίηση του χρέους, την οποία αρνείται κυρίως η Ολλανδία, διάδοχος της Βρετανίας ως «η χώρα που λέει ΟΧΙ». Το να μείνουμε εκεί όμως ισοδυναμεί με άρνηση να δούμε την πραγματικότητα. Αν σήμερα ελπίζουμε να αποφύγουμε το χειρότερο παρά την ολοκληρωτική παύση των οικονομιών, αυτό οφείλεται στις σημαντικές αποφάσεις που έλαβε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ποιος μπορεί να αμφιβάλλει ότι η Ιταλία, αλλά και η Γαλλία, θα βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση αν δεν είχε αναληφθεί αυτή η ταχεία δράση;

Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι η Ιταλία, πρώτο θύμα της πανδημίας στην Ευρώπη, θα είναι ο πολιτικός αδύνατος κρίκος της μετά τον ιό εποχής. Με τον Σαλβίνι να καραδοκεί, το δίλημμα των Ιταλών θα είναι πράγματι ανάμεσα στην Ευρώπη και τον λαϊκισμό.

Ο Πιερ Ασκί είναι αρθρογράφος του περιοδικού L' Obs