Ο ρομαντικός δολοφόνος, ο κακός ληστής, ο στυγνός killer, ο τρυφερός κλέφτης…

Ένας γοητευτικός μύθος, κυκλοφορεί ανάμεσα σε άλλους, σε σχέση με την ιστορία που αφορά τον Ιούδα του Ντα Βίντσι. Ένας μύθος που «περιπλέκει» το καλό και το κακό, όπως αυτό διατυπώνεται στο μυαλό των ανθρώπων, αναλόγως της περίπτωσης.

Ο Ντα Βίντσι, ζωγραφίζοντας τον Μυστικό Δείπνο, επέλεξε για μοντέλο του Χριστού ένα νεαρό Ιταλό, τον Πιέτρο Μπαντινέλι, που όχι μόνο είχε ωραία χαρακτηριστικά, αλλά ζούσε και ενάρετη ζωή.

Για το πρόσωπο του Ιούδα όμως δεν μπορούσε να βρει το κατάλληλο μοντέλο. Έτσι ο πίνακας παρέμενε ανολοκλήρωτος. Πέρασαν χρόνια και ο Ντα Βίντσι βρήκε τελικά ένα ζητιάνο στους δρόμους που διέθετε το σκληρό και αμαρτωλό πρόσωπο που έψαχνε τόσο καιρό.

Όταν τον ζωγράφισε και τέλειωσε επιτέλους τον πίνακα, του ζήτησε το όνομά του και ο ζητιάνος του απάντησε: «Είμαι ο Πιέτρο Μπαντινέλι, που κάποτε με χρησιμοποιήσατε για να ζωγραφίσετε το πρόσωπο του Χριστού».

*****

Ποιος και πώς καθορίζει τελικά τι είναι καλό ή κακό; Δίκαιο ή άδικο; Σωστό ή λάθος; Τα πιστεύω μας; Η άποψη των γύρω μας; Η μάζα; Ή μήπως η… περίπτωση;

Αναμφίβολα, έχουμε μάθει να βάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους και καταστάσεις. Να κρίνουμε βιαστικά, επιφανειακά και γνωρίζοντας την μισή αλήθεια ή έστω ένα κομμάτι της, και εάν, που έτυχε να ακούσουμε ή να διαβάσουμε ή να μας πει κάποιος. Έχουμε μάθει να χωρίζουμε σε κατηγορίες τους ανθρώπους και συνήθως να πηγαίνουμε με το ρεύμα. Αυτός έκανε αυτό, άρα είναι ο κακός… Και αυτός έκανε αυτό, άρα αυτός είναι ο καλός… Και αν κάπου, κάποτε, κάποιος μας ανατρέψει την ιστορία που κατασκευάστηκε ή μας κατασκεύασαν στο μυαλό μας, αλλάζουμε αναλόγως τη γραμμή σκέψης μας και μπορεί να βρεθούμε ακόμη και στην αντίπερα όχθη, υπερασπιζόμενοι μάλιστα με σθένος αυτόν που στήναμε λίγο προηγουμένως στο τοίχο…

Ας υποθέσουμε πως ο «Ιούδας» είναι ένας σύγχρονος «εγκληματίας», με την έννοια της λέξεως, όπως αυτή έχει καθοριστεί στο μυαλό των περισσότερων. Ένας από αυτούς που γεμίζουν καθημερινά τα αστυνομικά δελτία, που φοράει χειροπέδες, οδηγείται στο Δικαστήριο, καταδικάζεται και καταλήγει πίσω από τα σίδερα φυλακής. Είτε τον λένε Παμπούι, είτε τον λένε Παναή άλλως «Νίντζα», είτε Αχμέτ, είτε Ιμπραήμ…

Πολλές φορές, η αρχική ιστορία, όπως αυτή φθάνει κοντά μας, συνοπτικά, μέσα από μερικές εκατοντάδες λέξεις ή ενός δίλεπτου ρεπορτάζ, ενδεχομένως (σ.σ όχι σε όλες τις περιπτώσεις) να απέχει κατά πολύ από την πραγματικότητα και την αλήθεια. Ή τουλάχιστον από την αλήθεια του «σεσημασμένου», την δική του αλήθεια και όχι αυτή που μας καθόρισαν ως αλήθεια. Μια αλήθεια που μπορεί να ειπωθεί αργότερα, εάν ειπωθεί, και που ενδεχομένως ουδείς να βρίσκεται εκεί και να ενδιαφερθεί για να την ακούσει, ώστε να «διαδώσει» και την άλλη όψη του νομίσματος, εάν βέβαια υπάρχει, αφήνοντας έτσι τον μύθο να αιωρείται, κατασκευασμένος σε εντυπωσιακές λέξεις και φράσεις, από αυτές που ο κόσμος διψά να ακούει για να ιντρικάρεται, μπερδεύοντας το Netflix με την πραγματικότητά. («Θρασύτατος ληστής» - λες και περιμέναμε να ήταν ευγενικός - , «Χειροπέδες σε 20χρονο βαρόνο ναρκωτικών» - Και το ακούνε οι πραγματικοί βαρόνοι με 30 χρόνια εμπειρία στην πιάτσα και νιώθουν θιγμένοι και διερωτώνται πότε πρόλαβε αυτός να γίνει βαρόνος -, «Συνελήφθη πρόσωπο γνωστός στις Αρχές» - Όπως λέμε… παρέας, αφού οδηγείται στο Δικαστήριο και έκπληκτος ακούς πως τελικά έχει καθαρό ποινικό μητρώο. Άρα σε τι είναι γνωστός τελικά και εάν είναι τόσο γνωστός με την εγκληματική δράση του, γιατί είναι δεν καταφέρνει η Αστυνομία να τον συλλάβει;)

Και αφού αναφερθήκαμε στο Netflix… Μα ακόμα και εκεί, βλέποντας ταινίες, πόσες φορές αλλάξαμε στρατόπεδο, παίρνοντας το μέρος των κακών; Ή μήπως έχει κάποιο που δεν αποθέωσε και δεν τάχθηκε υπέρ των ληστών, μετά την αποκάλυψη της δικής τους αλήθειας, της γνωστής σειράς la casa de papel; Και αυτοί δεν κράτησαν ομήρους απλούς πολίτες και δεν σκότωσαν ανθρώπους-αστυνομικούς; Δεν έσπειραν τον τρόμο; Δεν θεωρούνται εγκληματίες με οργανωμένο σχέδιο; Από την άλλη όμως βλέπεις αυτοί είναι ρομαντικοί, που πήγαν κόντρα στο σύστημα… Κάτι που εξιτάρει τον κόσμο, αφού όλοι και κάτι αρνητικό έχουν να πούνε για την Κυβέρνηση τους, τους πολιτικούς, τους θεσμούς, τη διαφθορά, το σύστημα, κτλ… Και έτσι πανηγυρίζουν με κάθε χτύπημα των ληστών… Κακοί ληστές, που δεν είχαν από τον ήλιο μοίρα, με μια τραγική ιστορία ο κάθε ένας… Και που όλα ξεκίνησαν από τι; Από τον «καθηγητή» που ήθελε να εκδικηθεί το σύστημα που άφησε αβοήθητο τον πατέρα του, που εργαζόταν από το πρωί μέχρι το βράδυ για να μεγαλώσει τα παιδιά του, εκ των οποίων το ένα ήταν άρρωστο και χρειαζόταν χρήματα για να το μεταφέρει σε καλύτερη κλινική... Έτσι σκέφτηκε να κλέψει την τράπεζα για να σώσει το παιδί του, μα δεν πρόλαβε αφού απεβίωσε και δεν κατάφερε να το βοηθήσει…

Και μετά που βλέπεις την άλλη όψη του νομίσματος… Ο «καθηγητής», ο κακός εγκέφαλος, ο διαβόητος εγκληματίας που οργάνωσε μια γκανγκστερική ληστεία σε τράπεζα για να εκδικηθεί το σύστημα, γίνεται ο λαϊκός καλός μας ήρωας…

Αλήθεια, πόσο απέχει η αυτή η ταινία από την πραγματικότητα; Και εάν ένας «καθηγητής» στην Κύπρο έπεφτε στην ανάγκη να κλέψει μια τράπεζα για να εξασφαλίσει χρήματα για την επέμβαση του ανήλικου παιδιού του; Δεν θα λέγαμε οι τράπεζες έφαγαν τόσα;

*******

Τίτλος είδησης: «Πρόταξε μαχαίρι, έκλεψε τρόφιμα και γάλα και έγινε καπνός…»
Κόσμος (σ.σ αρχικά): Να κάτσει φυλακή να σαπίσει το κλεφτρόνι…
Δικαστήριο/Κατηγορούμενος: Ζητώ συγνώμη. Έκλεψα γιατί δεν είχα λεφτά, έπρεπε να ταΐσω τα παιδιά μου… Έπρεπε να τα ζητήσω αλλά ντρεπόμουν. Δεν το σκέφτηκα, είχα θολώσει. Συγνώμη… Έκανα λάθος…
Δικαστήριο: Ποινή φυλάκισης ενός έτους…
Κόσμος (σ.σ μετά την αποκάλυψη της ιστορίας): Ντροπή στο σύστημα… Αντί να τον βοηθήσουν τον έστειλαν φυλακή, ενώ άλλοι έκλεψαν εκατομμύρια. Έπρεπε να ντρέπονται. Τι ήταν να κάμει ο άνθρωπος; Έλεος ντροπή στο σύστημα…

Και αν τύχει να ακούσουμε και την άλλη αλήθεια, ο «Ιούδας» αποκτά ξανά την εικόνα του «Χριστού», αφού τελικά ήταν το ίδιο πρόσωπο… Ο τώρα κακός, ήταν τότε καλός. Και ο τώρα καλός, ήταν τότε κακός...

******

Αναμφίβολα, η διάπραξη ενός εγκλήματος, όποιο και εάν είναι αυτό, είναι καταδικαστέο και σίγουρα οι νόμοι είναι για εφαρμόζονται και να τηρούνται.

Ωστόσο ο κάθε άνθρωπος κουβαλάει τη δική του ιστορία και δεν ξέρεις ποτέ τι μπορεί να κρύβει και τι ήταν αυτό που τον οδήγησε στο να αδικοπραγήσει, χωρίς όμως αυτό να δικαιολογεί τις πράξεις του και χωρίς να σημαίνει πως όλοι συμπεριλαμβάνονται σε αυτή την κατηγορία.

Από την άλλη όμως, πότε αποφασίζουμε πότε θα δικαιολογήσουμε τις πράξεις ενός «εγκληματία»;

Αυτός που έκλεψε για να ταΐσει την οικογένεια του, δεν είναι κλέφτης; Είναι… Αυτός που σκότωσε τον βιαστή της κόρης του, δεν είναι δολοφόνος; Είναι… Αυτός που λήστεψε ένα περίπτερο γιατί ήθελε χρήματα να δώσει στο παιδί του, δεν είναι ληστής; Είναι…

******

Πριν λίγο καιρό, ένας νεαρός, βρέθηκε στο εδώλιο του κατηγορουμένου για αριθμό διαρρήξεων που διέπραξε, ενώ ήταν η πολλοστή φορά που το βιογραφικό του θα «κοσμούσε» άλλη μια καταδίκη.

Επιφανειακά, μέσα από τα αστυνομικά δελτία, ήταν ένας σεσημασμένος κλέφτης και διαρρήκτης. Ένας αλήτης του δρόμου, αδιόρθωτος, που μπαινοβγαίνει στη φυλακή. «Συνελήφθη ξανά σεσημασμένος διαρρήκτης», «Στα χέρια της Αστυνομίας γνωστός κλέφτης», «Μεγάλη επιτυχία των Αρχών, εξιχνίασαν μεγάλο αριθμό διαρρήξεων», έγραφαν οι τίτλοι ειδήσεων. Μεγάλη όμως επιτυχία ίσως θεωρείτο αν κατάφερνε σε κάθε περίπτωση το σύστημα να βοηθήσει αυτούς τους ανθρώπους, που ψάχνουν απελπισμένα μια ευκαιρία για να συνεχίσουν από εκεί που άφησαν τη ζωή τους, πριν μπουν στην παρανομία.

Και αυτός ο σεσημασμένος κλέφτης, αφού καταδικάστηκε, έγραψε, μεταξύ άλλων, πάνω σε ένα χαρτί…

«Έχω περάσει δύσκολα χρόνια και απελπιστικές στιγμές στη ζωή μου. Έχω βιώσει την κακοποίηση σωματική και σεξουαλική από την παιδική μου ηλικία και είναι η πρώτη φορά που νιώθω την ανάγκη να μιλήσω… Δεν έχω πάρει ποτέ δώρα τα Χριστούγεννα όταν ήμουν παιδί, δεν είχα κανένα κοντά μου να μου πει χρόνια πολλά, να μου δώσει και κάρτα στα γενέθλιά μου. Η μητέρα μου έκανε τόσες δουλειές τη μέρα, για να μπορέσει να μεγαλώσει εμένα και τις δύο μου αδελφές. Θυμάμαι είχε μέρες που είχαμε δύο αυγά και τα μοιραζόμασταν με τις αδελφές μου. Πολλές φορές ήταν που κοιμόμασταν νηστικοί. Αυτές είναι αναμνήσεις που έχω από παιδί, φτώχεια, κακοποίηση, φωνές, πείνα, δυστυχία».

Αυτός λοιπόν είναι ένας από τους… κοινούς εγκληματίες που προτρέχουμε να καταδικάσουμε, κρίνοντας επιφανειακά…

******

Ενδιαφέρουσα είναι και η ακόλουθη - αληθινή- ιστορία που μας διηγήθηκε ένας ανακριτής και η οποία εκτυλίχθηκε πριν μερικά χρόνια στην Κύπρο…

Ένας ληστής είχε πάει σε μια υπεραγορά. Βρήκε ένα μπαλτά, από αυτούς που ήταν προς πώληση, τον παίρνει και πάει στην ταμία και το προτάσσει ζητώντας της χρήματα. Ο ληστής γελούσε και η ταμίας δεν τον πίστεψε. Επέμενε να της λέει πως είναι ληστεία αλλά ο ληστής έδειχνε… ερασιτέχνης. Έτσι τον ακινητοποίησαν οι υπάλληλοι και κάλεσαν την Αστυνομία, η οποία έφθασε επί τόπου. Ο ληστής έδειχνε χαλαρός και αμέσως παραδέχθηκε. Φαινόταν όμως πως κάτι πήγαινε λάθος και ο ληστής «φοβήθηκε». Και τότε ήταν που είπε στους αστυνομικούς «σας παρακαλώ μην μου την χαρίσετε… Πάρτε με φυλακή, να έχω κάπου να μείνω και φαγητό, σας παρακαλώ…»

Και τα αστυνομικά δελτία μιλούσαν για ένοπλη ληστεία σε υπεραγορά και την σύλληψη του «θρασύτατου» δράστη… Ουδείς μέχρι σήμερα αποκάλυψε τα πραγματικά του κίνητρα…

******

Συζήτηση μεταξύ δύο φίλων με αφορμή μια δολοφονία… Θύτης ένας πατέρας και θύμα ο βιαστής της κόρης του…
-Εσένα αν βιάζανε την κόρη σου τι θα έκανες;

-Θα τον σκότωνα εννοείται και ας πήγαινα φυλακή…
-Θα γινόσουν δολοφόνος;
-Για την κόρη μου, ναι!!

******

Και με αφορμή κάποιες αποφυλακίσεις ενόψει των εξηντάχρονων της Κυπριακής Δημοκρατίας, δύο φίλοι συζητούν..

-Όσοι έκαναν εγκλήματα να μείνουν μέσα…
-Είμαστε φίλοι και με αγαπάς, σωστά;
-Ναι..
-Ξέρεις τι άνθρωπος είμαι, σωστά;
-Ναι…
-Εγώ ο καλός άνθρωπος, υποθέτουμε πως μένω άνεργος. Δεν έχω κανένα και αναγκάζομαι να κλέψω για να πάρω φαγητό…
-Να μου ζητήσεις εμένα, γιατί να κλέψεις;
-Επειδή η περηφάνια μου δεν μου επιτρέπει να ζητήσω βοήθεια… Και με συλλαμβάνουν και πάω φυλακή. Δεν θα με στηρίξεις;
-Θα σου θυμώσω που δεν μου είπες να σε βοηθήσω, αλλά εννοείται θα είμαι δίπλα σου και θα σε βοηθήσω και θα σε συγχωρέσω. Αλλά θα σε βάλουν φυλακή ενώ άλλοι έκλεψαν τόσα;
-Μα εσύ δεν είπες πως όσοι διέπραξαν έγκλημα να πάνε «μέσα»; Και αυτό που θα έκανα εγώ έγκλημα είναι…

*****

Μπορεί να μην παραβαίνουμε όλοι τις δέκα εντολές, αλλά σίγουρα όλοι είμαστε ικανοί να το κάνουμε. Μέσα μας παραφυλάει ένας παραβάτης όλων των νόμων, έτοιμος να ξεπηδήσει με την παραμικρή καλή ευκαιρία.
Ισιδώρα Ντάνκαν, 1877-1927

******