ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα, Ρωσία: Η γεωστρατηγική των εμβολίων

Η παγκόσμια κούρσα για την απόκτηση ενός εμβολίου κατά της covid-19 επιταχύνθηκε τις δύο τελευταίες εβδομάδες με την ανακοίνωση της επιτυχίας διαφόρων σχεδίων εν εξελίξει. Ξεκινά έτσι μια γεωστρατηγική μάχη όπου ΕΕ, ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία θα επιδιώξουν να μετατρέψουν τις εκστρατείες εμβολιασμού σε μια επίδειξη κύρους. Η ΕΕ ξεκινά από καλή θέση, με καθυστέρηση όμως σε σχέση με τις ΗΠΑ, που έχουν «κλείσει» 800 εκατομμύρια δόσεις επιπλέον. Ακόμη κι έτσι, όμως, η ΕΕ εμπιστεύεται το σύστημα υγείας της και το κοινωνικό της κράτος.

Υπάρχουν δύο εκστρατείες. Η μία έχει στόχο την παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα ενός εμβολίου και μοιάζει με τη διαστημική αντιπαράθεση ανάμεσα στην ΕΕ και την ΕΣΣΔ κατά τον 20ό αιώνα. Η άλλη έχει στόχο την απόκτηση αυτού του εμβολίου. Και οι δύο εκστρατείες αναπαράγουν κατά κάποιον τρόπο τον χάρτη των υπερδυνάμεων.

Από τα 11 εμβόλια που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ανάπτυξής τους, τέσσερα είναι κινέζικα (δύο της Sinopharm, ένα της Sinovac και ένα της CanSino), ένα είναι ρωσικό (Sputnik V), τρία αμερικάνικα (Janssen, Moderna και Novavax), ένα αμερικανογερμανικό (BioNtech και Pfizer, με τη στήριξη της κινεζικής πολυεθνικής Fosun), ένα βρετανικό (AstraZeneca) και ένα ινδικό. Ακολουθούν, ήδη σε προχωρημένο στάδιο, πιθανά εμβόλια από την Ιαπωνία, τη Γαλλία, τη Νότια Κορέα και το Ισραήλ.

Παραλλήλως διεξάγεται μια μάχη, συχνά με ωμό και εγωιστικό χαρακτήρα, για το ποιος θα αποκτήσει πρώτος αυτά τα εμβόλια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υπογράψει συμφωνίες με πέντε φαρμακευτικές εταιρείες (AstraZeneca, Sanofi-GSK, Janssen, BioNTech-Pfizer και CureVac) για την προκαταβολική αγορά 1,225 δισεκατομμυρίων δόσεων, συν 580 ακόμη εκατομμυρίων στη συνέχεια. Ο συνολικός αριθμός (1,805 δισεκατομμύρια) αντιστοιχεί σε τέσσερις δόσεις για κάθε πολίτη της Ενωσης. Και οι Βρυξέλλες συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις με τη Moderna και τη Novavax.

Οι ΗΠΑ έχουν κάνει προκράτηση ενός δισεκατομμυρίου δόσεων και ο συνολικός τους αριθμός φτάνει τα 2,6 δισεκατομμύρια δόσεις. H αναλογία ανά κάτοικο είναι οκτώ δόσεις, η διπλάσια δηλαδή από την ευρωπαϊκή.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επιμένει ότι το εμβόλιο δεν είναι το κλειδί για την καταπολέμηση της πανδημίας και ότι μικρή σημασία έχει ποιος θα κερδίσει τη μάχη αν δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. «Ο εμβολιασμός από μόνος του δεν μπορεί να δώσει τέλος στην πανδημία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα», λέει από τη Γενεύη ο δόκτωρ Χανς Κλούγκε, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη. «Δεν πρόκειται για μια μάχη για το ποιο εμβόλιο θα έρθει πρώτο, αλλά για το πόσα εμβόλια θα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε».

Η αποφασιστική φάση, έτσι, θα είναι η διανομή του φαρμάκου με ασφαλή, γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο. Και εκεί η Ευρώπη μπορεί να βρεθεί στην κεφαλή της παγκόσμιας μάχης.

«Η Κίνα ηγείται των υποσχέσεων για ένα εμβόλιο που θα είναι προσιτό σε όλο τον κόσμο, τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna όμως χρησιμοποιούν μια εντελώς καινούργια τεχνολογία και βρίσκονται πιο κοντά στη διανομή τους», λέει ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, ένας οικονομολόγος που είναι ειδικός στις ανισότητες.

H EE έχει συμφωνήσει να πληρώσει 15,5 ευρώ για κάθε δόση του εμβολίου της Pfizer-BioNTech (λίγο λιγότερα από αυτά που θα πληρώσουν οι ΗΠΑ) και 10 ευρώ για κάθε δόση του εμβολίου της CureVac (δύο ευρώ λιγότερα από την τιμή της αγοράς). Όπως επισημαίνουν κοινοτικές πηγές, η προπληρωμή των δόσεων εξασφαλίζει καλύτερη τιμή.

Η Κομισιόν δεν έχει κλείσει πάντως ακόμη συμφωνία με τη Moderna.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ θέλησαν να προβάλουν, και με τα εμβόλια, το δόγμα «Πρώτα η Αμερική». Η Κίνα, πάλι, αξιοποίησε την ευκαιρία για να βελτιώσει τις σχέσεις της με διάφορες χώρες.

Και η Ρωσία όμως άπλωσε τα πλοκάμια της σε μακρινά εδάφη. Ο αυταρχικός ηγέτης των Φιλιππίνων Ροντρίγκο Ντουτέρτε, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι θα είναι ο πρώτος που θα εμβολιαστεί με το Sputnik. Η ρωσική εταιρεία έκλεισε επίσης συμφωνίες με το Μεξικό, τη Βραζιλία και τη Βενεζουέλα.

Οι  Bernardo de Miguel και Guillermo Abril είναι αρθρογράφοι της El Pais