Ο Κ. Κληρίδης στον REPORTER: Προσπάθησαν να με διασύρουν με σκοπό να παραιτηθώ
06:42 - 05 Ιανουαρίου 2020
Για κατεστημένα που «πολεμούν αδυσώπητα όποιον σταθεί μπροστά τους» και για διασυρμό του ονόματός του και της υπόληψής του σε βαθμό, και με σκοπό, να εξαναγκαστεί ακόμα και σε παραίτηση κάνει λόγο ο Γενικός Εισαγγελέας Κώστας Κληρίδης, ο οποίος είναι για άλλη μια φορά λάβρος κατά των επικριτών του
Σε εφ’όλης της ύλης συνέντευξη στον REPORTER, ο Κώστας Κληρίδης, λίγους μήνες πριν την αφυπηρέτησή του, παραδέχεται πως φεύγει με ανάμεικτα συναισθήματα, ανάμεσά τους και αυτά της πικρίας και της απογοήτευσης. Σημειώνει, ακόμα πως κάποιες αποφάσεις του προκάλεσαν δυσαρέσκεια και είχαν ως αποτέλεσμα να χάσει κάποιους φίλους.
Ο Κώστας Κληρίδης λέει mea culpa και παραδέχεται πως τόσο ο ίδιος όσο και η Νομική Υπηρεσία «διέπραξαν σφάλματα ή απέτυχαν να πείσουν σε δύο θέματα τα οποία σχετίζονται με τις ποινικές υποθέσεις για την κατάρρευση της Οικονομίας. Τονίζει δε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπήρχαν και άλλου είδους, εκτός από τις ποινικές ευθύνες, πως «η τραγική κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία του τόπου, αυτό που ονομάζουμε οικονομική κρίση, και οι ένοχοι γι’ αυτήν δεν περιορίζεται σε πράξεις ή παραλείψεις στελεχών του τραπεζικού τομέα, οι οποίες μάλιστα συνιστούν ποινικά αδικήματα, έτσι ώστε η τιμωρία αυτών των προσώπων να ικανοποιούσε και το κοινό περί δικαίου αίσθημα».
Πότε τελικά αφυπηρετείτε και με τι συναισθήματα θα αφήσετε, τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα;
Η ημερομηνία αφυπηρέτησης μου η οποία τοποθετείται εντός του 2020, δεν έχει δυστυχώς ακόμα καθοριστεί λόγω κάποιων αμφιβολιών ως προς το θέμα της μη χρήσης δικαιούμενης άδειας και της συνακόλουθης ενδεχόμενης υποχρέωσης αποχώρησης πριν από την συμπλήρωση της κανονικής ημερομηνίας αφυπηρέτησης, αν υπάρχει τέτοια υποχρέωση.
Ελπίζω και εύχομαι η ακριβής ημερομηνία να καθοριστεί το συντομότερο δυνατό προς άρση κάθε αβεβαιότητας.
Τα αισθήματα τα οποία με διακατέχουν, πλησιάζοντας προς την αφυπηρέτηση, είναι ανάμεικτα. Από τη μια είναι η ικανοποίηση ότι φεύγω με ήσυχη τη συνείδηση, έχοντας υπηρετήσει σε μια νευραλγικής σημασίας θέση υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες και συγκυρίες και έχοντας επιτελέσει το καθήκον μου όσο καλύτερα μπορούσα. Από την άλλη, είναι αισθήματα απογοήτευσης και πικρίας, έχοντας διαπιστώσει ότι κάποια πράγματα δεν διορθώνονται και ότι τα διάφορα κατεστημένα πολεμούν αδυσώπητα όποιον σταθεί μπροστά τους, ως εμπόδιο στην προώθηση των σκοπών και συμφερόντων τους. Και ακόμα μια σημαντική διαπίστωση: Ο απλός κόσμος καταλαβαίνει και αντιλαμβάνεται πλήρως τι γίνεται γύρω του και εις βάρος του. Δυστυχώς όμως δυσκολεύεται να προχωρήσει στο επόμενο βήμα: Να αντιδράσει.
Εάν σας ζητηθεί, θα εισηγηθείτε κάποιον για τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα; Τι προσόντα πιστεύετε ότι πρέπει να διαθέτει αυτός που θα διαδεχθεί;
Σε περίπτωση κατά την οποία μου ζητηθεί, είτε να εισηγηθώ κάποιον ή κάποιους για τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα, είτε να εκφέρω άποψη επί συγκεκριμένου προσώπου ή συγκεκριμένων προσώπων που ενδεχόμενα προορίζονται για διορισμό στη θέση αυτή, ασφαλώς θα ανταποκριθώ σ΄ αυτό το κάλεσμα. Χωρίς προς στιγμή να ισχυρίζομαι ότι εγώ ως άτομο κατέχω αυτά τα προσόντα, αυτό εναπόκειται σε άλλους να κρίνουν, το πρόσωπο το οποίο διορίζεται στη θέση του Γενικού Εισαγγελέα, θα πρέπει να διακρίνεται κατά κύριο λόγο για το ήθος, την ακεραιότητα, και την εντιμότητα του.
Να είναι ασφαλώς νομομαθής, όπως το Σύνταγμα ορίζει και να μη είναι έντονα πολιτικοποιημένο, κομματικά ταυτισμένο πρόσωπο.
Ο Γενικός Εισαγγελέας πρέπει να διαθέτει και πολιτικό αισθητήριο αφού σε πλείστες αποφάσεις του θα πρέπει να λάβει υπόψιν του και να εξυπηρετήσει και το δημόσιο συμφέρον.
Χρονοβόρες οι υποθέσεις του Συνεργατισμού
Πότε θα οδηγηθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης οι υπόλοιπες υποθέσεις του Συνεργατισμού; Κάποιοι μιλάνε για αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις υποθέσεις της οικονομίας.
Η ιδιαίτερα εμπεριστατωμένη Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής για την Κατάρρευση του Συνεργατισμού έτυχε προσεκτικής μελέτης από τη Νομική Υπηρεσία, ως αποτέλεσμα της οποίας διαπιστώθηκε η ύπαρξη του ενδεχομένου διάπραξης κάποιων ποινικών αδικημάτων από εμπλεκόμενα πρόσωπα. Δόθηκαν έτσι οδηγίες προς τις αρμόδιες αστυνομικές ανακριτικές αρχές, όπως διερευνήσουν αυτό το ενδεχόμενο, σε σχέση με συγκεκριμένες θεματικές ενότητες και επί μέρους θέματα. Πρόκειται για ένα αρκετά δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα, το οποίο, αντιλαμβάνομαι ότι βρίσκεται σε εξέλιξη.
Νοιώθετε δικαιωμένος από την απόφαση του Ανωτάτου για την υπόθεση Focus;
Η ποινική υπόθεση “FOCUS” είναι κατά την άποψη μου, μια από τις σοβαρότερες υποθέσεις ενδεχόμενης διαφθοράς στο δημόσιο βίο, που έχει αχθεί ενώπιον των Δικαστηρίων. Κύριος άξονας της είναι οι κατηγορίες για δωροδοκία, δεκασμό, δωροληψία ανώτατου κρατικού αξιωματούχου και μεταξύ των κατηγορουμένων συγκαταλέγετο και ο αποβιώσας Α. Βγενόπουλος. Μεσούσης της διαδικασία εκδίκασης της υπόθεσης, το Κακουργιοδικείο αποδέχτηκε αίτημα των συνηγόρων δύο αλλοδαπών κατηγορουμένων και τους απάλλαξε από τις εναντίον τους σοβαρές κατηγορίες λόγω κατάχρησης της διαδικασίας του Δικαστηρίου, μετά που διαπιστώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο νομικό σφάλμα από το Επαρχιακό Δικαστήριο, κατά την έκδοση των ενταλμάτων σύλληψης εναντίον των 2 αυτών κατηγορουμένων οι οποίοι αρνούντο να παραστούν ενώπιον του Δικαστηρίου. Ασκήσαμε έφεση εναντίον της απόφασης εκείνης του Κακουργιοδικείου και το Εφετείο, έκρινε ότι αδικαιολόγητα είχαν απαλλαγεί των κατηγοριών οι 2 αυτοί κατηγορούμενοι, αφού η προσαγωγή τους έγινε στη βάση Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης που είχαμε συνακόλουθα εξασφαλίσει και αφού εν πάση περιπτώσει καμιά επιλήψιμη πράξη ή συμπεριφορά είχε επιδειχθεί από την Κατηγορούσα Αρχή, ώστε να τίθεται θέμα κατάχρησης διαδικασίας.
Η έκβαση αυτή της υπόθεσης στο Εφετείο επανέφερε την εκδίκαση της υπόθεσης ενώπιον του Κακουργιοδικείου στο σημείο που βρισκόταν πριν από την απαλλαγή των προαναφερθέντων δύο κατηγορουμένων, οι οποίοι τώρα θα πρέπει να επανέλθουν στην Κύπρο για να συνεχιστεί η δίκη εναντίον όλων των κατηγορουμένων στο κατηγορητήριο. Πέραν τούτου, δεν θα ήθελα να σχολιάσω την υπόθεση αυτή, δεδομένου ότι η δικαστική διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Το συντομότερο οι αποφάσεις για Στυλιανό
Πολλές φορές η νομική υπηρεσία δέχεται επικρίσεις για τους χειρισμούς υποθέσεων, που «χάθηκαν» ενώπιον του δικαστηρίου. Μια από αυτές είναι η υπόθεση Πετράνα. Θεωρείται ότι είναι άδικη αυτή η κριτική;
Εκείνο το οποίο δεν φαίνεται να γίνεται κατανοητό από κάποιους, είναι το θέμα του ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος και ποια η ευθύνη της Νομικής Υπηρεσίας σε ποινικές διώξεις. Η Νομική Υπηρεσία δεν έχει να διαδραματίσει ρόλο ανακριτικό-διερευνητικό. Αυτός ο ρόλος ανήκει στην Αστυνομία, η οποία έχει την ευθύνη διεξαγωγής του ανακριτικού έργου. Εάν βέβαια, κατά την διενέργεια του ανακριτικού έργου προκύπτει οποιοδήποτε νομικής φύσεως θέμα, ειδικού χειρισμού που ενδεχόμενα να επηρεάσει την μελλοντική παρουσίαση της υπόθεσης ενώπιον του Δικαστηρίου, οι ανακριτικές αρχές απευθύνονται στη Νομική Υπηρεσία για οδηγίες και καθοδήγηση.
Πέραν τούτου, η ευθύνη της Νομικής Υπηρεσίας, περιορίζεται στην παρουσίαση και προώθηση της υπόθεσης κατά τον καλύτερο τρόπο ενώπιον του ποινικού Δικαστηρίου, στη βάση πάντα του συνόλου του μαρτυρικού υλικού όπως αυτό έχει συλλεγεί από τις ανακριτικές αρχές.
Με τα ανωτέρω ως δεδομένα, ευθύνη στη Νομική Υπηρεσία μπορεί μόνο να καταλογιστεί για εσφαλμένους χειρισμούς οι οποίοι ενδεχόμενα να γίνουν κατά την παρουσίαση μιας ποινικής υπόθεσης ενώπιον του Δικαστηρίου.
Πότε θα αποφασίσετε για ενδεχόμενες ποινικές διώξεις στην υπόθεση Στυλιανού;
Τόσο η έκθεση των αστυνομικών ανακριτών όσο και η έκθεση του Γραφείου της Επιτρόπου Διοίκησης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μαζί ασφαλώς με το σύνολο του συλλεγέντος μαρτυρικού υλικού σχετικά με την τραγική απώλεια μιας νεανικής ζωής, τυγχάνουν μελέτης από τη Νομική Υπηρεσία και τα αποτελέσματα μαζί με τις ληφθησόμενες αποφάσεις, θα ανακοινωθούν το συντομότερο δυνατό.
Οι φίλοι που έχασε και αυτοί που κέρδισε
Πριν από μερικούς μήνες ο θεσμός της Δικαιοσύνης δέχθηκε ισχυρό πλήγμα, μετά τις καταγγελίες για τους Δικαστές του Ανωτάτου. Κάποιοι είπαν ότι πίσω από τις καταγγελίες του αδελφού σας, κρύβεστε εσείς. Πώς απαντάτε;
Ως προς το συγκεκριμένο θέμα, έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν είχε υπάρξει καμιά προσυνεννόηση με τον δικηγόρο-αδελφό μου όταν αυτός απαντούσε σε κάποια ανάρτηση στο διαδίκτυο, την οποία θεώρησε αδικαιολόγητη και άδικη. Επομένως, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να κατηγορηθώ ότι κρύβομαι πίσω από καταγγελίες άλλων. Κάτι το οποίο άλλωστε δεν νομίζω ότι συνηθίζω να πράττω.
Μετά όμως την δημοσιοποίηση πληροφοριών και τις διαστάσεις που έλαβε το όλο θέμα, θεώρησα υποχρέωση μου να συμμετάσχω με προσεκτικό τρόπο στη δημόσια συζήτηση έτσι ώστε το όλο θέμα να παραμείνει ή να τεθεί στις σωστές του διαστάσεις, μακριά από παρερμηνείες, υπερβολές και ακραίες τοποθετήσεις που μόνο ζημιά θα μπορούσαν να προκαλέσουν.
Τελικά και ως αποτέλεσμα των διαδραματισθέντων, λήφθηκαν κάποια μέτρα προς διόρθωση στρεβλώσεων που είχαν παρατηρηθεί στον τομέα απονομής της Δικαιοσύνης.
Είναι γνωστό ότι χάσατε φίλους και κάνατε εχθρούς λόγω κάποιων αποφάσεων που λάβατε. Μετανιώνετε για κάτι;
Κατά την επταετή σχεδόν χρονική περίοδο της θητείας μου στη Νομική Υπηρεσία, πολύ συχνά ήμουν υποχρεωμένος να λάβω αποφάσεις ή να πάρω θέσεις επί πολύ σοβαρών θεμάτων δημόσιου ενδιαφέροντος. Για κάποια από αυτά τα θέματα, όποια και αν ήταν η απόφαση, αναπόφευκτα και αναμενόμενα κάποιος ή κάποιοι θα εδυσαρεστούντο από αυτήν. Το γεγονός βέβαια ότι ως αποτέλεσμα του ποια απόφαση θα λάβεις, θα δυσαρεστήσεις κάποιους ή θα ικανοποιήσεις άλλους, δεν πρέπει ποτέ να είναι στοιχείο που προσμετρά στο ποια θα πρέπει να είναι η ίδια η απόφαση σου.
Όπως και αν έχουν όμως τα πράγματα, το γεγονός είναι ότι, ως αποτέλεσμα κάποιων αποφάσεων που καθηκόντως έπρεπε να πάρω, φαίνεται να έχασα κάποιους φίλους και να κέρδισα κάποιους άλλους. Με δεδομένο όμως ότι η οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται με αντικειμενικά, ακριβοδίκαια κριτήρια, απροσωπόληπτα και αμερόληπτα, το αποτέλεσα της σου δίδει το δικαίωμα να αναλογιστείς κατά πόσο κάποιος που δυσαρεστήθηκε επειδή ενοχλήθηκε ή ζημιώθηκε από μια τέτοια απόφαση την οποία ήσουν υποχρεωμένος να λάβεις, υπήρξε ποτέ πραγματικός φίλος σου ή όχι.
Και αντίθετα, εάν ευνοήθηκε ή ικανοποιήθηκε κάποιος άλλος ως αποτέλεσμα απόφασης σου και εμφανίζεται τώρα ως φίλος, κατά πόσο είναι πραγματικός φίλος.
«Αντίβαρο στο διασυρμό ο απλός κόσμος»
Κάποιοι λένε ότι μόνο διακηρύξεις κάνετε για τη διαφθορά, ενώ εκ της θέσεως σας θα μπορούσατε να κάνετε περισσότερα. Τι τους απαντάτε;
Το έργο το οποίο παράγεται ή δεν παράγεται από κάποιο δημόσιο πρόσωπο, αξιολογείται ορθά μόνο από τρίτα πρόσωπα και όχι από τον ίδιο. Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι όπως αυτή η αξιολόγηση, γίνεται στη βάση ορθών και αντικειμενικών στοιχείων και κριτηρίων.
Για το συγκεκριμένο θέμα της προσπάθειας για πάταξη της διαφθοράς, υπάρχουν στοιχεία και λεπτομέρειες ως προς αριθμούς, ονόματα και ιδιότητες προσώπων του δημόσιου βίου τα οποία κατά τα τελευταία χρόνια κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν από τα Δικαστήρια σε σχέση με σοβαρά αδικήματα διαφθοράς ή γενικότερα οικονομικού εγκλήματος και εγκλήματος του λεγόμενου λευκού κολλάρου.
Τι είδους εξωτερικές πιέσεις δέχεστε και πως τις αντιμετωπίζετε;
Θα πρέπει σε σχέση με τούτο να αναφέρω ότι από την ανάληψη των
καθηκόντων μου μέχρι και σήμερα, καμμιά άμεση πίεση δεν ασκήθηκε από κανένα ώστε να εξαναγκαστώ ή πεισθώ να λάβω την μια ή την άλλη απόφαση.
Εκείνο όμως που από κάποιο καιρό παρατηρείται και συνεχώς αποδεικνύεται και στην πράξη, είναι η προσπάθεια γνωστών προσώπων που έχουν ζημιωθεί από συγκεκριμένες αποφάσεις μου, να διασύρουν το όνομα και την υπόληψη μου σε βαθμό, και με σκοπό να με εξαναγκάσουν ακόμα και σε παραίτηση. Αντίβαρο όμως προς τούτο είναι άλλες προσλαμβάνουσες παραστάσεις που δείχνουν ότι ο απλός κόσμος έχει υψηλό αισθητήριο και αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει και τι επιδιώκεται. Ένας καλός λόγος από τον απλό άνθρωπο ως προς την δουλειά που διεκπεραιώνεις, αξίζει δεκάδες δημοσιεύματα κίτρινου Τύπου, τα οποία και εξουδετερώνει.
Το mea culpa για τις υποθέσεις της οικονομίας
Ποια θεωρείτε ότι ήταν η πιο μεγάλη σας επιτυχία ως Γενικός Εισαγγελέας;
Και πάλιν θα πρέπει να υπενθυμίσω ότι η επιτυχία ή αποτυχία του έργου που διεκπεραιώνει ένα δημόσιο πρόσωπο κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας, δεν μπορεί να κρίνεται από τον ίδιο. Εκείνο στο οποίο θα μπορούσα να αναφερθώ δεν είναι στο τι πέτυχα ή κατόρθωσα να πετύχω, αλλά στο τι προσπάθησα να επιτύχω και η απάντηση στο ερώτημα αφήνεται σε τρίτους, αντικειμενικούς παρατηρητές.
Εκείνο το οποίο προσπάθησα να επιτύχω, είναι να δώσω ένα διπλό μήνυμα σε σχέση με την άσκηση των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου της κυβέρνησης αφ΄ ενός και υπευθύνου των ποινικών διώξεων αφ΄ ετέρου. Και ως προς το πρώτο, το μήνυμα είναι η παροχή ορθών νομικών συμβουλών βασισμένων στο νόμο, στις αποφάσεις των δικαστηρίων και στο δημόσιο συμφέρον, είτε αυτές είναι αρεστές σε εκείνον στις οποίες απευθύνονται είτε όχι. Και ως προς τις ποινικές υποθέσεις, το μήνυμα είναι πως αφ΄ης στιγμής κατόπιν ενδελεχούς και ακριβοδίκαιης διερεύνησης, στοιχειοθετείται ενδεχόμενο διάπραξης ποινικού αδικήματος από οποιοδήποτε πρόσωπο, ανεξάρτητα από ιδιότητα, πολιτική τοποθέτηση, οικονομική επιφάνεια κλπ., θα πρέπει να ασκείται δίωξη, λαμβανομένου πάντα υπόψιν του στοιχείου του δημόσιου συμφέροντος.
Το αν πέρασε ή όχι αυτό το διπλό μήνυμα, ας το κρίνουν άλλοι.
Σε εφ’όλης της ύλης συνέντευξη στον REPORTER, ο Κώστας Κληρίδης, λίγους μήνες πριν την αφυπηρέτησή του, παραδέχεται πως φεύγει με ανάμεικτα συναισθήματα, ανάμεσά τους και αυτά της πικρίας και της απογοήτευσης. Σημειώνει, ακόμα πως κάποιες αποφάσεις του προκάλεσαν δυσαρέσκεια και είχαν ως αποτέλεσμα να χάσει κάποιους φίλους.
Ο Κώστας Κληρίδης λέει mea culpa και παραδέχεται πως τόσο ο ίδιος όσο και η Νομική Υπηρεσία «διέπραξαν σφάλματα ή απέτυχαν να πείσουν σε δύο θέματα τα οποία σχετίζονται με τις ποινικές υποθέσεις για την κατάρρευση της Οικονομίας. Τονίζει δε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπήρχαν και άλλου είδους, εκτός από τις ποινικές ευθύνες, πως «η τραγική κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία του τόπου, αυτό που ονομάζουμε οικονομική κρίση, και οι ένοχοι γι’ αυτήν δεν περιορίζεται σε πράξεις ή παραλείψεις στελεχών του τραπεζικού τομέα, οι οποίες μάλιστα συνιστούν ποινικά αδικήματα, έτσι ώστε η τιμωρία αυτών των προσώπων να ικανοποιούσε και το κοινό περί δικαίου αίσθημα».
Πότε τελικά αφυπηρετείτε και με τι συναισθήματα θα αφήσετε, τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα;
Η ημερομηνία αφυπηρέτησης μου η οποία τοποθετείται εντός του 2020, δεν έχει δυστυχώς ακόμα καθοριστεί λόγω κάποιων αμφιβολιών ως προς το θέμα της μη χρήσης δικαιούμενης άδειας και της συνακόλουθης ενδεχόμενης υποχρέωσης αποχώρησης πριν από την συμπλήρωση της κανονικής ημερομηνίας αφυπηρέτησης, αν υπάρχει τέτοια υποχρέωση.
Ελπίζω και εύχομαι η ακριβής ημερομηνία να καθοριστεί το συντομότερο δυνατό προς άρση κάθε αβεβαιότητας.
Τα αισθήματα τα οποία με διακατέχουν, πλησιάζοντας προς την αφυπηρέτηση, είναι ανάμεικτα. Από τη μια είναι η ικανοποίηση ότι φεύγω με ήσυχη τη συνείδηση, έχοντας υπηρετήσει σε μια νευραλγικής σημασίας θέση υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες και συγκυρίες και έχοντας επιτελέσει το καθήκον μου όσο καλύτερα μπορούσα. Από την άλλη, είναι αισθήματα απογοήτευσης και πικρίας, έχοντας διαπιστώσει ότι κάποια πράγματα δεν διορθώνονται και ότι τα διάφορα κατεστημένα πολεμούν αδυσώπητα όποιον σταθεί μπροστά τους, ως εμπόδιο στην προώθηση των σκοπών και συμφερόντων τους. Και ακόμα μια σημαντική διαπίστωση: Ο απλός κόσμος καταλαβαίνει και αντιλαμβάνεται πλήρως τι γίνεται γύρω του και εις βάρος του. Δυστυχώς όμως δυσκολεύεται να προχωρήσει στο επόμενο βήμα: Να αντιδράσει.
Εάν σας ζητηθεί, θα εισηγηθείτε κάποιον για τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα; Τι προσόντα πιστεύετε ότι πρέπει να διαθέτει αυτός που θα διαδεχθεί;
Σε περίπτωση κατά την οποία μου ζητηθεί, είτε να εισηγηθώ κάποιον ή κάποιους για τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα, είτε να εκφέρω άποψη επί συγκεκριμένου προσώπου ή συγκεκριμένων προσώπων που ενδεχόμενα προορίζονται για διορισμό στη θέση αυτή, ασφαλώς θα ανταποκριθώ σ΄ αυτό το κάλεσμα. Χωρίς προς στιγμή να ισχυρίζομαι ότι εγώ ως άτομο κατέχω αυτά τα προσόντα, αυτό εναπόκειται σε άλλους να κρίνουν, το πρόσωπο το οποίο διορίζεται στη θέση του Γενικού Εισαγγελέα, θα πρέπει να διακρίνεται κατά κύριο λόγο για το ήθος, την ακεραιότητα, και την εντιμότητα του.
Να είναι ασφαλώς νομομαθής, όπως το Σύνταγμα ορίζει και να μη είναι έντονα πολιτικοποιημένο, κομματικά ταυτισμένο πρόσωπο.
Ο Γενικός Εισαγγελέας πρέπει να διαθέτει και πολιτικό αισθητήριο αφού σε πλείστες αποφάσεις του θα πρέπει να λάβει υπόψιν του και να εξυπηρετήσει και το δημόσιο συμφέρον.
Χρονοβόρες οι υποθέσεις του Συνεργατισμού
Πότε θα οδηγηθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης οι υπόλοιπες υποθέσεις του Συνεργατισμού; Κάποιοι μιλάνε για αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις υποθέσεις της οικονομίας.
Η ιδιαίτερα εμπεριστατωμένη Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής για την Κατάρρευση του Συνεργατισμού έτυχε προσεκτικής μελέτης από τη Νομική Υπηρεσία, ως αποτέλεσμα της οποίας διαπιστώθηκε η ύπαρξη του ενδεχομένου διάπραξης κάποιων ποινικών αδικημάτων από εμπλεκόμενα πρόσωπα. Δόθηκαν έτσι οδηγίες προς τις αρμόδιες αστυνομικές ανακριτικές αρχές, όπως διερευνήσουν αυτό το ενδεχόμενο, σε σχέση με συγκεκριμένες θεματικές ενότητες και επί μέρους θέματα. Πρόκειται για ένα αρκετά δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα, το οποίο, αντιλαμβάνομαι ότι βρίσκεται σε εξέλιξη.
Νοιώθετε δικαιωμένος από την απόφαση του Ανωτάτου για την υπόθεση Focus;
Η ποινική υπόθεση “FOCUS” είναι κατά την άποψη μου, μια από τις σοβαρότερες υποθέσεις ενδεχόμενης διαφθοράς στο δημόσιο βίο, που έχει αχθεί ενώπιον των Δικαστηρίων. Κύριος άξονας της είναι οι κατηγορίες για δωροδοκία, δεκασμό, δωροληψία ανώτατου κρατικού αξιωματούχου και μεταξύ των κατηγορουμένων συγκαταλέγετο και ο αποβιώσας Α. Βγενόπουλος. Μεσούσης της διαδικασία εκδίκασης της υπόθεσης, το Κακουργιοδικείο αποδέχτηκε αίτημα των συνηγόρων δύο αλλοδαπών κατηγορουμένων και τους απάλλαξε από τις εναντίον τους σοβαρές κατηγορίες λόγω κατάχρησης της διαδικασίας του Δικαστηρίου, μετά που διαπιστώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο νομικό σφάλμα από το Επαρχιακό Δικαστήριο, κατά την έκδοση των ενταλμάτων σύλληψης εναντίον των 2 αυτών κατηγορουμένων οι οποίοι αρνούντο να παραστούν ενώπιον του Δικαστηρίου. Ασκήσαμε έφεση εναντίον της απόφασης εκείνης του Κακουργιοδικείου και το Εφετείο, έκρινε ότι αδικαιολόγητα είχαν απαλλαγεί των κατηγοριών οι 2 αυτοί κατηγορούμενοι, αφού η προσαγωγή τους έγινε στη βάση Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης που είχαμε συνακόλουθα εξασφαλίσει και αφού εν πάση περιπτώσει καμιά επιλήψιμη πράξη ή συμπεριφορά είχε επιδειχθεί από την Κατηγορούσα Αρχή, ώστε να τίθεται θέμα κατάχρησης διαδικασίας.
Η έκβαση αυτή της υπόθεσης στο Εφετείο επανέφερε την εκδίκαση της υπόθεσης ενώπιον του Κακουργιοδικείου στο σημείο που βρισκόταν πριν από την απαλλαγή των προαναφερθέντων δύο κατηγορουμένων, οι οποίοι τώρα θα πρέπει να επανέλθουν στην Κύπρο για να συνεχιστεί η δίκη εναντίον όλων των κατηγορουμένων στο κατηγορητήριο. Πέραν τούτου, δεν θα ήθελα να σχολιάσω την υπόθεση αυτή, δεδομένου ότι η δικαστική διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Το συντομότερο οι αποφάσεις για Στυλιανό
Πολλές φορές η νομική υπηρεσία δέχεται επικρίσεις για τους χειρισμούς υποθέσεων, που «χάθηκαν» ενώπιον του δικαστηρίου. Μια από αυτές είναι η υπόθεση Πετράνα. Θεωρείται ότι είναι άδικη αυτή η κριτική;
Εκείνο το οποίο δεν φαίνεται να γίνεται κατανοητό από κάποιους, είναι το θέμα του ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος και ποια η ευθύνη της Νομικής Υπηρεσίας σε ποινικές διώξεις. Η Νομική Υπηρεσία δεν έχει να διαδραματίσει ρόλο ανακριτικό-διερευνητικό. Αυτός ο ρόλος ανήκει στην Αστυνομία, η οποία έχει την ευθύνη διεξαγωγής του ανακριτικού έργου. Εάν βέβαια, κατά την διενέργεια του ανακριτικού έργου προκύπτει οποιοδήποτε νομικής φύσεως θέμα, ειδικού χειρισμού που ενδεχόμενα να επηρεάσει την μελλοντική παρουσίαση της υπόθεσης ενώπιον του Δικαστηρίου, οι ανακριτικές αρχές απευθύνονται στη Νομική Υπηρεσία για οδηγίες και καθοδήγηση.
Πέραν τούτου, η ευθύνη της Νομικής Υπηρεσίας, περιορίζεται στην παρουσίαση και προώθηση της υπόθεσης κατά τον καλύτερο τρόπο ενώπιον του ποινικού Δικαστηρίου, στη βάση πάντα του συνόλου του μαρτυρικού υλικού όπως αυτό έχει συλλεγεί από τις ανακριτικές αρχές.
Με τα ανωτέρω ως δεδομένα, ευθύνη στη Νομική Υπηρεσία μπορεί μόνο να καταλογιστεί για εσφαλμένους χειρισμούς οι οποίοι ενδεχόμενα να γίνουν κατά την παρουσίαση μιας ποινικής υπόθεσης ενώπιον του Δικαστηρίου.
Πότε θα αποφασίσετε για ενδεχόμενες ποινικές διώξεις στην υπόθεση Στυλιανού;
Τόσο η έκθεση των αστυνομικών ανακριτών όσο και η έκθεση του Γραφείου της Επιτρόπου Διοίκησης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μαζί ασφαλώς με το σύνολο του συλλεγέντος μαρτυρικού υλικού σχετικά με την τραγική απώλεια μιας νεανικής ζωής, τυγχάνουν μελέτης από τη Νομική Υπηρεσία και τα αποτελέσματα μαζί με τις ληφθησόμενες αποφάσεις, θα ανακοινωθούν το συντομότερο δυνατό.
Οι φίλοι που έχασε και αυτοί που κέρδισε
Πριν από μερικούς μήνες ο θεσμός της Δικαιοσύνης δέχθηκε ισχυρό πλήγμα, μετά τις καταγγελίες για τους Δικαστές του Ανωτάτου. Κάποιοι είπαν ότι πίσω από τις καταγγελίες του αδελφού σας, κρύβεστε εσείς. Πώς απαντάτε;
Ως προς το συγκεκριμένο θέμα, έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν είχε υπάρξει καμιά προσυνεννόηση με τον δικηγόρο-αδελφό μου όταν αυτός απαντούσε σε κάποια ανάρτηση στο διαδίκτυο, την οποία θεώρησε αδικαιολόγητη και άδικη. Επομένως, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να κατηγορηθώ ότι κρύβομαι πίσω από καταγγελίες άλλων. Κάτι το οποίο άλλωστε δεν νομίζω ότι συνηθίζω να πράττω.
Μετά όμως την δημοσιοποίηση πληροφοριών και τις διαστάσεις που έλαβε το όλο θέμα, θεώρησα υποχρέωση μου να συμμετάσχω με προσεκτικό τρόπο στη δημόσια συζήτηση έτσι ώστε το όλο θέμα να παραμείνει ή να τεθεί στις σωστές του διαστάσεις, μακριά από παρερμηνείες, υπερβολές και ακραίες τοποθετήσεις που μόνο ζημιά θα μπορούσαν να προκαλέσουν.
Τελικά και ως αποτέλεσμα των διαδραματισθέντων, λήφθηκαν κάποια μέτρα προς διόρθωση στρεβλώσεων που είχαν παρατηρηθεί στον τομέα απονομής της Δικαιοσύνης.
Είναι γνωστό ότι χάσατε φίλους και κάνατε εχθρούς λόγω κάποιων αποφάσεων που λάβατε. Μετανιώνετε για κάτι;
Κατά την επταετή σχεδόν χρονική περίοδο της θητείας μου στη Νομική Υπηρεσία, πολύ συχνά ήμουν υποχρεωμένος να λάβω αποφάσεις ή να πάρω θέσεις επί πολύ σοβαρών θεμάτων δημόσιου ενδιαφέροντος. Για κάποια από αυτά τα θέματα, όποια και αν ήταν η απόφαση, αναπόφευκτα και αναμενόμενα κάποιος ή κάποιοι θα εδυσαρεστούντο από αυτήν. Το γεγονός βέβαια ότι ως αποτέλεσμα του ποια απόφαση θα λάβεις, θα δυσαρεστήσεις κάποιους ή θα ικανοποιήσεις άλλους, δεν πρέπει ποτέ να είναι στοιχείο που προσμετρά στο ποια θα πρέπει να είναι η ίδια η απόφαση σου.
Όπως και αν έχουν όμως τα πράγματα, το γεγονός είναι ότι, ως αποτέλεσμα κάποιων αποφάσεων που καθηκόντως έπρεπε να πάρω, φαίνεται να έχασα κάποιους φίλους και να κέρδισα κάποιους άλλους. Με δεδομένο όμως ότι η οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται με αντικειμενικά, ακριβοδίκαια κριτήρια, απροσωπόληπτα και αμερόληπτα, το αποτέλεσα της σου δίδει το δικαίωμα να αναλογιστείς κατά πόσο κάποιος που δυσαρεστήθηκε επειδή ενοχλήθηκε ή ζημιώθηκε από μια τέτοια απόφαση την οποία ήσουν υποχρεωμένος να λάβεις, υπήρξε ποτέ πραγματικός φίλος σου ή όχι.
Και αντίθετα, εάν ευνοήθηκε ή ικανοποιήθηκε κάποιος άλλος ως αποτέλεσμα απόφασης σου και εμφανίζεται τώρα ως φίλος, κατά πόσο είναι πραγματικός φίλος.
«Αντίβαρο στο διασυρμό ο απλός κόσμος»
Κάποιοι λένε ότι μόνο διακηρύξεις κάνετε για τη διαφθορά, ενώ εκ της θέσεως σας θα μπορούσατε να κάνετε περισσότερα. Τι τους απαντάτε;
Το έργο το οποίο παράγεται ή δεν παράγεται από κάποιο δημόσιο πρόσωπο, αξιολογείται ορθά μόνο από τρίτα πρόσωπα και όχι από τον ίδιο. Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι όπως αυτή η αξιολόγηση, γίνεται στη βάση ορθών και αντικειμενικών στοιχείων και κριτηρίων.
Για το συγκεκριμένο θέμα της προσπάθειας για πάταξη της διαφθοράς, υπάρχουν στοιχεία και λεπτομέρειες ως προς αριθμούς, ονόματα και ιδιότητες προσώπων του δημόσιου βίου τα οποία κατά τα τελευταία χρόνια κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν από τα Δικαστήρια σε σχέση με σοβαρά αδικήματα διαφθοράς ή γενικότερα οικονομικού εγκλήματος και εγκλήματος του λεγόμενου λευκού κολλάρου.
Τι είδους εξωτερικές πιέσεις δέχεστε και πως τις αντιμετωπίζετε;
Θα πρέπει σε σχέση με τούτο να αναφέρω ότι από την ανάληψη των
καθηκόντων μου μέχρι και σήμερα, καμμιά άμεση πίεση δεν ασκήθηκε από κανένα ώστε να εξαναγκαστώ ή πεισθώ να λάβω την μια ή την άλλη απόφαση.
Εκείνο όμως που από κάποιο καιρό παρατηρείται και συνεχώς αποδεικνύεται και στην πράξη, είναι η προσπάθεια γνωστών προσώπων που έχουν ζημιωθεί από συγκεκριμένες αποφάσεις μου, να διασύρουν το όνομα και την υπόληψη μου σε βαθμό, και με σκοπό να με εξαναγκάσουν ακόμα και σε παραίτηση. Αντίβαρο όμως προς τούτο είναι άλλες προσλαμβάνουσες παραστάσεις που δείχνουν ότι ο απλός κόσμος έχει υψηλό αισθητήριο και αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει και τι επιδιώκεται. Ένας καλός λόγος από τον απλό άνθρωπο ως προς την δουλειά που διεκπεραιώνεις, αξίζει δεκάδες δημοσιεύματα κίτρινου Τύπου, τα οποία και εξουδετερώνει.
Το mea culpa για τις υποθέσεις της οικονομίας
Ποια θεωρείτε ότι ήταν η πιο μεγάλη σας επιτυχία ως Γενικός Εισαγγελέας;
Και πάλιν θα πρέπει να υπενθυμίσω ότι η επιτυχία ή αποτυχία του έργου που διεκπεραιώνει ένα δημόσιο πρόσωπο κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας, δεν μπορεί να κρίνεται από τον ίδιο. Εκείνο στο οποίο θα μπορούσα να αναφερθώ δεν είναι στο τι πέτυχα ή κατόρθωσα να πετύχω, αλλά στο τι προσπάθησα να επιτύχω και η απάντηση στο ερώτημα αφήνεται σε τρίτους, αντικειμενικούς παρατηρητές.
Εκείνο το οποίο προσπάθησα να επιτύχω, είναι να δώσω ένα διπλό μήνυμα σε σχέση με την άσκηση των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου της κυβέρνησης αφ΄ ενός και υπευθύνου των ποινικών διώξεων αφ΄ ετέρου. Και ως προς το πρώτο, το μήνυμα είναι η παροχή ορθών νομικών συμβουλών βασισμένων στο νόμο, στις αποφάσεις των δικαστηρίων και στο δημόσιο συμφέρον, είτε αυτές είναι αρεστές σε εκείνον στις οποίες απευθύνονται είτε όχι. Και ως προς τις ποινικές υποθέσεις, το μήνυμα είναι πως αφ΄ης στιγμής κατόπιν ενδελεχούς και ακριβοδίκαιης διερεύνησης, στοιχειοθετείται ενδεχόμενο διάπραξης ποινικού αδικήματος από οποιοδήποτε πρόσωπο, ανεξάρτητα από ιδιότητα, πολιτική τοποθέτηση, οικονομική επιφάνεια κλπ., θα πρέπει να ασκείται δίωξη, λαμβανομένου πάντα υπόψιν του στοιχείου του δημόσιου συμφέροντος.
Το αν πέρασε ή όχι αυτό το διπλό μήνυμα, ας το κρίνουν άλλοι.
Ποιο είναι το mea culpa του Κώστα Κληρίδη;
Σε απάντηση αυτού του ερωτήματος, δεν μπορεί κάποιος παρά να αναλογισθεί και να διακριβώσει ότι κάποια ή κάποιες συγκεκριμένες αποφάσεις του ήσαν, εκ των υστέρων κρινόμενες, λανθασμένες. Είναι όμως δύσκολο να αξιολογήσεις και να καταλήξεις ποια από αυτές ήταν και η σοβαρότερη, από μόνη της.
Αναφερόμενος ως εκ τούτου, όχι σε μια συγκεκριμένη πράξη ή απόφαση αλλά σε μια σειρά ενεργειών που περιστρέφονται γύρω από το ίδιο κεντρικό θέμα, θα έλεγα ότι η Νομική Υπηρεσία και ασφαλώς ο Γενικός Εισαγγελέας της οποίας προΐσταται, διέπραξαν σφάλματα ή απέτυχαν να πείσουν στα ακόλουθα δύο θέματα τα οποία σχετίζονται με τις ποινικές υποθέσεις για την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα και της Οικονομίας εν γένει:
Πρώτον, η εσφαλμένη εικόνα που δόθηκε και ο ρόλος που η Νομική Υπηρεσία ανέλαβε ή αποδέχθηκε, ως υπεύθυνη ή καθοδηγήτρια των ποινικών ανακρίσεων για διακρίβωση ποινικών αδικημάτων σχετιζόμενων με την κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία. Αυτός ο ρόλος θα έπρεπε να ανήκε ξεκάθαρα και αποκλειστικά στις ανακριτικές-αστυνομικές αρχές οι οποίες θα έπρεπε παράλληλα να διέθεταν εξειδικευμένο προσωπικό για διερεύνηση σοβαρών οικονομικών εγκλημάτων και να αποτείνονταν στην Νομική Υπηρεσία μόνο για παροχή συγκεκριμένων και στοχευμένων νομικής φύσεως θεμάτων. Εν συντομία, το ότι η Νομική Υπηρεσία ανέλαβε ή ενεπλάκη σε ένα ρόλο που δεν της ανήκε.
Δεύτερον, η αποτυχία της Νομικής Υπηρεσία και του Γενικού Εισαγγελέα να πείσουν τους πάντες ως προς το αυτονόητο, ότι δηλαδή η τραγική κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία του τόπου, αυτό που ονομάζουμε οικονομική κρίση, και οι ένοχοι γι΄αυτήν δεν περιορίζεται σε πράξεις ή παραλείψεις στελεχών του τραπεζικού τομέα, οι οποίες μάλιστα συνιστούν ποινικά αδικήματα, έτσι ώστε η τιμωρία αυτών των προσώπων να ικανοποιούσε και το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Η μετατόπιση του θέματος των ευθυνών για την κατάρρευση της οικονομίας, που είναι ένα πολυσύνθετο κεφάλαιο πολιτικών και δημοσιονομικών αποφάσεων, σε ένα πολύ περιορισμένο αριθμό πράξεων ή αποφάσεων τραπεζικών που μπορεί να συνιστούσαν ποινικά αδικήματα, έδωσε πολύ εσφαλμένα μηνύματα και αποπροσανατόλισε από την πραγματική ουσία των θεμάτων που έπρεπε να απασχολήσουν.
Με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έχουν αποκατασταθεί πλήρως οι σχέσεις σας;
Οι υπηρεσιακές σχέσεις μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Γενικού Εισαγγελέα ουδέποτε είχαν επηρεαστεί ως αποτέλεσμα γεγονότων που είχαν διαδραματισθεί το 2015, ούτε και έκτοτε έχει δημιουργηθεί οποιοδήποτε θέμα το οποίο να έχει διαταράξει αυτές τις ομαλές υπηρεσιακές σχέσεις.
Σκεφτήκατε τι θα κάνετε μετά την αφυπηρέτησή σας;
Υπάρχουν διάφορες σκέψεις και προβληματισμοί που δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί σε κάποιες συγκεκριμένες προθέσεις.
Σε απάντηση αυτού του ερωτήματος, δεν μπορεί κάποιος παρά να αναλογισθεί και να διακριβώσει ότι κάποια ή κάποιες συγκεκριμένες αποφάσεις του ήσαν, εκ των υστέρων κρινόμενες, λανθασμένες. Είναι όμως δύσκολο να αξιολογήσεις και να καταλήξεις ποια από αυτές ήταν και η σοβαρότερη, από μόνη της.
Αναφερόμενος ως εκ τούτου, όχι σε μια συγκεκριμένη πράξη ή απόφαση αλλά σε μια σειρά ενεργειών που περιστρέφονται γύρω από το ίδιο κεντρικό θέμα, θα έλεγα ότι η Νομική Υπηρεσία και ασφαλώς ο Γενικός Εισαγγελέας της οποίας προΐσταται, διέπραξαν σφάλματα ή απέτυχαν να πείσουν στα ακόλουθα δύο θέματα τα οποία σχετίζονται με τις ποινικές υποθέσεις για την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα και της Οικονομίας εν γένει:
Πρώτον, η εσφαλμένη εικόνα που δόθηκε και ο ρόλος που η Νομική Υπηρεσία ανέλαβε ή αποδέχθηκε, ως υπεύθυνη ή καθοδηγήτρια των ποινικών ανακρίσεων για διακρίβωση ποινικών αδικημάτων σχετιζόμενων με την κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία. Αυτός ο ρόλος θα έπρεπε να ανήκε ξεκάθαρα και αποκλειστικά στις ανακριτικές-αστυνομικές αρχές οι οποίες θα έπρεπε παράλληλα να διέθεταν εξειδικευμένο προσωπικό για διερεύνηση σοβαρών οικονομικών εγκλημάτων και να αποτείνονταν στην Νομική Υπηρεσία μόνο για παροχή συγκεκριμένων και στοχευμένων νομικής φύσεως θεμάτων. Εν συντομία, το ότι η Νομική Υπηρεσία ανέλαβε ή ενεπλάκη σε ένα ρόλο που δεν της ανήκε.
Δεύτερον, η αποτυχία της Νομικής Υπηρεσία και του Γενικού Εισαγγελέα να πείσουν τους πάντες ως προς το αυτονόητο, ότι δηλαδή η τραγική κατάσταση στην οποία περιήλθε η Οικονομία του τόπου, αυτό που ονομάζουμε οικονομική κρίση, και οι ένοχοι γι΄αυτήν δεν περιορίζεται σε πράξεις ή παραλείψεις στελεχών του τραπεζικού τομέα, οι οποίες μάλιστα συνιστούν ποινικά αδικήματα, έτσι ώστε η τιμωρία αυτών των προσώπων να ικανοποιούσε και το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Η μετατόπιση του θέματος των ευθυνών για την κατάρρευση της οικονομίας, που είναι ένα πολυσύνθετο κεφάλαιο πολιτικών και δημοσιονομικών αποφάσεων, σε ένα πολύ περιορισμένο αριθμό πράξεων ή αποφάσεων τραπεζικών που μπορεί να συνιστούσαν ποινικά αδικήματα, έδωσε πολύ εσφαλμένα μηνύματα και αποπροσανατόλισε από την πραγματική ουσία των θεμάτων που έπρεπε να απασχολήσουν.
Με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έχουν αποκατασταθεί πλήρως οι σχέσεις σας;
Οι υπηρεσιακές σχέσεις μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Γενικού Εισαγγελέα ουδέποτε είχαν επηρεαστεί ως αποτέλεσμα γεγονότων που είχαν διαδραματισθεί το 2015, ούτε και έκτοτε έχει δημιουργηθεί οποιοδήποτε θέμα το οποίο να έχει διαταράξει αυτές τις ομαλές υπηρεσιακές σχέσεις.
Σκεφτήκατε τι θα κάνετε μετά την αφυπηρέτησή σας;
Υπάρχουν διάφορες σκέψεις και προβληματισμοί που δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί σε κάποιες συγκεκριμένες προθέσεις.